In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Het treinbord

Markt 4, Beilen

Het verhaal van Menachem Asscher

Een jongen vereeuwigd in hout

Testverhaal

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

Transporten buiten kamp Westerbork

Uitwisselingstransporten vanuit Theresienstadt

1943

Mei 1943

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: Kampgevangenen in de weer met lorries geladen met bakstenen. Mogelijk heeft het te maken met de bouw van de kas. Op de achtergrond barak 75.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: Kampgevangenen in de weer met lorries geladen met bakstenen. Mogelijk heeft het te maken met de bouw van de kas. Op de achtergrond barak 75.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Van: de Joodse Raad voor Amsterdam, Bureau Den Haag Aan: wie het betreft Plaats: Amsterdam/Den Haag Datum: 1942-12-15 Onderwerp: gemengd-gehuwden moeten verhuizen naar Amsterdam; woningkeuze; inkwartiering; inboedel; verhuizingen, naar Amsterdam of andere plaatsen…&nbsp;

Van: de Joodse Raad voor Amsterdam, Bureau Den Haag Aan: wie het betreft Plaats: Amsterdam/Den Haag Datum: 1942-12-15 Onderwerp: gemengd-gehuwden moeten verhuizen naar Amsterdam; woningkeuze; inkwartiering; inboedel; verhuizingen, naar Amsterdam of andere plaatsen…&nbsp;

Bulletin nummer 25 van de Joodse Raad voor Amsterdam, Bureau Den Haag

Van: Meents-van Leer, Lena Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-11-28 Met vermelding: Stammliste

Van: Meents-van Leer, Lena Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-11-28 Met vermelding: Stammliste

van Lena Meents-van Leer in kamp Westerbork

Van: Hoofd Rijksgebouwendienst&nbsp; Aan: ambtenaren Rijksgebouwendienst&nbsp; Plaats: 's-Gravenhage&nbsp; Datum: 1942-08-20&nbsp; Onderwerp: ariërverklaring

Van: Hoofd Rijksgebouwendienst&nbsp; Aan: ambtenaren Rijksgebouwendienst&nbsp; Plaats: 's-Gravenhage&nbsp; Datum: 1942-08-20&nbsp; Onderwerp: ariërverklaring

Brief van het hoofd Rijksgebouwendienst aan zijn ambtenaren

Industriebarakken kamp Westerbork

Chemisch laboratorium kamp Westerbork

Kamporganisatie kamp Westerbork

Registratie kamp Westerbork

Van: Houtvester Assen&nbsp; Aan: Burgemeester Westerbork&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1939-04-06&nbsp; Onderwerp: Wegverharding en maken van keuze voor een verbinding. De weg over Elp naar de kampboerderij Schattenberg, hoewel twee kilometer langer zou een betere verbinding zijn.&nbsp;

Van: Houtvester Assen&nbsp; Aan: Burgemeester Westerbork&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1939-04-06&nbsp; Onderwerp: Wegverharding en maken van keuze voor een verbinding. De weg over Elp naar de kampboerderij Schattenberg, hoewel twee kilometer langer zou een betere verbinding zijn.&nbsp;

Brief van Houtvester Assen aan de Burgemeester van Assen

Mededeling&nbsp; Datum: 1943-03-17&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: Afval, verwerking en sortering

Mededeling&nbsp; Datum: 1943-03-17&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: Afval, verwerking en sortering

Mededeling over afvalsortering en -verwerking in het kamp

Gezondheidszorg kamp Westerbork

Sterfte kamp Westerbork

Zelfmoorden kamp Westerbork

Uitvaart kamp Westerbork

Kindersterfte kamp Westerbork

Van: Alg. Ned. Beheer van Onroerende Goederen&nbsp; Aan: Gudema, Aron Plaats: Groningen&nbsp; Datum: 1942-06-22&nbsp; Onderwerp: Betaling huurpenningen voor het in bezit zijn van het perceel Engelstilstraat nummer 4 te Winschoten.

Van: Alg. Ned. Beheer van Onroerende Goederen&nbsp; Aan: Gudema, Aron Plaats: Groningen&nbsp; Datum: 1942-06-22&nbsp; Onderwerp: Betaling huurpenningen voor het in bezit zijn van het perceel Engelstilstraat nummer 4 te Winschoten.

Brief van Alg. Ned. Beheer aan Aron Gudema

Van:&nbsp; Aan: beste Mien en Ben&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum:&nbsp;1942-1944 Onderwerp: honger; behoefte aan pakketten; omstandigheden; werken; werktijden. Ze zijn met z'n drieën. Martin werkt in de buitendienst bij de riolering. De vrouw van de schrijver werkt bij de zilverfolie en hij zelf werkt in de postbarak, een baantje waarbij je oud kan worden.

Van:&nbsp; Aan: beste Mien en Ben&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum:&nbsp;1942-1944 Onderwerp: honger; behoefte aan pakketten; omstandigheden; werken; werktijden. Ze zijn met z'n drieën. Martin werkt in de buitendienst bij de riolering. De vrouw van de schrijver werkt bij de zilverfolie en hij zelf werkt in de postbarak, een baantje waarbij je oud kan worden.

Brief van een onbekende aan Mien en Ben Lackrooy vanuit kamp Westerbork

Mensen bij de trein. Kampgevangenen stappen een deportatietrein in Kamp Westerbork, 1943-1944 Tegen één van de wagons staat een trap.

Mensen bij de trein. Kampgevangenen stappen een deportatietrein in Kamp Westerbork, 1943-1944 Tegen één van de wagons staat een trap.

Kampgevangenen stappen een wagon van een deportatietrein in

Foto van Hendricus Bloemhard. Hij was werkzaam als seiner bij de Koninklijke Nederlandse Marine (standplaats Soerabaja). Datum: 1941/1942 Plaats: Nederlands-Indië (Soerabaja)&nbsp;

Foto van Hendricus Bloemhard. Hij was werkzaam als seiner bij de Koninklijke Nederlandse Marine (standplaats Soerabaja). Datum: 1941/1942 Plaats: Nederlands-Indië (Soerabaja)&nbsp;

Foto van Hendricus Bloemhard bij de marine met als standplaats Soerabaja

Van: Levie-Elte, Lea&nbsp; Aan: Lackrooy, Dhr.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-06-04&nbsp; Onderwerp: pakketten; kleding; omstandigheden (gemoedstoestand).

Van: Levie-Elte, Lea&nbsp; Aan: Lackrooy, Dhr.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-06-04&nbsp; Onderwerp: pakketten; kleding; omstandigheden (gemoedstoestand).

Briefkaart van Lea Levie-Elte aan de heer Lackrooy vanuit kamp Westerbork

Vrijstellingen van deportatie vanuit kamp Westerbork

Vrijlating uit kamp Westerbork

Egodocumenten bewoners kamp Westerbork (1939-1945)

Vroeg naoorlogse documenten (1945-1970)

Deportatie vanuit kamp Westerbork

Reisverloop vanuit kamp Westerbork

Deportatiewagons vanuit kamp Westerbork

Brieven verstopt in de deportatiewagons

Post kamp Westerbork

Censuur kamp Westerbork

Foto van een scene uit 'Humor und Melodie'. De scene heet ‘V’ und ‘OD'. Er is een liedje aangekoppeld dat luid als volgt: Ein Fraulein von der Vee Und ein Junge von dem OD die sah'n sich in die Augen und die sache war o.k. Er sagt: Du kleine Frau, du passt zu mir ganz genau. OD und Vee das reimt sich gut, komm her: ik hou van jou Es war vor der Baracke 83 man merkte es sofort., die sache macht sich. Ein Fraulein von de V… Datum: 1943-09 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: cabaret in kamp Westerbork, acteurs Günter Witepski en Camilla Spira.

Foto van een scene uit 'Humor und Melodie'. De scene heet ‘V’ und ‘OD'. Er is een liedje aangekoppeld dat luid als volgt: Ein Fraulein von der Vee Und ein Junge von dem OD die sah'n sich in die Augen und die sache war o.k. Er sagt: Du kleine Frau, du passt zu mir ganz genau. OD und Vee das reimt sich gut, komm her: ik hou van jou Es war vor der Baracke 83 man merkte es sofort., die sache macht sich. Ein Fraulein von de V… Datum: 1943-09 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: cabaret in kamp Westerbork, acteurs Günter Witepski en Camilla Spira.

Isabellavan der Horst-Dikker

Isabella
van der Horst-Dikker