In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: Schroot, Willem Onderwerp: meidagen; anti Joodse maatregelen; oorlogsschade; razzia' s; verblijf in kamp Westerbork; gedoopte Joden; spelen in het kamp; barakleven; woonwagens; luchtaanval; moeder was werkzaam in het Heidelager als schoonmaakster; de kampcommandant; vertrekkende transporten; deportatie naar Theresienstadt; verblijf in Theresienstadt; met vriendje Ben Valk op zoek naar kolen en voedsel; werken in het kamp, moeder bij de Mica en vader was straatveger; kinderleven; onderwijs; opschoning van het kamp voor een bezoek van het Rode Kruis; doosjes met as van gecremeerde gevangenen; Kinderheim; bevrijding door het Rode leger….; repatriëring; terugkeer in Nederland; het leven na de oorlog. &nbsp;

Van: Schroot, Willem Onderwerp: meidagen; anti Joodse maatregelen; oorlogsschade; razzia' s; verblijf in kamp Westerbork; gedoopte Joden; spelen in het kamp; barakleven; woonwagens; luchtaanval; moeder was werkzaam in het Heidelager als schoonmaakster; de kampcommandant; vertrekkende transporten; deportatie naar Theresienstadt; verblijf in Theresienstadt; met vriendje Ben Valk op zoek naar kolen en voedsel; werken in het kamp, moeder bij de Mica en vader was straatveger; kinderleven; onderwijs; opschoning van het kamp voor een bezoek van het Rode Kruis; doosjes met as van gecremeerde gevangenen; Kinderheim; bevrijding door het Rode leger….; repatriëring; terugkeer in Nederland; het leven na de oorlog. &nbsp;

Verslag van Willem Schroot over de oorlog en zijn verblijf in kamp Westerbork en Theresienstadt

Van: Rosenbaum, David,&nbsp; Aan: (Birnbaum) Ilse (Mirjam),&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp,&nbsp; Datum: 1943-09-15,&nbsp; Onderwerp: over emotionele stemming van de schrijver na het transport van 14 september 1943 en het vertrek van zijn vriend Ernst Cosmann (wagonleider) en andere Hachsjara jongeren van boven de 21 jaar uit Elden en Deventer en het inrichten van hun wagon. Zippie (Alfred Fränkel) zal jullie alles vertellen. David werkt op het moment zelf in Meppel, in een buitencommando van het kamp. Schrijven van een brief kan eventueel via Fokkie (Selfried Fuchs). De jongeren kregen een aanbevelingsbrief mee van kampcommandant Gemmeker.

Van: Rosenbaum, David,&nbsp; Aan: (Birnbaum) Ilse (Mirjam),&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp,&nbsp; Datum: 1943-09-15,&nbsp; Onderwerp: over emotionele stemming van de schrijver na het transport van 14 september 1943 en het vertrek van zijn vriend Ernst Cosmann (wagonleider) en andere Hachsjara jongeren van boven de 21 jaar uit Elden en Deventer en het inrichten van hun wagon. Zippie (Alfred Fränkel) zal jullie alles vertellen. David werkt op het moment zelf in Meppel, in een buitencommando van het kamp. Schrijven van een brief kan eventueel via Fokkie (Selfried Fuchs). De jongeren kregen een aanbevelingsbrief mee van kampcommandant Gemmeker.

Brief van David Rosenbaum aan Ilse Birnbaum vanuit kamp Westerbork

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen aan het werk (ontwerpen kledingstukken?).

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen aan het werk (ontwerpen kledingstukken?).

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Bewijs van crematie Datum: 13-05-1943 Nr. 254 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Jacobs, Salomon geb. 21-05-59 overleden te Westerbork op 04-05-1943 op: 06-05-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 13-05-1943 Nr. 254 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Jacobs, Salomon geb. 21-05-59 overleden te Westerbork op 04-05-1943 op: 06-05-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Salomon Jacobs

Van: Feldman-Kan, Ruth (via haar vader Herman Kan) Aan: Feldman, T. Plaats: Westerbork, kamp, barak 6 Datum: 1944-06-17 Onderwerp: ze hoopt dat haar man de boodschap krijgt dat er geen briefkaarten meer naar Westerbork gestuurd mogen worden, het zou zo jammer zijn als de geschreven briefkaarten haar niet zouden bereiken; vanmorgen is weer plotseling iemand ontslagen. het was voor haar een verrassing, de avond ervoor had Oberländer gezegd dat het nog maanden kon duren; het regent voortdurend, haar bruine tintje dat ze zorgvuldig had opgebouwd, gaat verloren; &nbsp;morgen is ze vrij en kan ze proberen Dr. Oberländer te bereiken (tevergeefse wandelingen); ze heeft een pakketzegel gekregen; naast haar slaapt een vrouwtje van Rooyen, ‘haar man is een broer van onze dominee; de pakketjes kunnen ook door de Joodse Raad verzorgt worden..

Van: Feldman-Kan, Ruth (via haar vader Herman Kan) Aan: Feldman, T. Plaats: Westerbork, kamp, barak 6 Datum: 1944-06-17 Onderwerp: ze hoopt dat haar man de boodschap krijgt dat er geen briefkaarten meer naar Westerbork gestuurd mogen worden, het zou zo jammer zijn als de geschreven briefkaarten haar niet zouden bereiken; vanmorgen is weer plotseling iemand ontslagen. het was voor haar een verrassing, de avond ervoor had Oberländer gezegd dat het nog maanden kon duren; het regent voortdurend, haar bruine tintje dat ze zorgvuldig had opgebouwd, gaat verloren; &nbsp;morgen is ze vrij en kan ze proberen Dr. Oberländer te bereiken (tevergeefse wandelingen); ze heeft een pakketzegel gekregen; naast haar slaapt een vrouwtje van Rooyen, ‘haar man is een broer van onze dominee; de pakketjes kunnen ook door de Joodse Raad verzorgt worden..

Brief van Lotte Ruth Feldman-Kan aan haar echtgenoot vanuit kamp Westerbork

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-09-06 Onderwerp: dank voor het pakket, niet goed ingepakt; onzeker situatie voor Stella in Amsterdam. Het zou beter zijn te gaan trouwen en dat Stella naar Westerbork komt. Ze kan dan onder Werners vrijstelling in het kamp verblijven. Groeten van Max. H. en de familie Hakker. De binnenkomst van Amsterdammers gaat op alfabet, ABC in nu aan de beurt. Het is volgens Werner een kwestie van enkele weken en de P van Pach zal ook aan de beurt zijn.&nbsp;

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-09-06 Onderwerp: dank voor het pakket, niet goed ingepakt; onzeker situatie voor Stella in Amsterdam. Het zou beter zijn te gaan trouwen en dat Stella naar Westerbork komt. Ze kan dan onder Werners vrijstelling in het kamp verblijven. Groeten van Max. H. en de familie Hakker. De binnenkomst van Amsterdammers gaat op alfabet, ABC in nu aan de beurt. Het is volgens Werner een kwestie van enkele weken en de P van Pach zal ook aan de beurt zijn.&nbsp;

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit kamp Westerbork

Bladzijde uit tijdschrift. Dr. E.M.A. Speijer Een bijzondere foto van een paartje van Sphinx ligustri Linnaeus (Lep., Sphingidae) Entomologische berichten Deel 40, 1IV.1980 Blz. 51-52.

Bladzijde uit tijdschrift. Dr. E.M.A. Speijer Een bijzondere foto van een paartje van Sphinx ligustri Linnaeus (Lep., Sphingidae) Entomologische berichten Deel 40, 1IV.1980 Blz. 51-52.

Entomologische berichten

Calendarium kamp Westerbork

1997

Dr. E.A.M. Speijer Entomologisch werk in de Nazikampen Overgedrukt uit het tijdschrift voor Entomologie Deel LXXXVIII jrg. 1945 (1947) gepubliceerd 1 okt. 1947.

Dr. E.A.M. Speijer Entomologisch werk in de Nazikampen Overgedrukt uit het tijdschrift voor Entomologie Deel LXXXVIII jrg. 1945 (1947) gepubliceerd 1 okt. 1947.

Entomologisch werk in de Nazikampen door Dr. E.A.M. Speijer

Van: Jewish Agency&nbsp; Aan: Joodsche Raad Plaats: Jerusalem Datum: 1944-01-25 Onderwerp: Via het Internationale Roode Kruis in Genève bericht The Jewish Agency in Jerusalem de Joodsche Raad in Amsterdam dat S. Wijnberg-Manassen en familie is geregistreerd op de uitwisselingslijst voor emigratie naar Palestina met registratienummer. Het gezin bevond zich tijdens de aanvraag in Barneveld (De Biezen). Ze ontvingen het bericht in kamp Westerbork.

Van: Jewish Agency&nbsp; Aan: Joodsche Raad Plaats: Jerusalem Datum: 1944-01-25 Onderwerp: Via het Internationale Roode Kruis in Genève bericht The Jewish Agency in Jerusalem de Joodsche Raad in Amsterdam dat S. Wijnberg-Manassen en familie is geregistreerd op de uitwisselingslijst voor emigratie naar Palestina met registratienummer. Het gezin bevond zich tijdens de aanvraag in Barneveld (De Biezen). Ze ontvingen het bericht in kamp Westerbork.

van Jewish Agency betreffende immigratie naar Palestina

Pasfoto Pasfoto van dhr. Speijer, E.A.M.&nbsp; Plaats en jaartal onbekend. Zowel in Barneveld als in kamp Westerbork liet Emanuel kinderen insecten verzamelen om deze op te zetten en te bestuderen. &nbsp;

Pasfoto Pasfoto van dhr. Speijer, E.A.M.&nbsp; Plaats en jaartal onbekend. Zowel in Barneveld als in kamp Westerbork liet Emanuel kinderen insecten verzamelen om deze op te zetten en te bestuderen. &nbsp;

Portret van Dr .Speijer

Van: Rode Kruis Aan: Schrijver, H. Plaats: Jeruzalem Datum: 1943-10-19 Onderwerp: Inschrijving op lijst van 'Veterans sionistes'

Van: Rode Kruis Aan: Schrijver, H. Plaats: Jeruzalem Datum: 1943-10-19 Onderwerp: Inschrijving op lijst van 'Veterans sionistes'

Brief van Rode Kruis aan H. Schrijver inzake inschrijving op de Veteranenlijst (Zionisten) staat

Van: Leeven, van, Ronnie&nbsp; Datum: 1943-12-04&nbsp; Verklaring betreffende indeling bij de ordonnansen.

Van: Leeven, van, Ronnie&nbsp; Datum: 1943-12-04&nbsp; Verklaring betreffende indeling bij de ordonnansen.

Verklaring dat Ronnie (Aaron) van Leeven is ingedeeld bij de Ordonnansen

Van: Wolff, J.L. Aan: Buijvoets, J.G. 1e luitenant Plaats: Westerbork, &nbsp;kamp (Interneringskamp) Datum: 1945-06-06 Onderwerp: eigendomsverklaring van tapijt, twee stoeltjes en een tafeltje met het verzoek deze mee te mogen nemen bij ontslag uit het kamp. De spullen kwamen oorspronkelijk in Barneveld terecht en zijn van hieruit overgebracht naar kamp Westerbork…

Van: Wolff, J.L. Aan: Buijvoets, J.G. 1e luitenant Plaats: Westerbork, &nbsp;kamp (Interneringskamp) Datum: 1945-06-06 Onderwerp: eigendomsverklaring van tapijt, twee stoeltjes en een tafeltje met het verzoek deze mee te mogen nemen bij ontslag uit het kamp. De spullen kwamen oorspronkelijk in Barneveld terecht en zijn van hieruit overgebracht naar kamp Westerbork…

Verzoek J.L. Wolf om zijn in kamp Westerbork teruggevonden spullen mee te mogen nemen na ontslag uit het kamp

Bewarings- en Verblijfskampen

Bewarings- en Verblijfskamp Ybenheer

1943

December 1943

Afschrift van bijschrijving op een rekening-courant bij Heldring & Pierson bankiers te 's-Gravenhage, op naam van mej. L. Nijstad, 12 jan, 1942.

van Heldring & Pierson bankiers voor L. Nijstad

Mededeling Mededeling van de ambtenaar van de burgerlijke stand in de gemeente Haarlem Datum: 1950-07-10 Onderwerp: er is op 22 juni schriftelijk aangifte gedaan van het overlijden van A.B. de Vries, overleden 15-12-1942 te Auschwitz. Op 23 september 1950 zal een overlijdensakte worden opgemaakt.

Mededeling Mededeling van de ambtenaar van de burgerlijke stand in de gemeente Haarlem Datum: 1950-07-10 Onderwerp: er is op 22 juni schriftelijk aangifte gedaan van het overlijden van A.B. de Vries, overleden 15-12-1942 te Auschwitz. Op 23 september 1950 zal een overlijdensakte worden opgemaakt.

Mededeling van de ambtenaar van de Burgerlijke stand Haarlem aan J.W. Adelaar

Karton met opdruk transportnummer 62

Nummer voor een transport vanuit Theresienstadt

Gedeelte uit interview met Durlacher, Lore. Datum: onbekend Onderwerp: werkzaam en vlucht uit het Apeldoornsche Bosch, na tip van Zippie (Alfred Fränkel); onderduik in Hilversum bij de onbetrouwbare familie Metz; valse papieren van Ilse (Mirjam Birnbaum); (mislukt)ontsnappingsplan kamp Westerbork; ontsnapping Westerbork op individuele basis of per tweetal; aanhouding door een politieman. &nbsp; &nbsp;

Gedeelte uit interview met Durlacher, Lore. Datum: onbekend Onderwerp: werkzaam en vlucht uit het Apeldoornsche Bosch, na tip van Zippie (Alfred Fränkel); onderduik in Hilversum bij de onbetrouwbare familie Metz; valse papieren van Ilse (Mirjam Birnbaum); (mislukt)ontsnappingsplan kamp Westerbork; ontsnapping Westerbork op individuele basis of per tweetal; aanhouding door een politieman. &nbsp; &nbsp;

Interview met Lore Durlacher opgenomen door Mirjam Pinkhof-Waterman

Legitimatiekaart Spoorwegenpensioenfonds Van: Adelaar, J.W. voor de uitbetaling van Pensioenen en Uitkeringen (van A.B. de Vries)

Legitimatiekaart Spoorwegenpensioenfonds Van: Adelaar, J.W. voor de uitbetaling van Pensioenen en Uitkeringen (van A.B. de Vries)

Legitimatiebewijs Spoorwegpensioenfonds van A.B. de Vries, machtiging J. Adelaar

Dagboek Van: Bonewit, Hijman Datum: 1940-1944 Onderwerp: de oorlog; medische keuring; vertrek naar het Joodse werkkamp Kremboong; verblijf in Kremboong; ontsnapping op 2 oktober 1942; onderduik op verschillende plekken, waaronder Nieuwlande. Het dagboek stopt abrupt in het najaar van 1944. Zijn arrestatie en verblijf in kamp Westerbork januari-april 1945 wordt niet beschreven.

Dagboek Van: Bonewit, Hijman Datum: 1940-1944 Onderwerp: de oorlog; medische keuring; vertrek naar het Joodse werkkamp Kremboong; verblijf in Kremboong; ontsnapping op 2 oktober 1942; onderduik op verschillende plekken, waaronder Nieuwlande. Het dagboek stopt abrupt in het najaar van 1944. Zijn arrestatie en verblijf in kamp Westerbork januari-april 1945 wordt niet beschreven.

Dagboek van Hijman Bonewit

Van: Acohen, Maurits Aan: Plaat, de heer Plaats: Vught, kamp Datum: 1943-03-04 Onderwerp: nu drie weken van huis weg; beide pakketten ontvangen; net kwam pakker nummer 3 binnen;&nbsp;

Van: Acohen, Maurits Aan: Plaat, de heer Plaats: Vught, kamp Datum: 1943-03-04 Onderwerp: nu drie weken van huis weg; beide pakketten ontvangen; net kwam pakker nummer 3 binnen;&nbsp;

Brief van Maurits Acohen aan de heer Plaat vanuit kamp Vught

Van: Reichskommissar&nbsp; Aan: Burgemeester van Sappemeer&nbsp; Plaats: Groningen&nbsp; Datum: 1942-12-28&nbsp; Onderwerp: Afsluiten van waterleidingen van leegstaande Joodse woningen.

Van: Reichskommissar&nbsp; Aan: Burgemeester van Sappemeer&nbsp; Plaats: Groningen&nbsp; Datum: 1942-12-28&nbsp; Onderwerp: Afsluiten van waterleidingen van leegstaande Joodse woningen.

GutaLunsky

Guta
Lunsky