In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: Stranders-Hartog, Rosette, de Aan: Gosschalk, familie, Corrie, Jo en de kinderen Datum: 1942-12-01 (2 en 3) Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: brief is clandestien het kamp uitgekomen. In het Joods tehuis hebben ze het goed gehad. De reis naar Hooghalen ging voorspoedig. ‘s Morgens om 5 uur naar het station gebracht, waar een gereserveerde trein stond te wachten. Prachtige wagens met royale zitmogelijkheden. De marechaussee was voor de bewaking aanwezig. In Utrecht overgestapt. De bewaking werd overgenomen door marechaussee uit kamp Westerbork en enkele Duitsers. Om 12 uur kwam de trein aan in Hooghalen. Na het kamp was het nog 1.5 km lopen. Oude van dagen en kinderen konden er heen rijden, registratie, inleveren persoonsbewijzen. Daarna onderzoek op hoofdluis. Zij die hoofdluis hadden werden kaalgeknipt, vervolgens naar Lippmann-Rosenthal. Geld, postzegels, briefkaarten en horloges werden door medewerkers van deze bank in beslag genomen. Sommige mensen moesten zich helemaal ontkleden. Mocht er vervolgens iets gevonden worden, dan kregen deze mensen slaag en een scheldpartij over zich heen. Daarna naar de barakken met een paar honderd mensen en bedden driehoog. Het gezin van de schrijfster lijdt honger. Gelukkig hebben ze nog iets bij zich. De kinderen vinden het eten in het kamp niet lekker. Louis heeft van de eerste dag (vanaf 26 november) geprobeerd een baantje in het ziekenhuis te krijgen. Tot heden nog geen resultaat. Op maandag is een transport naar Polen vertrokken van ongeveer 1000 personen. Vrijdag vertrekt er weer een transport. Elke maandag en vrijdag gaat er een trein weg. Op 3 december is dochter Stelly jarig. Verzoek om pakketjes en bedankt voor het toezenden van het een en ander. Ook behoefte aan vorken en lepels (verzocht via een telegram). Louis is op 3 december in het ziekenhuis aangenomen. De schrijfster hoopt nog een poosje te kunnen blijven. Morgen ga ik met de kinderen verhuizen naar barak 36, dat is een kleine barak met alleen moeders en kinderen. Er staat een flinke kachel. Louis blijft in een barak voor alleen personeel.'

Van: Stranders-Hartog, Rosette, de Aan: Gosschalk, familie, Corrie, Jo en de kinderen Datum: 1942-12-01 (2 en 3) Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: brief is clandestien het kamp uitgekomen. In het Joods tehuis hebben ze het goed gehad. De reis naar Hooghalen ging voorspoedig. ‘s Morgens om 5 uur naar het station gebracht, waar een gereserveerde trein stond te wachten. Prachtige wagens met royale zitmogelijkheden. De marechaussee was voor de bewaking aanwezig. In Utrecht overgestapt. De bewaking werd overgenomen door marechaussee uit kamp Westerbork en enkele Duitsers. Om 12 uur kwam de trein aan in Hooghalen. Na het kamp was het nog 1.5 km lopen. Oude van dagen en kinderen konden er heen rijden, registratie, inleveren persoonsbewijzen. Daarna onderzoek op hoofdluis. Zij die hoofdluis hadden werden kaalgeknipt, vervolgens naar Lippmann-Rosenthal. Geld, postzegels, briefkaarten en horloges werden door medewerkers van deze bank in beslag genomen. Sommige mensen moesten zich helemaal ontkleden. Mocht er vervolgens iets gevonden worden, dan kregen deze mensen slaag en een scheldpartij over zich heen. Daarna naar de barakken met een paar honderd mensen en bedden driehoog. Het gezin van de schrijfster lijdt honger. Gelukkig hebben ze nog iets bij zich. De kinderen vinden het eten in het kamp niet lekker. Louis heeft van de eerste dag (vanaf 26 november) geprobeerd een baantje in het ziekenhuis te krijgen. Tot heden nog geen resultaat. Op maandag is een transport naar Polen vertrokken van ongeveer 1000 personen. Vrijdag vertrekt er weer een transport. Elke maandag en vrijdag gaat er een trein weg. Op 3 december is dochter Stelly jarig. Verzoek om pakketjes en bedankt voor het toezenden van het een en ander. Ook behoefte aan vorken en lepels (verzocht via een telegram). Louis is op 3 december in het ziekenhuis aangenomen. De schrijfster hoopt nog een poosje te kunnen blijven. Morgen ga ik met de kinderen verhuizen naar barak 36, dat is een kleine barak met alleen moeders en kinderen. Er staat een flinke kachel. Louis blijft in een barak voor alleen personeel.'

Brief van Rosette Stranders-de Hartog aan de familie Gosschalk vanuit kamp Westerbork

Van: Dalsheim, Lina Aan: Dijk, van Gretha Plaats: Apeldoornsche Bosch Datum: 1942-11-18 Onderwerp: Dreigende situatie in Apeldoorn, maar Apeldoornsche Bosch noch “gesperrt”; vragen naar situatie in Borger; wacht vergeefs op post van haar ouders (op dat moment al doorgestuurd naar Auschwitz)

Van: Dalsheim, Lina Aan: Dijk, van Gretha Plaats: Apeldoornsche Bosch Datum: 1942-11-18 Onderwerp: Dreigende situatie in Apeldoorn, maar Apeldoornsche Bosch noch “gesperrt”; vragen naar situatie in Borger; wacht vergeefs op post van haar ouders (op dat moment al doorgestuurd naar Auschwitz)

Brief van Lina Jacoba Dalsheim aan Gretha van Dijk vanuit het Apeldoornsche Bosch

Van: Dalsheim, Lina Aan: Dijk, van Gretha Plaats: Apeldoornsche Bosch Datum: 1942-11-16 Onderwerp: Dagelijks leven in het Apeldoornsche Bosch; situatie wordt steeds onveiligerl gymnastiek gaat niet meer door, want leider is naar Westerbork gestuurd; vraag of er in het ouderlijk huis in Borger al andere mensen zijn komen wonen; iemand heeft haar vader gezien in de trein naar het Oosten

Van: Dalsheim, Lina Aan: Dijk, van Gretha Plaats: Apeldoornsche Bosch Datum: 1942-11-16 Onderwerp: Dagelijks leven in het Apeldoornsche Bosch; situatie wordt steeds onveiligerl gymnastiek gaat niet meer door, want leider is naar Westerbork gestuurd; vraag of er in het ouderlijk huis in Borger al andere mensen zijn komen wonen; iemand heeft haar vader gezien in de trein naar het Oosten

Van: Dalsheim, Lina Aan: Dijk, van Gretha Plaats: Apeldoornsche Bosch Datum: 1942-10 Onderwerp: Werkzaam als verpleegster in het Apeldoornsche Bosch, haar vader en rest van het gezin opgepakt en naar Westerbork gestuurd. Ze was twee dagen vrij en heeft hen brieven gestuurd. Ze is blij dat ze samen zijn, maar ze vindt het moeilijk. Vraagt naar ouderlijk huis in Borger en of de spullen er nog staan. Verpleging Apeldoornsche Bosch moet 13 oktober naar Amsterdam en een deel krijgt dan een vrijstelling.&nbsp;

Van: Dalsheim, Lina Aan: Dijk, van Gretha Plaats: Apeldoornsche Bosch Datum: 1942-10 Onderwerp: Werkzaam als verpleegster in het Apeldoornsche Bosch, haar vader en rest van het gezin opgepakt en naar Westerbork gestuurd. Ze was twee dagen vrij en heeft hen brieven gestuurd. Ze is blij dat ze samen zijn, maar ze vindt het moeilijk. Vraagt naar ouderlijk huis in Borger en of de spullen er nog staan. Verpleging Apeldoornsche Bosch moet 13 oktober naar Amsterdam en een deel krijgt dan een vrijstelling.&nbsp;

Brief van Lina Dalsheim aan Gretha van Dijk vanuit het Apeldoornsche Bosch

Aan de Diepswal nummer 19 in Scheemda was de slagerij van David Bamberg. Hij woonde daar met zijn vrouw Carolina en hun kinderen Anna, Louisa en Izaäk. Meestal ging David op maandag bij de aanzienlijke burgers langs om de bestelling op te nemen. Vrijdags werd alles bezorgd. Een slager aan de deur werd namelijk als zeer sjiek ervaren. Op zaterdag bleef de slagerij open. De kinderen, die naar de openbare school in de Torenstraat gingen, kregen thuis eens in de week Hebreeuwse les door een Joodse leraar. Op 1 oktober 1941 mochten de joodse kinderen niet meer naar een openbare school en niet veel later moest David zijn slagerij sluiten. Het gezin Bamberg overwoog te gaan onderduiken, maar ze konden als gezin geen geschikte plek vinden. Alleen voor de blonde Louisa, die er niet echt joods uitzag, was dat geen probleem. Maar ze wilde niet van haar familie worden gescheiden. Toen deportatie dreigde heeft de familie geld en goederen bij kennissen in bewaring gegeven, hier zaten onder andere foto's van de familie bij die in de zomer van 1942 werden genomen.&nbsp; Op 15 augustus 1942 kreeg vader David een oproep zich te melden voor de 'Arbeitseinsatz'. Vier dagen later zou hij onder politiebegeleiding naar het station van Scheemda gebracht worden voor transport naar kamp Westerbork. Maar om onbekende redenen is David die ochtend niet op het station verschenen. Op 11 november 1942 kreeg de familie te horen dat ze diezelfde avond naar kamp Westerbork zouden vertrekken. Ze kregen de gelegenheid om kleren, levensmiddelen en persoonlijke bezittingen bij elkaar te zoeken. Louisa mocht nog even naar de kruidenierswinkel van Kraster om wat levensmiddelen te kopen en afscheid te nemen. Ze vertrok hier met de woorden 'Het is niet erg dat we daar moeten werken, als we maar weer terugkomen…'. Laat in de avond is het gezin Bamberg met de bodewagen van de familie Wol naar Winschoten gebracht.&nbsp; Die avond werden ook de andere joodse gezinnen van huis gehaald. Via het gymnastieklokaal aan de Engelse weg in Winschoten en de losplaats van de NS aan de Emmastraat, werden ze de volgende dag per trein naar kamp Westerbork gebracht. Hiervandaan zijn ze op 16 februari 1943 naar Auschwitz gedeporteerd. David, Carolina, Anna en Louisa zijn direct na aankomst om het leven gebracht. Izaäk werd tewerkgesteld. Slechts een paar dagen voor de bevrijding van Auschwitz is hij overleden.

JosefAbrahams

Josef
Abrahams