In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Calendarium kamp Westerbork

1949

Foto van Grietje Muller

Betreft: Plattegrond met riolering en gevels van barak 5 Opmerking: voorbereidingen tot het aanpassen van de indeling van de barak.

Betreft: Plattegrond met riolering en gevels van barak 5 Opmerking: voorbereidingen tot het aanpassen van de indeling van de barak.

Plattegrond met riolering en gevels van barak 5 in het woonoord Schattenberg

Van: oom Kobus Aan: Hanneke Plaats: Amsterdam Datum: 1943 Onderwerp: brief gestuurd zonder afzender erop te zetten. Kobus hoorde tot zijn schrik dat zo'n brief niet aankomt, dus Kobus schrijft de brief nog een keer; hoorde dat Hanneke in kamp Westerbork naar school ging en bramen heeft geplukt; fantasieën over veranderingen die de schrijver wil doorvoeren in Amsterdam; vlinderjacht; illustratie; groetjes van tante Trudel/Troedel. Zij vond Hanneke heel aardig en flink in het kamp.

Van: oom Kobus Aan: Hanneke Plaats: Amsterdam Datum: 1943 Onderwerp: brief gestuurd zonder afzender erop te zetten. Kobus hoorde tot zijn schrik dat zo'n brief niet aankomt, dus Kobus schrijft de brief nog een keer; hoorde dat Hanneke in kamp Westerbork naar school ging en bramen heeft geplukt; fantasieën over veranderingen die de schrijver wil doorvoeren in Amsterdam; vlinderjacht; illustratie; groetjes van tante Trudel/Troedel. Zij vond Hanneke heel aardig en flink in het kamp.

Brief van oom Kobus aan Hanneke

Van: oom Kobus Aan: Hanneke Plaats: Amsterdam Datum: 1943 Onderwerp: Kobus heeft lang niets van zich laten horen, niet uit het oog, uit het hart; hij wordt regelmatig op de hoogte gehouden van het nieuws dat Hanneke vanuit kamp Westerbork stuurt; hoorde dat Hanneke in kamp Westerbork naar school ging en bramen heeft geplukt…; Kobus schrijft over kikker en vlinder- en hagedissen jacht wat ook in Amsterdam kan met een illustratie…

Van: oom Kobus Aan: Hanneke Plaats: Amsterdam Datum: 1943 Onderwerp: Kobus heeft lang niets van zich laten horen, niet uit het oog, uit het hart; hij wordt regelmatig op de hoogte gehouden van het nieuws dat Hanneke vanuit kamp Westerbork stuurt; hoorde dat Hanneke in kamp Westerbork naar school ging en bramen heeft geplukt…; Kobus schrijft over kikker en vlinder- en hagedissen jacht wat ook in Amsterdam kan met een illustratie…

Van: van Dam, J. Aan: zijn broer en schoonzus Plaats: Amsterdam Datum: 1948-08-15 Onderwerp: brief van de Schade Enquête Commissie en vakantie op Texel.

Van: van Dam, J. Aan: zijn broer en schoonzus Plaats: Amsterdam Datum: 1948-08-15 Onderwerp: brief van de Schade Enquête Commissie en vakantie op Texel.

Brief van J. van Dam aan zijn broer en schoonzus over een brief van de Schade Enquête Commissie

Van: Meta (Loeb-Spiegel, Meta) Aan: Beste vrienden allen Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-04-10 Onderwerp:&nbsp;Meta is blij dat ze deze brief nog kan schrijven, want dat had ze na de vorige niet meer gedacht. Met paps gaat het beter. Hij wandelt bij mooi weer buiten en zodra de blaas kiemvrij blijft gaat hij de tweede operatie tegemoet. Over een week volgt de verhuizing en Meta denkt dat ze het beter gaat krijgen. Ze ziet graag weer een pakje tegemoet, hoewel de gedachte dat ze onbescheiden is haar bezwaart.&nbsp;

Van: Meta (Loeb-Spiegel, Meta) Aan: Beste vrienden allen Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-04-10 Onderwerp:&nbsp;Meta is blij dat ze deze brief nog kan schrijven, want dat had ze na de vorige niet meer gedacht. Met paps gaat het beter. Hij wandelt bij mooi weer buiten en zodra de blaas kiemvrij blijft gaat hij de tweede operatie tegemoet. Over een week volgt de verhuizing en Meta denkt dat ze het beter gaat krijgen. Ze ziet graag weer een pakje tegemoet, hoewel de gedachte dat ze onbescheiden is haar bezwaart.&nbsp;

Brief van Meta Loeb-Spiegel aan beste vrienden vanuit kamp Westerbork

Van: Meta (Loeb-Spiegel, M.), Leo (Loeb, L.) Aan:&nbsp;Beste vrienden allen, lieve menschen Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-19 Onderwerp: Meta is dankbaar voor de manier waarop de personen aan wie ze schrijft haar wensen vervuld hebben. Ze hoopt paps te kunnen helpen zodat hij de inzinking overwint en weer op krachten komt. Verder schrijft Meta dat Pim nog bij hun is, maar dat Annie, die hem de laatste tijd gezelschap hield, hun vandaag verlaten heeft. Leo vervolgt de brief. Hij vertelt dat hij een longontsteking achter de rug heeft, waardoor de tweede operatie is uitgesteld. Hij hoopt snel aan de beurt te komen. Hij hoeft de personen aan wie de brief gericht is spoedig weer te zien.&nbsp;

Van: Meta (Loeb-Spiegel, M.), Leo (Loeb, L.) Aan:&nbsp;Beste vrienden allen, lieve menschen Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-19 Onderwerp: Meta is dankbaar voor de manier waarop de personen aan wie ze schrijft haar wensen vervuld hebben. Ze hoopt paps te kunnen helpen zodat hij de inzinking overwint en weer op krachten komt. Verder schrijft Meta dat Pim nog bij hun is, maar dat Annie, die hem de laatste tijd gezelschap hield, hun vandaag verlaten heeft. Leo vervolgt de brief. Hij vertelt dat hij een longontsteking achter de rug heeft, waardoor de tweede operatie is uitgesteld. Hij hoopt snel aan de beurt te komen. Hij hoeft de personen aan wie de brief gericht is spoedig weer te zien.&nbsp;

Brief van Meta Loeb-Spiegel en Leo Loeb aan beste vrienden vanuit kamp Westerbork

Van: M. (Loeb-Spiegel, Meta) Aan: Beste vrienden allen Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-03-31 Onderwerp:&nbsp;M. schrijft dat de sneeuw een sprookje was. Het gaf haar het idee op een hoogvlakte in de bergen te zitten, als het fabrieksfluitje (ketelhuis) de droom tenminste niet verstoorde. Met Leo gaat het na zijn operatie aan de beterende hand. Hij mag al twee dagen uit bed en mag komende dinsdag misschien het ziekenhuis verlaten. Er komt nog een tweede operatie, die Leo het liefst direct had gehad.&nbsp;

Van: M. (Loeb-Spiegel, Meta) Aan: Beste vrienden allen Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-03-31 Onderwerp:&nbsp;M. schrijft dat de sneeuw een sprookje was. Het gaf haar het idee op een hoogvlakte in de bergen te zitten, als het fabrieksfluitje (ketelhuis) de droom tenminste niet verstoorde. Met Leo gaat het na zijn operatie aan de beterende hand. Hij mag al twee dagen uit bed en mag komende dinsdag misschien het ziekenhuis verlaten. Er komt nog een tweede operatie, die Leo het liefst direct had gehad.&nbsp;

Van: Sluizer, Henri Aan: het gezin van Raphael (Ru) Acohen Plaats: Vught, kamp Datum: 1943-07-01 Onderwerp: Henri kan schrijven omdat er weer een transport naar kamp Westerbork vertrekt; einde mei zijn je ouders weggegaan, ‘ik was toen op de Moerdijk en heb ze niet weg zien gaan’; ‘(Abraham) Batavier vertelde mij: dat je vader erg flink en onverschillig was en je moeder had koorts toen ze wegging’; drie weken geleden zijn vrouw en kind van Henri weggestuurd. Hij en de andere mannen mochten niet mee; radeloosheid en onzekerheid. Men zegt dat de transporten naar Riga zijn vertrokken; &nbsp;over pakketjes, wat en hoe; Vught is een concentratiekamp zoals dat in de Duitse boeken beschreven wordt; brief zal via schoonzuster, die ook moet vetrekken worden meegenomen…; Henri werkt weer in Vught in zijn eigen vak, dat van bontwerker; transport naar kamp Westerbork.

Van: Sluizer, Henri Aan: het gezin van Raphael (Ru) Acohen Plaats: Vught, kamp Datum: 1943-07-01 Onderwerp: Henri kan schrijven omdat er weer een transport naar kamp Westerbork vertrekt; einde mei zijn je ouders weggegaan, ‘ik was toen op de Moerdijk en heb ze niet weg zien gaan’; ‘(Abraham) Batavier vertelde mij: dat je vader erg flink en onverschillig was en je moeder had koorts toen ze wegging’; drie weken geleden zijn vrouw en kind van Henri weggestuurd. Hij en de andere mannen mochten niet mee; radeloosheid en onzekerheid. Men zegt dat de transporten naar Riga zijn vertrokken; &nbsp;over pakketjes, wat en hoe; Vught is een concentratiekamp zoals dat in de Duitse boeken beschreven wordt; brief zal via schoonzuster, die ook moet vetrekken worden meegenomen…; Henri werkt weer in Vught in zijn eigen vak, dat van bontwerker; transport naar kamp Westerbork.

Brief van Henri Sluizer aan het echtpaar Acohen vanuit kamp Vught

Van: Sluizer, Henri Aan: het gezin van Raphael (Ru) Acohen Plaats: Vught, kamp Datum: 1943-09-11 Onderwerp: en deel van kamp Vught zal naar Westerbork gaan, de rest volgt over een paar weken, de schrijver neemt afscheid; ‘onze weg naar Amsterdam luidt via Warschau’; pakketten waren veertien dagen verboden; pakketten tot en met 26 ontvangen; postwissel ontvangen; in het kamp is volop fruit te koop tegen redelijke prijzen, ook slechte koek en gebakjes; 'hoe gaat het met je ouders? Zijn zij nog in Westerbork? En is je moeder weer beter?; hopelijk wordt Rob een speelkameraad voor je zoon; een week in het ziekenhuis van Vught gelegen, medicijnen zijn er niet; henri bezit bijna niets meer; overal steenpuisten, oorzaak waarschijnlijk de voeding; het weggaan is onbekend, de Joodse Raad weet het wel..&nbsp;

Van: Sluizer, Henri Aan: het gezin van Raphael (Ru) Acohen Plaats: Vught, kamp Datum: 1943-09-11 Onderwerp: en deel van kamp Vught zal naar Westerbork gaan, de rest volgt over een paar weken, de schrijver neemt afscheid; ‘onze weg naar Amsterdam luidt via Warschau’; pakketten waren veertien dagen verboden; pakketten tot en met 26 ontvangen; postwissel ontvangen; in het kamp is volop fruit te koop tegen redelijke prijzen, ook slechte koek en gebakjes; 'hoe gaat het met je ouders? Zijn zij nog in Westerbork? En is je moeder weer beter?; hopelijk wordt Rob een speelkameraad voor je zoon; een week in het ziekenhuis van Vught gelegen, medicijnen zijn er niet; henri bezit bijna niets meer; overal steenpuisten, oorzaak waarschijnlijk de voeding; het weggaan is onbekend, de Joodse Raad weet het wel..&nbsp;

Van: oom Jan (vader) Aan: Hanneke Plaats:&nbsp; Datum: 1943-09-13 Onderwerp: brief voor de tweede keer geschreven en getekend, omdat vader vergeten was zijn adres achterop de enveloppe te noteren; over vaders droom, een zeilboot te hebben en ermee te varen; heel verhaal er om heen om Hanneke te vermaken met illustraties.

Van: oom Jan (vader) Aan: Hanneke Plaats:&nbsp; Datum: 1943-09-13 Onderwerp: brief voor de tweede keer geschreven en getekend, omdat vader vergeten was zijn adres achterop de enveloppe te noteren; over vaders droom, een zeilboot te hebben en ermee te varen; heel verhaal er om heen om Hanneke te vermaken met illustraties.

Brief van oom Jan (vader) aan Hanneke

Van: Sachs, Engeltje (en Joseph) Aan: Arie Plaats: Vught, kamp Datum: 1943-09-11 Onderwerp: voorlopig zal je niets meer van ons horen; op weg naar kamp Westerbork en dan verder; reuze rot op het laatste moment doorgestuurd te moeten worden; haar man gaat vrijwillig mee, hoewel Engeltje liever had gehad, dat hij bleef; als ze kan schrijven zal ze dat doen, ze ligt nu nog op haar bed; de oorlog zal snel afgelopen zijn; goede moed, twee handen aan het lijf…

Van: Sachs, Engeltje (en Joseph) Aan: Arie Plaats: Vught, kamp Datum: 1943-09-11 Onderwerp: voorlopig zal je niets meer van ons horen; op weg naar kamp Westerbork en dan verder; reuze rot op het laatste moment doorgestuurd te moeten worden; haar man gaat vrijwillig mee, hoewel Engeltje liever had gehad, dat hij bleef; als ze kan schrijven zal ze dat doen, ze ligt nu nog op haar bed; de oorlog zal snel afgelopen zijn; goede moed, twee handen aan het lijf…

Brief van Engeltje (en Joseph) Sachs aan Arie vanuit kamp Vught

Van: Caneel, Joop Aan: tante Martha Plaats: Vught, kamp Datum: 1943-07-02 Onderwerp: bericht naar Westerbork gaan; Sperre; Pakketten; Voedselvoorziening

Van: Caneel, Joop Aan: tante Martha Plaats: Vught, kamp Datum: 1943-07-02 Onderwerp: bericht naar Westerbork gaan; Sperre; Pakketten; Voedselvoorziening

Brief van Joop Caneel aan Martha Smilde vanuit kamp Vught

Van: Arie en Sachs, Joop Aan: onbekend Plaats: Appelscha/Westerbork, kamp Datum: 1943-09-19 Onderwerp: bedankt voor het pakketje; het gaat beter met de gezondheid van de schrijver; Engeltje en Joop waren beiden blij dat ze uit Vught vertrokken; Arie haalt he belangrijkste uit de brief; 'als je deze brief ontvangst zijn we al op transport (naar Polen), de trein staat al voor; werkelijk geen spijt uit Vught weg te zijn; het was daar de laatste tijd een ware verschrikking; zelf er weinig last van ondervonden, Engeltje werkte in het magazijn (het beste baantje in het kamp); Joop werkte in de bontwerkerij; de verzorging in Westerbork is prima, niet met Vugt te vergelijken; behuizing in Westerbork is erg bekrompen, dat was in Vught beter; liever was Joop de vijf maanden in kamp Westerbork geweest; het eten in Vught was altijd slecht; dankzij het baantje van Engeltje in Vught en de pakketjes van vrienden zijn ze het ergste bespaard gebleven…

Van: Arie en Sachs, Joop Aan: onbekend Plaats: Appelscha/Westerbork, kamp Datum: 1943-09-19 Onderwerp: bedankt voor het pakketje; het gaat beter met de gezondheid van de schrijver; Engeltje en Joop waren beiden blij dat ze uit Vught vertrokken; Arie haalt he belangrijkste uit de brief; 'als je deze brief ontvangst zijn we al op transport (naar Polen), de trein staat al voor; werkelijk geen spijt uit Vught weg te zijn; het was daar de laatste tijd een ware verschrikking; zelf er weinig last van ondervonden, Engeltje werkte in het magazijn (het beste baantje in het kamp); Joop werkte in de bontwerkerij; de verzorging in Westerbork is prima, niet met Vugt te vergelijken; behuizing in Westerbork is erg bekrompen, dat was in Vught beter; liever was Joop de vijf maanden in kamp Westerbork geweest; het eten in Vught was altijd slecht; dankzij het baantje van Engeltje in Vught en de pakketjes van vrienden zijn ze het ergste bespaard gebleven…

IlseFrankenthal-Hinrichsen

Ilse
Frankenthal-Hinrichsen