In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: Aan: Plaats: kamp Westerbork Datum: 1943-11-17 Onderwerp: Emile Leraar is met kind in Lager Westerbork, barak 67 Zijn vrouw is er niet bij. Zend s.v.p. levensmiddelen, tabak, ondergoed (ook voor het kind) en deken.

Van: Aan: Plaats: kamp Westerbork Datum: 1943-11-17 Onderwerp: Emile Leraar is met kind in Lager Westerbork, barak 67 Zijn vrouw is er niet bij. Zend s.v.p. levensmiddelen, tabak, ondergoed (ook voor het kind) en deken.

Brief over de verblijfplaats van Emile Leeraar en zijn dochter gestuurd vanuit kamp Westerbork

Van: Pinkhof, Menachem Aan: lieve vrienden,&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp,&nbsp; Datum: 1944/05 Onderwerp:&nbsp;arrestatie en zwaar verhoor, strategie tijdens het verhoor; Haaren en Huis van bewaring in Den Bosch. De brief is illegaal verzonden.&nbsp;

Van: Pinkhof, Menachem Aan: lieve vrienden,&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp,&nbsp; Datum: 1944/05 Onderwerp:&nbsp;arrestatie en zwaar verhoor, strategie tijdens het verhoor; Haaren en Huis van bewaring in Den Bosch. De brief is illegaal verzonden.&nbsp;

Brief van Menachem Pinkhof aan zijn vrienden vanuit kamp Westerbork

Kamporganisatie kamp Westerbork

Notbereitschaft

Joodse werkkampen

Joods werkkamp Echten

Kampgeld Lager Westerbork Serie BB nummer 2869 25 cent

Kampgeld Lager Westerbork Serie BB nummer 2869 25 cent

Kampgeld Lager Westerbork 25 cent

Van: Joodsche Raad voor Amsterdam Aan: Goldsteen-Hoen, T.J Datum: 1944-07-10 Plaats: Amsterdam Onderwerp: bericht dat Alfred herstellende is van een breuk en dat door verwisseling van barak een schrijfbeurt is vervallen. Geen reden voor ongerustheid.&nbsp;

Van: Joodsche Raad voor Amsterdam Aan: Goldsteen-Hoen, T.J Datum: 1944-07-10 Plaats: Amsterdam Onderwerp: bericht dat Alfred herstellende is van een breuk en dat door verwisseling van barak een schrijfbeurt is vervallen. Geen reden voor ongerustheid.&nbsp;

Brief van de Joodse Raad aan T.J. Goldsteen-Hoen vanuit Amsterdam

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-11-22 Onderwerp: in een kamertje, tussen luid discussiërende mensen, schrijft Werner zijn brief; Al het kookbare uit de pakketjes komt bij mevrouw Mahler terecht, die in haar keukentje er iets van maakt; Werner is verzocht een lezing te houden binnen zijn vakgebied; kampgevangenen gestraft voor het schrijven van illegale brieven; Werners technische dienst is verhuisd naar barak 21 met een klein stelletje in een kamertje; aanvraag verlof om in Amsterdam te mogen trouwen; ongeveer 8000 mensen in het kamp, het is moeilijk om iemand te vinden; Naar Hartog Waterman geïnformeerd. Hij woont niet meer in barak 62; geruchten over uitbreiding van het kamp. Er zou een bakkerij komen, een crematorium en nog 50 barakken.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-11-22 Onderwerp: in een kamertje, tussen luid discussiërende mensen, schrijft Werner zijn brief; Al het kookbare uit de pakketjes komt bij mevrouw Mahler terecht, die in haar keukentje er iets van maakt; Werner is verzocht een lezing te houden binnen zijn vakgebied; kampgevangenen gestraft voor het schrijven van illegale brieven; Werners technische dienst is verhuisd naar barak 21 met een klein stelletje in een kamertje; aanvraag verlof om in Amsterdam te mogen trouwen; ongeveer 8000 mensen in het kamp, het is moeilijk om iemand te vinden; Naar Hartog Waterman geïnformeerd. Hij woont niet meer in barak 62; geruchten over uitbreiding van het kamp. Er zou een bakkerij komen, een crematorium en nog 50 barakken.

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit kamp Westerbork

Betreft: saneringsplan van de latrine gebouwen in woonoord Schattenberg.&nbsp; Gebouwen C,D,E en F, bestaande toestand&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: november 1958

Betreft: saneringsplan van de latrine gebouwen in woonoord Schattenberg.&nbsp; Gebouwen C,D,E en F, bestaande toestand&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: november 1958

Bouwtekening van een saneringsplan van de latrinegebouwen in woonoord Schattenberg

Betreft: Ziekenhuis Vluchtelingenkamp Westerbork (type C-barak) Schaal: 1:100 Opmerking: Het ziekenhuis bevond zich in de barak dat later (Doorgangskamp) de Kommandantur werd. Als ziekenhuis bestond de barak uit 2 mannenzalen, een vrouwen - en kinderzaal, een verlosruimte, een onderzoekruimte, een quarantaineruimte, een keuken, en een ruimte voor personeel. Daarnaast twee badruimtes en een terras. &nbsp;

Betreft: Ziekenhuis Vluchtelingenkamp Westerbork (type C-barak) Schaal: 1:100 Opmerking: Het ziekenhuis bevond zich in de barak dat later (Doorgangskamp) de Kommandantur werd. Als ziekenhuis bestond de barak uit 2 mannenzalen, een vrouwen - en kinderzaal, een verlosruimte, een onderzoekruimte, een quarantaineruimte, een keuken, en een ruimte voor personeel. Daarnaast twee badruimtes en een terras. &nbsp;

Bouwtekening van de ziekenbarak van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Bewijs van inschrijving in de burgerlijke stand&nbsp; Van: Ras-Batavier, Mietje Gemeente Amsterdam, 1951-04-18

Bewijs van inschrijving in de burgerlijke stand&nbsp; Van: Ras-Batavier, Mietje Gemeente Amsterdam, 1951-04-18

Bewijs van inschrijving van Mietje Ras-Batavier

Foto van Aron Peekel

Van: Hoek, C. e.a. Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-05-01 Onderwerp: Kostenberaming voor het vermaken en verven van Duitse uniformkleding voor hergebruik in het kamp.

Van: Hoek, C. e.a. Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-05-01 Onderwerp: Kostenberaming voor het vermaken en verven van Duitse uniformkleding voor hergebruik in het kamp.

Calculatie voor het vermaken en verven van Duitse uniformkleding voor hergebruik

Situatieschets van rangeerterrein Onnen-Haren en de route naar Nieuweschans via de bocht Haren-Waterhuizen. Het stopmoment op het rangeerterrein Onnen-Haren werd door de kampgevangenen benut om briefkaarten, brieven en andere tekens van leven uit de trein te gooien, in de hoop dat het op de post werd gedaan.

Situatieschets van rangeerterrein Onnen-Haren en de route naar Nieuweschans via de bocht Haren-Waterhuizen. Het stopmoment op het rangeerterrein Onnen-Haren werd door de kampgevangenen benut om briefkaarten, brieven en andere tekens van leven uit de trein te gooien, in de hoop dat het op de post werd gedaan.

Situatieschets van het rangeerterrein Onnen-Haren en de route van de deportatietrein naar Nieuweschans

Bevel van Duitse Weermacht. Alle mannen in de leeftijd van 17 t/m 40 jaar moeten zich voor de arbeidsinzet melden.

Bevel van Duitse Weermacht. Alle mannen in de leeftijd van 17 t/m 40 jaar moeten zich voor de arbeidsinzet melden.

Bekendmaking van de Duitse Weermacht

Van: Boven, van, A. Aan: Medema, fam. Plaats: Amsterdam Datum: 1943-02-24 Onderwerp: Medeleven met familie geadresseerde en beschrijving situatie in Amsterdam. De schrijver is verrast dat ook Joden in de dorpen worden opgepakt.

Van: Boven, van, A. Aan: Medema, fam. Plaats: Amsterdam Datum: 1943-02-24 Onderwerp: Medeleven met familie geadresseerde en beschrijving situatie in Amsterdam. De schrijver is verrast dat ook Joden in de dorpen worden opgepakt.

Brief van A. van Boven aan fam. Medema vanuit Amsterdam

Uittreksel uit het bevolkingsregister van de gemeente Leiden.&nbsp; Datum: 1946-06-13 Bevestiging deportatie van Sientje Barnstijn-van den Berg en haar zoon Gustaaf (data zijn onjuist).

Uittreksel uit het bevolkingsregister van de gemeente Leiden.&nbsp; Datum: 1946-06-13 Bevestiging deportatie van Sientje Barnstijn-van den Berg en haar zoon Gustaaf (data zijn onjuist).

Verklaring van de gemeente Leiden over deportatie van Sientje Barnstijn en haar zoon Gustaaf

Van: Kattenburg, Greet Aan: Rudi&nbsp; Plaats: Amsterdam Datum: 1943-06-10&nbsp; Onderwerp: beschrijving situatie, transporten naar het Oosten, bagage en rugzak voor als ze naar Westerbork moet gaan. Tot nu toe de dans ontsprongen. Ze is op de hoogte van de omstandigheden van een treinreis naar Polen &nbsp;omstandigheden van de treinreis. In Amsterdam worden de Joden overgebracht naar Amsterdam-Oost. Is onderduiken een optie? Ze heeft weinig illusies over het lot van de gedeporteerden gezien de manier waarop ze vervoerd worden.

Van: Kattenburg, Greet Aan: Rudi&nbsp; Plaats: Amsterdam Datum: 1943-06-10&nbsp; Onderwerp: beschrijving situatie, transporten naar het Oosten, bagage en rugzak voor als ze naar Westerbork moet gaan. Tot nu toe de dans ontsprongen. Ze is op de hoogte van de omstandigheden van een treinreis naar Polen &nbsp;omstandigheden van de treinreis. In Amsterdam worden de Joden overgebracht naar Amsterdam-Oost. Is onderduiken een optie? Ze heeft weinig illusies over het lot van de gedeporteerden gezien de manier waarop ze vervoerd worden.

Brief van Greet Kattenburg aan Rudi vanuit Amsterdam

&nbsp;Op 11 november 1942 wordt Charlotta Meijer met haar gezin in kamp Westerbork geregistreerd. Haar man Herman kon in het kamp aan de slag als apotheker, daarom is het gezin Meijer geruime tijd in kamp Westerbork gebleven. Op 4 september 1944 zijn Charlotta, Herman en zoon Leo op transport gesteld naar Theresienstadt. Herman werd op 29 september 1944 doorgevoerd naar Auschwitz, waar hij werd geselecteerd om te werken en zo uiteindelijk wist te overleven. Charlotta en Leo zijn op 4 oktober 1944 doorgevoerd naar Auschwitz, waar beiden na aankomst zijn vermoord. &nbsp;

Van: Praag, van, Alice Aan: Jannie Plaats: Den Haag Datum: 1945-12-15 Onderwerp: omstandigheden

Van: Praag, van, Alice Aan: Jannie Plaats: Den Haag Datum: 1945-12-15 Onderwerp: omstandigheden

NathanBlok

Nathan
Blok