In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Het treinbord

Markt 4, Beilen

Het verhaal van Menachem Asscher

Een jongen vereeuwigd in hout

Testverhaal

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

Van: Willem Smit &amp; Co's Transformatorfabriek N.V.&nbsp; Aan: Tauber, Fritz, kamp Westerbork, barak 66 Plaats: Nijmegen&nbsp; Datum: 1942-11-19&nbsp; Onderwerp: &nbsp;voorlopig een afschrift verklaring serre en het toesturen van Sperre.

Van: Willem Smit &amp; Co's Transformatorfabriek N.V.&nbsp; Aan: Tauber, Fritz, kamp Westerbork, barak 66 Plaats: Nijmegen&nbsp; Datum: 1942-11-19&nbsp; Onderwerp: &nbsp;voorlopig een afschrift verklaring serre en het toesturen van Sperre.

Brief als voorlopig afschrift verklaring Sperre voor Richard Tauber

Van: Magnus, Josef Geboren: 1897-01-12 Datum: 1944-12-20 Plaats: Theresienstadt Onderwerp: Arbeitsausweis (werkkaart)

Van: Magnus, Josef Geboren: 1897-01-12 Datum: 1944-12-20 Plaats: Theresienstadt Onderwerp: Arbeitsausweis (werkkaart)

Arbeitsausweis van Josef Magnus in Theresienstadt

Betreft: situatie afstandsleidingen centrale verwarming.&nbsp; Schaal: 1:1000&nbsp; Datum: 1940-08-19 Opmerking: niet alle barakken en dienstwoningen waren van centrale verwarming voorzien.&nbsp;

Betreft: situatie afstandsleidingen centrale verwarming.&nbsp; Schaal: 1:1000&nbsp; Datum: 1940-08-19 Opmerking: niet alle barakken en dienstwoningen waren van centrale verwarming voorzien.&nbsp;

Plattegrond van de loop van verwarmingsleidingen in het Centraal Vluchtelingenkamp

Barakken in het kamp Westerbork&nbsp; Kamp Westerbork, 1942-1944. De schoorsteen van het ketelhuis steekt uit boven een van de daken. De foto is gemaakt achter de zogenaamde vijftiger barakken.

Barakken in het kamp Westerbork&nbsp; Kamp Westerbork, 1942-1944. De schoorsteen van het ketelhuis steekt uit boven een van de daken. De foto is gemaakt achter de zogenaamde vijftiger barakken.

Zicht op woonbarakken in kamp Westerbork

Plattegrond, aanzichten en doorsnede van barak 84 en de keukenbarakken Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1959-10

Plattegrond, aanzichten en doorsnede van barak 84 en de keukenbarakken Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1959-10

Plattegrond met aanzichten en doorsnede van barak 84 en de keukenbarakken in het woonoord Schattenberg

Isidore Manasse was ondergedoken bij de familie Toebes. Deze familie stond bekend als sterk anti-nazi en in augustus 1942 verschaften Jan Willem Toebes en zijn vrouw Aaltje onderdak aan een Joodse vluchteling uit Amersfoort, Utrecht. Isidore Manasse was ongeveer 20 jaar oud toen hij van de familie Toebes hoorde van een buurman die samen met Jan Willem bij de plaatselijke spoorwegwerkplaats werkte. Een paar maanden later voegde Isidoor's moeder zich bij haar zoon in zijn schuilplaats. De Toebeses instrueerden hun kinderen om met niemand over de onderduiker te praten en ze kenden Isidoor alleen onder zijn schuilnaam Wim. Als buren van de Toebes naar de BBC radio-uitzendingen kwamen luisteren, moesten Isidoor en zijn moeder naar boven gaan. Een van de kinderen ging dan mee, zodat niemand argwaan zou krijgen bij plotselinge geluiden in huis. De oudste zoon van Toebes was verkeerswaarnemer voor het verzet. Nadat hij aan arrestatie door de SS was ontsnapt, werd het huis van Toebes overvallen. Zijn ouders waren echter gewaarschuwd en brachten de vluchtelingen naar de familie van Leussen. Gedurende hun hele onderduikperiode betaalden Isidore en zijn moeder een klein bedrag voor voedsel en ontvingen de Toebeses voedselbonnen van het verzet. Op 21 november 1999 erkende Yad Vashem Jan Willem Toebes en zijn vrouw Aaltje Toebes-Koster als Rechtvaardigen onder de Volkeren. Bron: Yad Vashem, Righteous amongst the Nations.

Otto MaxElias

Otto Max
Elias