In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Gedeelte uit interview met Durlacher, Lore. Datum: onbekend Onderwerp: werkzaam en vlucht uit het Apeldoornsche Bosch, na tip van Zippie (Alfred Fränkel); onderduik in Hilversum bij de onbetrouwbare familie Metz; valse papieren van Ilse (Mirjam Birnbaum); (mislukt)ontsnappingsplan kamp Westerbork; ontsnapping Westerbork op individuele basis of per tweetal; aanhouding door een politieman. &nbsp; &nbsp;

Gedeelte uit interview met Durlacher, Lore. Datum: onbekend Onderwerp: werkzaam en vlucht uit het Apeldoornsche Bosch, na tip van Zippie (Alfred Fränkel); onderduik in Hilversum bij de onbetrouwbare familie Metz; valse papieren van Ilse (Mirjam Birnbaum); (mislukt)ontsnappingsplan kamp Westerbork; ontsnapping Westerbork op individuele basis of per tweetal; aanhouding door een politieman. &nbsp; &nbsp;

Interview met Lore Durlacher opgenomen door Mirjam Pinkhof-Waterman

Gedeelte uit interview met Ahlfeld, Werner opgenomen in 1986 door Mirjam Pinkhof-Waterman Onderwerp: Binnenkomst op 3 oktober 1942 van de Palestina-pioniers uit Elden. Uitstel van transport mede dankzij de vader van Schlomo (Siegfried) Samson, die plaatsvervangend dienstleider van Dienstbereich 2 &nbsp;in kamp Westerbork was. De groep van pioniers groeide, mede ook door aanhang (zie bijvoorbeeld Gerrit Klijnkramer). De vrouw van Werner en Blüth van de Joodse Raad in kamp Westerbork zorgeden voor werkkleding voor een groep van 50-100 personen. Werner kon met Ernst Cosmann uit het kamp ontvluchten, maar zij zagen ervan af. Ze wilden de groep niet verlaten. Zelf ontkwam Werner aan transport op 2 november 1942 met behulp van een armband van de Joodse Raad. Josef Samson zorgde ervoor dat hij weer opnieuw werd ingeschreven als kampgevangene. Vrijstelling van transport voor zijn vrouw, eerst op zijn eigen vrijstelling en later op haar Palestina-certificaat; Selfried Fuchs; Zippie (Alfred Fränkel) van de Joodse Raad is de contactpersoon naar buiten toe, omdat hij zich vrij kon bewegen; ontruimen gebouwen van de Joodse Raad in Amsterdam; ontvluchtingsplan van de gehele Hachjara-groep en het af lasten ervan, werd geschoten vanuit het kamp; individuele ontvluchtingen tijdens de chaos van de uitgaande transporten; quarantaine; uitwisseling-transporten; represailles; transport 14 september 1943, valse hoop; Bergen-Belsen, verhaal van gaskamers via pioniers die met ziekentransporten in Bergen-Belsen terechtkwamen in een kamp naast het Sternlager waar Werner zat. Via het prikkeldraad konden ze met elkaar praten.

Gedeelte uit interview met Ahlfeld, Werner opgenomen in 1986 door Mirjam Pinkhof-Waterman Onderwerp: Binnenkomst op 3 oktober 1942 van de Palestina-pioniers uit Elden. Uitstel van transport mede dankzij de vader van Schlomo (Siegfried) Samson, die plaatsvervangend dienstleider van Dienstbereich 2 &nbsp;in kamp Westerbork was. De groep van pioniers groeide, mede ook door aanhang (zie bijvoorbeeld Gerrit Klijnkramer). De vrouw van Werner en Blüth van de Joodse Raad in kamp Westerbork zorgeden voor werkkleding voor een groep van 50-100 personen. Werner kon met Ernst Cosmann uit het kamp ontvluchten, maar zij zagen ervan af. Ze wilden de groep niet verlaten. Zelf ontkwam Werner aan transport op 2 november 1942 met behulp van een armband van de Joodse Raad. Josef Samson zorgde ervoor dat hij weer opnieuw werd ingeschreven als kampgevangene. Vrijstelling van transport voor zijn vrouw, eerst op zijn eigen vrijstelling en later op haar Palestina-certificaat; Selfried Fuchs; Zippie (Alfred Fränkel) van de Joodse Raad is de contactpersoon naar buiten toe, omdat hij zich vrij kon bewegen; ontruimen gebouwen van de Joodse Raad in Amsterdam; ontvluchtingsplan van de gehele Hachjara-groep en het af lasten ervan, werd geschoten vanuit het kamp; individuele ontvluchtingen tijdens de chaos van de uitgaande transporten; quarantaine; uitwisseling-transporten; represailles; transport 14 september 1943, valse hoop; Bergen-Belsen, verhaal van gaskamers via pioniers die met ziekentransporten in Bergen-Belsen terechtkwamen in een kamp naast het Sternlager waar Werner zat. Via het prikkeldraad konden ze met elkaar praten.

Interview met Werner Ahlfeld in 1986 door Mirjam Pinkhof-Waterman

Menny was op 20 oktober 1921 in Hardenberg geboren als zoon van Rudolf Emanuel de Bruin en Rosalchen Salomonson. Vader Rudolf had een drukkerij en naast het normale drukwerk drukte hij ook "De Vechtstreek", een plaatselijke krant. Naast zijn werk als drukker was hij ook wethouder. Hij was politiek vrij-denkend - vrijzinnig Democratische Bond - tussen de Liberale Staatspartij en de SDAP in. Rein den Besten, een school- en jeugdvriend van Menny de Bruin vertrok eind eind 1941 uit zijn geboortedorp Hardenberg en heeft in de jaren 1941/1942 met Menny gecorrespondeerd. De brieven liggen in het archief in Westerbork. Rein was geboren in 1922 en had ook bij Menny in de klas gezeten. Een andere school- en jeugdvriend van Menny - Jans Eefting - had de schooltas van Menny gekregen. Wanneer hij die schooltas heeft gekregen weet Jans niet meer - het was in de gang van het huis en Menny gaf hem die tas bij het weggaan als een soort aandenken. Uit gesprekken met Rein den Beste en Jans Eefting - zijn de volgende gegevens. Menny was een rustige, kalme jongen, met veel humor. Geen sportman, ging nooit mee naar voetbalwedstrijden. Kon goed leren op school. Deed zijn Mulo-examen in 1938 op de christelijke Mulo-school in Hardenberg en ging na zijn schooltijd op het distributiekantoor werken. In 1939 was er al distributie op suiker (suikerbonnen) Menny liep altijd met een hoed op. De vader van Menny had een drukkerij, en gaf de krant, "de Vechtstreek" uit. Die vader was ook wethouder in Hardenberg. Op bevel van de bezetter moest Menny worden ontslagen. Als een soort 'bijbaantje' haalde hij bij de winkeliers de volgeplakte bonboekjes op en bracht ze naar het distributiekantoor terug. Daarvoor moest hij soms flinke afstanden fietsen. Bijvoorbeeld helemaal naar een bakker in Baalder. Het gezin de Bruin is opgepakt en naar kamp westerbork vervoerd.&nbsp; Jans Eefting, toen 18 jaar werkte bij een zuivelfabriek in Hardenberg. Jans had een vrijstelling voor de 'Arbeitseinsatz' omdat hij werkzaam was in de levensmiddelenindustrie. Op die zuivelfabriek kwamen dagelijks tankwagens met melk, en sommige van die melkwagens reden ook naar het kamp Westerbork. De directeur van de zuivelfabriek wilde een mondelinge boodschap over gebracht hebben naar een Joodse man, die in kamp Westerbork zat. De directeur kende de anti-Duitse houding van de familie Eefting, en wist dat Jans ook anti-Duits was. Hij vroeg aan Jans of hij die -gecodeerde - boodschap wilde overbrengen.De wagens reden in die tijd op generatoren die gestookt werden met houtblokken en Jans ging op de melkwagen mee als "stoker". Een overall aan en zijn gezicht zwart gemaakt. Op een zaterdag (21 augustus 1942) reden ze naar Westerbork, de fiets van Jans ging ook mee op de tankwagen want Jans zou overnachten bij een bevriende familie in het dorp Westerbork en op eigen gelegenheid weer naar Hardenberg terugkeren. Tegen de middag reden ze kamp Westerbork binnen. Aan die Joodse man moest een bepaalde vraag gesteld worden, en in het antwoord van de man moest het derde woord gelijk zijn aan het derde woord in de vraag. En dat antwoord moest Jans weer overbrengen aan de directeur van de zuivelfabriek. Na het gesprek met de bewuste man liep Jans langs het hek van het kamp toen werd zijn naam geroepen. Hij zag drie jonge mannen in een kuil in het zand liggen. Die drie jonge mannen bleken Menny en zijn broer Lion de Bruin te zijn, samen met nog een derde man. Het was een zeer emotioneel moment om hen weer terug zien. Het was zeer toevallig dat hij hun daar tegenkwam! Ze lagen op de grond achter een omheining van prikkeldraad. Ze hadden hun burgerkleren aan - een jasje en een pantalon - maar lagen gewoon in het zand. Ze waren erg droevig want ze hadden gehoord dat ze aanstaande dinsdag met de trein uit Westerbork zouden vertrekken - (Menny en Lion zijn op 24 augustus 1942 uit Westerbork vertrokken, dus dan moet Jans op 21 augustus 1942 in het kamp zijn geweest). Jans mocht echter geen contact met de mensen in het kamp hebben en bleef een paar meter bij hen vandaan staan. Ze spraken af om de richting van de melkwagen op te lopen, dan konden ze daar eventueel met elkaar praten. Lion vertelde dat hij als militair tegen de Duitsers had gevochten bij Eck en Wiel aan de Rijn - stevige gevechten - Jans waarschuwde hem om daar niet over te praten. Later is Jans met de melkwagen van het kamp af gereden Zondag is hij nogmaals, op de fiets, naar het kamp gereden, maar heeft toen alleen de buitenkant gezien. Er stonden soldaten te controleren. Ook onderweg terug had hij controle gehad. Samen met zijn broer Lion is Menny op 24 augustus 1942 naar Auschwitz gedeporteerd en daar ook op 30 september 1942 overleden. Hij was toen 20 jaar oud. Zijn broer Lion was 24 jaar oud. Zijn ouders, Rudolf en Rosalchen de Bruin zijn, met zijn jongere broer Alex Sallie, op 24 mei 1943 vanuit kamp Vught aangekomen in kamp Westerbork. Zij zaten in barak 60. Reeds op 25 mei 1943 van Westerbork naar Sobibor gedeporteerd en daar op 28 mei 1943, onmiddelijk na aankomst omgebracht, één dag voor de verjaardag van Rudolf Emanuel! Hij zou de volgende dag 56 jaar oud zijn geworden. Rosalchen Salomonson was toen 53 jaar oud en Alex, 15 jaar oud. Zijn zuster, Rosetta de Bruin, kwam op 3 juli 1943 vanuit Vught in het kamp Westerbork aan. Zij kwam in barak 63 terecht. Vanuit kamp Westerbork is zij op 6 juli 1943 naar Sobibor gedeporteerd en daar, onmiddelijk na aankomst op 9 juli 1943 omgebracht. Zij was 26 jaar oud.&nbsp;

Gedeelte uit een interview met: Siesel (Wahrhaftig), Lotti over haar arrestatie, komst in kamp Westerbork en de manier waarop zijn met een aantal medekampgevangenen wist te ontsnappen tijdens het uitgaande transport van 3 maart 1944. Dit met hulp van mensen in- en buiten het kamp. Tijdens haar poging maakte ze gebruik van een armband van de Fliegende Kolonne/Joodse Raad of OD en een valse Ausweis om het kamp te mogen verlaten voor werkzaamheden buiten het kamp.

Gedeelte uit een interview met: Siesel (Wahrhaftig), Lotti over haar arrestatie, komst in kamp Westerbork en de manier waarop zijn met een aantal medekampgevangenen wist te ontsnappen tijdens het uitgaande transport van 3 maart 1944. Dit met hulp van mensen in- en buiten het kamp. Tijdens haar poging maakte ze gebruik van een armband van de Fliegende Kolonne/Joodse Raad of OD en een valse Ausweis om het kamp te mogen verlaten voor werkzaamheden buiten het kamp.

PeterEgyedi

Peter
Egyedi