In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Gemmeker, A.K. (de kampcommandant van kamp Westerbork) heeft net een kaarsje in een dennenboom aangestoken ter ere van het Germaanse Joelfeest.&nbsp; Kamp Westerbork, 1942-12-19.&nbsp;

Gemmeker, A.K. (de kampcommandant van kamp Westerbork) heeft net een kaarsje in een dennenboom aangestoken ter ere van het Germaanse Joelfeest.&nbsp; Kamp Westerbork, 1942-12-19.&nbsp;

Kampcommandant Gemmeker steekt een kaars aan tijdens het Joelfeest van 1942 in kamp Westerbork

Mededeling&nbsp; Datum: 1943-11-13&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: extra rantsoen voor moeders; dieetvoedsel.

Mededeling&nbsp; Datum: 1943-11-13&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: extra rantsoen voor moeders; dieetvoedsel.

Mededeling over extra rantsoen voor moeders en dieetvoedsel

Van: Departement van Binnenlandse zaken, Nederlands Volksherstel Aan: Rus, A. Plaats: Amsterdam Datum: 1945-07-16 Onderwerp: de gezochte Morris Zomerplaag is levend aangetroffen in een trein gaande van Bergen-Belsen naar Tröbitz

Van: Departement van Binnenlandse zaken, Nederlands Volksherstel Aan: Rus, A. Plaats: Amsterdam Datum: 1945-07-16 Onderwerp: de gezochte Morris Zomerplaag is levend aangetroffen in een trein gaande van Bergen-Belsen naar Tröbitz

Aanvraag betreffende de gezochte Morris Zomerplaag

Betreft: Kamp Schattenberg situatie nieuw&nbsp; Schaal: 1:1000&nbsp; Datum: 1958-09-06&nbsp; Opmerkingen: Om de woon- en leefomstandigheden te verbeteren is er gedacht aan nieuwbouw en een nieuwe inrichting van het woonoord Schattenberg, waarbij een deel van het oorspronkelijke kamp Westerbork intact zou blijven. Uiteindelijk is de keuze gemaakt het kamp bijna volledig te slopen en de bewoners onder te brengen in speciale Molukse wijken in onder andere Appingedam, Assen en Bovensmilde . &nbsp;

Betreft: Kamp Schattenberg situatie nieuw&nbsp; Schaal: 1:1000&nbsp; Datum: 1958-09-06&nbsp; Opmerkingen: Om de woon- en leefomstandigheden te verbeteren is er gedacht aan nieuwbouw en een nieuwe inrichting van het woonoord Schattenberg, waarbij een deel van het oorspronkelijke kamp Westerbork intact zou blijven. Uiteindelijk is de keuze gemaakt het kamp bijna volledig te slopen en de bewoners onder te brengen in speciale Molukse wijken in onder andere Appingedam, Assen en Bovensmilde. &nbsp;

Plattegrond van een nieuwe opzet van het woonoord Schattenberg

Van: Walg, M. Aan: Fam. A. (Abraham) Reens Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-08-22 Onderwerp: een schrijf dag en weersomstandigheden; een concert bezocht; er is een tentoonstelling geopend van werkjes door kinderen op school gemaakt (speelgoed).

Van: Walg, M. Aan: Fam. A. (Abraham) Reens Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-08-22 Onderwerp: een schrijf dag en weersomstandigheden; een concert bezocht; er is een tentoonstelling geopend van werkjes door kinderen op school gemaakt (speelgoed).

Briefkaart van M. Walg aan Abraham Reens vanuit kamp Westerbork

Van: Van Gelder, Leo en Martha Aan: Van Leer, M. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-05-07 Onderwerp: kwetsuren en lichamelijke klachten van de kinderen.

Van: Van Gelder, Leo en Martha Aan: Van Leer, M. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-05-07 Onderwerp: kwetsuren en lichamelijke klachten van de kinderen.

Briefkaart van Leo en Martha van Gelder aan M. van Leer vanuit kamp Westerbork

Van: Het Nederlandsche Rode Kruis, Informatiebureau Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 1947-12-01 Onderwerp: lot van Karel Lam.

Van: Het Nederlandsche Rode Kruis, Informatiebureau Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 1947-12-01 Onderwerp: lot van Karel Lam.

Verklaring van het Rode Kruis over het lot van Karel Lam

Breslauer, R.W. Still uit de Westerborkfilm Westerbork, kamp, 1944 Onderwerp: Tandarts/Zahnstation, barak 88.

Breslauer, R.W. Still uit de Westerborkfilm Westerbork, kamp, 1944 Onderwerp: Tandarts/Zahnstation, barak 88.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Mededeling&nbsp; Datum: 1943-11-08&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: bezoekverbod aan ziekenhuis, informatie over patiënten.

Mededeling&nbsp; Datum: 1943-11-08&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: bezoekverbod aan ziekenhuis, informatie over patiënten.

Mededeling over bezoekverbod aan ziekenhuis, informatie over patiënten

Van: Minister van Oorlog&nbsp; Aan: Minister van Financiën&nbsp; Plaats: Den Haag&nbsp; Datum: 1951-09-13&nbsp; Onderwerp: crematorium te Westerbork; geen bezwaar tegen sloop van de verschillende betrokken partijen; ondernemen van actie.

Van: Minister van Oorlog&nbsp; Aan: Minister van Financiën&nbsp; Plaats: Den Haag&nbsp; Datum: 1951-09-13&nbsp; Onderwerp: crematorium te Westerbork; geen bezwaar tegen sloop van de verschillende betrokken partijen; ondernemen van actie.

Brief van de minister van Oorlog aan de minister van Financiën

Mededeling Datum: 1943-10-23 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: reparatie van tonnen

Mededeling Datum: 1943-10-23 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: reparatie van tonnen

Mededeling over reparatie van tonnen

Verklaring.&nbsp; Verklaring van de Joodse Raad Westerbork aan Cohen, L.G., Kamp Westerbork, 1943-10-18.&nbsp; Onderwerp: besluit van de kommandant voor Cohen, L. 'Keine Sperrung'.

Verklaring.&nbsp; Verklaring van de Joodse Raad Westerbork aan Cohen, L.G., Kamp Westerbork, 1943-10-18.&nbsp; Onderwerp: besluit van de kommandant voor Cohen, L. 'Keine Sperrung'.

Geen vrijstelling van transport

Van: Vaart, van de, D.&nbsp; Aan: Beste vriend (Philips, A.) Plaats: Doezum&nbsp; Datum: 1942-11-29&nbsp; Onderwerp: medeleven met omstandigheden over het lot van familie van Arthur en beschrijving van persoonlijke situatie van de schrijver. De schrijver is een (gewond geraakte) strijdmakker tijdens de meidagen van 1940.

Van: Vaart, van de, D.&nbsp; Aan: Beste vriend (Philips, A.) Plaats: Doezum&nbsp; Datum: 1942-11-29&nbsp; Onderwerp: medeleven met omstandigheden over het lot van familie van Arthur en beschrijving van persoonlijke situatie van de schrijver. De schrijver is een (gewond geraakte) strijdmakker tijdens de meidagen van 1940.

Brief van D. van der Vaart aan een vriend vanuit Doezum

Van: Sluizer, Henri Aan: het gezin van Raphael (Ru) Acohen Plaats: Vught, kamp Datum: 1943-07-01 Onderwerp: Henri kan schrijven omdat er weer een transport naar kamp Westerbork vertrekt; einde mei zijn je ouders weggegaan, ‘ik was toen op de Moerdijk en heb ze niet weg zien gaan’; ‘(Abraham) Batavier vertelde mij: dat je vader erg flink en onverschillig was en je moeder had koorts toen ze wegging’; drie weken geleden zijn vrouw en kind van Henri weggestuurd. Hij en de andere mannen mochten niet mee; radeloosheid en onzekerheid. Men zegt dat de transporten naar Riga zijn vertrokken; &nbsp;over pakketjes, wat en hoe; Vught is een concentratiekamp zoals dat in de Duitse boeken beschreven wordt; brief zal via schoonzuster, die ook moet vetrekken worden meegenomen…; Henri werkt weer in Vught in zijn eigen vak, dat van bontwerker; transport naar kamp Westerbork.

Van: Sluizer, Henri Aan: het gezin van Raphael (Ru) Acohen Plaats: Vught, kamp Datum: 1943-07-01 Onderwerp: Henri kan schrijven omdat er weer een transport naar kamp Westerbork vertrekt; einde mei zijn je ouders weggegaan, ‘ik was toen op de Moerdijk en heb ze niet weg zien gaan’; ‘(Abraham) Batavier vertelde mij: dat je vader erg flink en onverschillig was en je moeder had koorts toen ze wegging’; drie weken geleden zijn vrouw en kind van Henri weggestuurd. Hij en de andere mannen mochten niet mee; radeloosheid en onzekerheid. Men zegt dat de transporten naar Riga zijn vertrokken; &nbsp;over pakketjes, wat en hoe; Vught is een concentratiekamp zoals dat in de Duitse boeken beschreven wordt; brief zal via schoonzuster, die ook moet vetrekken worden meegenomen…; Henri werkt weer in Vught in zijn eigen vak, dat van bontwerker; transport naar kamp Westerbork.

Brief van Henri Sluizer aan het echtpaar Acohen vanuit kamp Vught

Mededeling&nbsp; Datum: 1944-01-27&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: uitgave van scheermesjes.

Mededeling&nbsp; Datum: 1944-01-27&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: uitgave van scheermesjes.

Mededeling over uitgave van scheermesjes

Van: Gerzon, Annie Aan: Ras, M., Mevr. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-08-08 Onderwerp: Schrijfdag; ontvangst van pakketten; vraag om kousen want die zijn niet in het kamp te krijgen.

Van: Gerzon, Annie Aan: Ras, M., Mevr. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-08-08 Onderwerp: Schrijfdag; ontvangst van pakketten; vraag om kousen want die zijn niet in het kamp te krijgen.

Briefkaart van Annie Gerzon aan M. Ras (Batavier) vanuit kamp Westerbork

Van: &nbsp;(Reens), Annie en Loes (Louise) Aan: Rudi&nbsp; Plaats: Westerbork kamp Datum: 1943-06-30 Onderwerp: bedankje en vraag om goederen, levensmiddelen, de schrijfster bedankt voor de planten en zij is in het bezit gekomen van een werkstempel. Ze kan daardoor de ontvangst van pakketjes bevestigen.

Van: &nbsp;(Reens), Annie en Loes (Louise) Aan: Rudi&nbsp; Plaats: Westerbork kamp Datum: 1943-06-30 Onderwerp: bedankje en vraag om goederen, levensmiddelen, de schrijfster bedankt voor de planten en zij is in het bezit gekomen van een werkstempel. Ze kan daardoor de ontvangst van pakketjes bevestigen.

Mauritsvan Gelder

Maurits
van Gelder