In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: de Politieke Opsporingsdienst Aan: van Duren, Fredrika Plaats: Arnhem Datum: 1945-09-10 Onderwerp: bewijs van repatriëring.

Van: de Politieke Opsporingsdienst Aan: van Duren, Fredrika Plaats: Arnhem Datum: 1945-09-10 Onderwerp: bewijs van repatriëring.

Bewijs van de Politieke Opsporingsdienst in verband met de repatriëring van Frederika van Duren

Van: Heymans van Amstel, E.B. Aan: C. de Jong van Lier Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-07-04 Onderwerp: werken buiten het kamp, maken van asfaltwegen, watergoten langs de barakken

Van: Heymans van Amstel, E.B. Aan: C. de Jong van Lier Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-07-04 Onderwerp: werken buiten het kamp, maken van asfaltwegen, watergoten langs de barakken

Brief van E.B. Heijmans van Amstel aan C. de Jong van Lier vanuit kamp Westerbork

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-01-29 Onderwerp: over oudjes (bekenden of familie) in barak 67, de groeten van Stella overgebracht; ook de familie Hes bezocht. Zij bevinden zich ook in barak 67; ook Stella's tante Voogje bezocht, die nog in het ziekenhuis ligt, communicatie alleen via de ramen van de barak; er zijn meerdere barakken ontoegankelijk door quarantaine maatregelen…Werner heeft van Sal, die reeds vertrokken is een machtiging gekregen om zijn pakketjes in ontvangst te nemen.&nbsp;

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-01-29 Onderwerp: over oudjes (bekenden of familie) in barak 67, de groeten van Stella overgebracht; ook de familie Hes bezocht. Zij bevinden zich ook in barak 67; ook Stella's tante Voogje bezocht, die nog in het ziekenhuis ligt, communicatie alleen via de ramen van de barak; er zijn meerdere barakken ontoegankelijk door quarantaine maatregelen…Werner heeft van Sal, die reeds vertrokken is een machtiging gekregen om zijn pakketjes in ontvangst te nemen.&nbsp;

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit kamp Westerbork

Arbeidskaart Van: Cohen, Jules Datum: 1944-08-14 Plaats: Westerbork, kamp Werkzaam in Gruppe 14 DB.2 (drukkerij en boekbinderij)

Arbeidskaart Van: Cohen, Jules Datum: 1944-08-14 Plaats: Westerbork, kamp Werkzaam in Gruppe 14 DB.2 (drukkerij en boekbinderij)

Arbeidskaart van Jules Cohen

Van: Meta (Loeb-Spiegel, Meta), L. (Loeb, L.) Aan:&nbsp;Beste allen, lieve allen Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-08-02 Onderwerp:&nbsp;Meta schrijft dat paps er onverwachts weer bovenop is gekomen. Hij mocht een poosje uit bed, maar er is nog tijd nodig voordat de wonden weer dicht zijn en het gewicht hersteld is. Ze stuurt een zegel mee met de brief. Er mogen alleen pakjes gestuurd worden als er een zegel op zit. Meta is dankbaar voor de goede berichten van Bep, Robbie en Catrien. Leo vervolgt de brief en meldt dat hij zich na de operatie, die drie uur geduurd heeft, nog slap voelt. Het feit dat hij even naar buiten is geweest betekent dat het wel de goede richting op gaat. Hij is dankbaar voor de belangstelling en de pakjes met boter, bockworst en eieren.&nbsp;

Van: Meta (Loeb-Spiegel, Meta), L. (Loeb, L.) Aan:&nbsp;Beste allen, lieve allen Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-08-02 Onderwerp:&nbsp;Meta schrijft dat paps er onverwachts weer bovenop is gekomen. Hij mocht een poosje uit bed, maar er is nog tijd nodig voordat de wonden weer dicht zijn en het gewicht hersteld is. Ze stuurt een zegel mee met de brief. Er mogen alleen pakjes gestuurd worden als er een zegel op zit. Meta is dankbaar voor de goede berichten van Bep, Robbie en Catrien. Leo vervolgt de brief en meldt dat hij zich na de operatie, die drie uur geduurd heeft, nog slap voelt. Het feit dat hij even naar buiten is geweest betekent dat het wel de goede richting op gaat. Hij is dankbaar voor de belangstelling en de pakjes met boter, bockworst en eieren.&nbsp;

Brief van Meta Loeb-Spiegel en Leo Loeb aan beste allen vanuit kamp Westerbork

Van: Lierens, D. Aan: Lierens, H. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-02-20 Onderwerp: alle wasgoed ontvangen, geen levensmiddelen.

Van: Lierens, D. Aan: Lierens, H. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-02-20 Onderwerp: alle wasgoed ontvangen, geen levensmiddelen.

Briefkaart van D. Lierens aan H. Lierens vanuit kamp Westerbork

Speelgoed Houten rammelaar, gemaakt in de speelgoedmakerij van het kamp Westerbork. Geillustreerd met verschillende figuurtjes.

Speelgoed Houten rammelaar, gemaakt in de speelgoedmakerij van het kamp Westerbork. Geillustreerd met verschillende figuurtjes.

Houten rammelaar gemaakt in kamp Westerbork

Van: Mau, (Maurits Waterman) Aan: Marie (Mirjam) Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-08-01 Onderwerp: dagelijks leven in kamp; &nbsp;werken bij de boer op een uur afstand van het kamp, rogge binden. Maurits heeft een Ausweiskarte waarop staat dat hij buiten het kamp mag werken, er zijn geen bewakers bij. Maurits krijgt bij de boer te eten. Hij heeft zijn fluit niet in het kamp, wel is er in het kamp muziek (concert en cabaret). Hoewel niet echt in de stemming hiervoor is Maurits met zijn zus bij een voorstelling geweest met Chaja Goldstein en dat was toch wel heel erg mooi. Bij de boeren krijgen sommige gevangenen bezoek. Helaas wonen bekenden en familie van Maurits ver weg.&nbsp;

Van: Mau, (Maurits Waterman) Aan: Marie (Mirjam) Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-08-01 Onderwerp: dagelijks leven in kamp; &nbsp;werken bij de boer op een uur afstand van het kamp, rogge binden. Maurits heeft een Ausweiskarte waarop staat dat hij buiten het kamp mag werken, er zijn geen bewakers bij. Maurits krijgt bij de boer te eten. Hij heeft zijn fluit niet in het kamp, wel is er in het kamp muziek (concert en cabaret). Hoewel niet echt in de stemming hiervoor is Maurits met zijn zus bij een voorstelling geweest met Chaja Goldstein en dat was toch wel heel erg mooi. Bij de boeren krijgen sommige gevangenen bezoek. Helaas wonen bekenden en familie van Maurits ver weg.&nbsp;

Brief van Maurits Waterman aan Marie (Mirjam) vanuit kamp Westerbork

Programma Bunter Abend (Gruppe)Buhne&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: Maart 1944

Programma Bunter Abend (Gruppe)Buhne&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: Maart 1944

Programma van het cabaret Bunter Abend in kamp Westerbork

Van: Cohen, Simon Aan: Mulder, de heer Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-01-01 (moet zijn 1943-01-01) Onderwerp: omstandigheden; veel verzoeken om allerlei spullen, levensmiddelen, geld e.d. op te sturen

Van: Cohen, Simon Aan: Mulder, de heer Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-01-01 (moet zijn 1943-01-01) Onderwerp: omstandigheden; veel verzoeken om allerlei spullen, levensmiddelen, geld e.d. op te sturen

Brief van Simon Cohen aan de heer Mulder vanuit kamp Westerbork

Calendarium kamp Westerbork

1963

Sonder-Ausweis&nbsp; Norden, Herman, 19-7-21, B5 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: allen Betrieben Arbeiten zu verrichten (DB 2). Gültig nur in O.D. Begleitung

Sonder-Ausweis&nbsp; Norden, Herman, 19-7-21, B5 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: allen Betrieben Arbeiten zu verrichten (DB 2). Gültig nur in O.D. Begleitung

Sonderausweis van Herman Norden

Van: Pol. Angestellte&nbsp; Aan: Zöpf, H.&nbsp; Plaats: Den Haag&nbsp; Datum: 1942-10-15&nbsp; Onderwerp: gegevens over vrijstelling van Arbeitseinsatz (deportatie naar kamp Westerbork) en het dragen van een Jodenster.

Van: Pol. Angestellte&nbsp; Aan: Zöpf, H.&nbsp; Plaats: Den Haag&nbsp; Datum: 1942-10-15&nbsp; Onderwerp: gegevens over vrijstelling van Arbeitseinsatz (deportatie naar kamp Westerbork) en het dragen van een Jodenster.

Brief van de Pol. Angestellte aan H. Zöpf

Bericht Comité International de la Croix-Rouge (Rode Kruis) Van: Frank, Meyer Aan: Boas-Snuijff, Julie (Judith) Plaats: Jeruzalem, Palestina Datum: 1943-11-29 Onderwerp: officiële regeringsnummers van immigratiecertificaat Judith Boas-Snuyff en haar familie voor Palestina.

Bericht Comité International de la Croix-Rouge (Rode Kruis) Van: Frank, Meyer Aan: Boas-Snuijff, Julie (Judith) Plaats: Jeruzalem, Palestina Datum: 1943-11-29 Onderwerp: officiële regeringsnummers van immigratiecertificaat Judith Boas-Snuyff en haar familie voor Palestina.

Bericht van Frank Meyer aan Julie Boas-Snuijf vanuit Jeruzalem

Van: Nieuwkerk, Marinus Plaats: Theresienstadt Datum: 1944-11-11 Onderwerp: bewijs dat Marinus deel uitmaakt van de wacht in Theresienstadt.

Van: Nieuwkerk, Marinus Plaats: Theresienstadt Datum: 1944-11-11 Onderwerp: bewijs dat Marinus deel uitmaakt van de wacht in Theresienstadt.

Ausweis van Marinus Nieuwkerk als wacht in Theresienstadt

Foto van Frans Cornelis Hijmans

Van: Jacobi-Fuldauer, Julia (moeder van Fia) Aan: Belterman, J. Datum: 1943-05-23 Plaats: Vught, station Onderwerp: Ze staat met haar man Leopold Jacobi op het perron van station Vught, wachtend op de trein die naar kamp Westerbork zal vertrekken. Ze wilde Fia niet mee hebben. Zij kon mooi bij Greet blijven. Ze weet niet of ze in Westerbork nog een kansje heeft om in de landbouw terecht te kunnen komen, anders gaan ze verder. Het viel hun hard van de kinderen te moeten scheiden. Ze doet een verzoek om veel pakjes naar Fia te sturen. Fia heeft haar bril verloren. Er worden alleen pakjes door Jan Belterman gestuurd. Oude buren laten het afweten, ook de oude werkgever van haar man, een boer. Haar man heeft behoefte aan tabak. Mochten ze al weg zijn een verzoek het pakje op te sturen naar Leo in barak 71 in kamp Westerbork…

Van: Jacobi-Fuldauer, Julia (moeder van Fia) Aan: Belterman, J. Datum: 1943-05-23 Plaats: Vught, station Onderwerp: Ze staat met haar man Leopold Jacobi op het perron van station Vught, wachtend op de trein die naar kamp Westerbork zal vertrekken. Ze wilde Fia niet mee hebben. Zij kon mooi bij Greet blijven. Ze weet niet of ze in Westerbork nog een kansje heeft om in de landbouw terecht te kunnen komen, anders gaan ze verder. Het viel hun hard van de kinderen te moeten scheiden. Ze doet een verzoek om veel pakjes naar Fia te sturen. Fia heeft haar bril verloren. Er worden alleen pakjes door Jan Belterman gestuurd. Oude buren laten het afweten, ook de oude werkgever van haar man, een boer. Haar man heeft behoefte aan tabak. Mochten ze al weg zijn een verzoek het pakje op te sturen naar Leo in barak 71 in kamp Westerbork…

Brief van Julia Jacobi-Fuldauer aan J. Belterman vanuit het station van Vught

Van: van Bergen, Isaac Aan: van Bergen-Diamant, Nora Plaats: Buchenwald Datum: 1942-05-02 Onderwerp: kampnummer 2317, Block 22; brief van 13 april ontvangen; verheugd zich om het feit dat zijn kaar voor de verjaardag van Nora op tijd is aangekomen; over zijn gezin…&nbsp;

Van: van Bergen, Isaac Aan: van Bergen-Diamant, Nora Plaats: Buchenwald Datum: 1942-05-02 Onderwerp: kampnummer 2317, Block 22; brief van 13 april ontvangen; verheugd zich om het feit dat zijn kaar voor de verjaardag van Nora op tijd is aangekomen; over zijn gezin…&nbsp;

Briefkaart van Isaac van Bergen aan zijn vrouw en kinderen vanuit Buchenwald

Van: Goldsteen, A. Aan: Goldsteen-Hoen, T.J. Datum: 1944-07 Plaats: Westerbork, kamp, barak 4, zaal 1 (ziekenhuis)&nbsp; Onderwerp: de laatste draadjes van de hechtingen worden verwijderd. Vermoedelijk blijft Alfred nog een week in het ziekenhuis om dat zoals hij dat schrijft ‘een recreatiebarak’. Hij krijgt extra voeding, na vier dagen alleen maar pap, puree en melk gehad te hebben. Verzoek om een badjas. De ziekenzaal heeft 20 bedden. Alles ziet er goed en verzorgt uit, wel eenvoudig. Het is nu stil, anders is er veel geloop en gepraat. Alfred heeft ook nog in een andere zaal gelegen, waar slechts 9 bedden waren. Het personeel is uitstekend en de operatiezaal is prachtig. Alles is aanwezig. Alfred krijgt dagelijks bezoek en leest veel…

Van: Goldsteen, A. Aan: Goldsteen-Hoen, T.J. Datum: 1944-07 Plaats: Westerbork, kamp, barak 4, zaal 1 (ziekenhuis)&nbsp; Onderwerp: de laatste draadjes van de hechtingen worden verwijderd. Vermoedelijk blijft Alfred nog een week in het ziekenhuis om dat zoals hij dat schrijft ‘een recreatiebarak’. Hij krijgt extra voeding, na vier dagen alleen maar pap, puree en melk gehad te hebben. Verzoek om een badjas. De ziekenzaal heeft 20 bedden. Alles ziet er goed en verzorgt uit, wel eenvoudig. Het is nu stil, anders is er veel geloop en gepraat. Alfred heeft ook nog in een andere zaal gelegen, waar slechts 9 bedden waren. Het personeel is uitstekend en de operatiezaal is prachtig. Alles is aanwezig. Alfred krijgt dagelijks bezoek en leest veel…

Brief van A. Goldsteen aan T.J. Goldsteen-Hoen vanuit kamp Westerbork

Kampgevangenen in kamp Westerbork Kamp Westerbork, 1942-1943 Een grote groep kampgevangenen op de appelplaats tijdens het afnemen van appèl. Tevens zicht op een aantal barakken.

Kampgevangenen in kamp Westerbork Kamp Westerbork, 1942-1943 Een grote groep kampgevangenen op de appelplaats tijdens het afnemen van appèl. Tevens zicht op een aantal barakken.

Werkgroepen op de appèlplaats in kamp Westerbork

Van: Stranders-Hartog, Rosette, de Aan: Gosschalk, familie, Corrie, Jo en kinderen Datum: 1943-01-02 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: Verschillende brieven ontvangen. 'Aan alles went men op den duur, ook aan dit miserabele leven'. Louis is weer aan het werk. Mogelijk moet hij voor zijn keel naar het ziekenhuis in Groningen. Het hoofd van het ziekenhuis moet daarover beslissen. Nu heeft Louis weer een ontstoken oog. Het is uitgesloten dat je in het kamp gezond blijft. De kinderen bevinden zich nog in het ziekenhuis. Selly wil niet eten. Ze is zo mager als brandhout. Je zal haar niet meer herkennen. Ze is in zes weken een heel ander kind geworden. Ze is Louis en mij helemaal vergeten’, versuft en slap ziet ze eruit.' De schrijfster is weer zo goed als beter. Ze schrijft over het dagelijkse eten. Ze behoren tot de gelukkige mensen die nog iets toegestuurd krijgen. Ze hebben zelf behoefte aan lucifers, batterijen, pantalons, vouwstoeltjes, speelgoed voor de kinderen (prentenboeken en kleurboeken), een thee- en koffiepot, een tafelkleed. Als je langer blijft, heb je van alles nodig, wat je thuis ook had… Ze hebben kans dat ze een huisje voor zichzelf krijgen (een kamertje met enige bedden en centrale verwarming). Moeders met kleine kinderen zouden hiervoor in aanmerking komen. Het is in elk geval beter dan een grote barak. Louis moet dan wel op een grote barak blijven, want mannen en vrouwen mogen niet samen slapen. Om tien uur 's avonds moeten de mannen de vrouwenzaal verlaten… Er komt hier dagelijks Arisch bezoek (na aanvraag). In de meeste gevallen wordt het ingewilligd. Zojuist ontving Louis op zijn barak 85 een brief. Doordat er geen baraknummer opstond is de brief lang onderweg geweest. Bij het verkrijgen van een kamertje heeft de schrijfster een kookplaat nodig.

Van: Stranders-Hartog, Rosette, de Aan: Gosschalk, familie, Corrie, Jo en kinderen Datum: 1943-01-02 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: Verschillende brieven ontvangen. 'Aan alles went men op den duur, ook aan dit miserabele leven'. Louis is weer aan het werk. Mogelijk moet hij voor zijn keel naar het ziekenhuis in Groningen. Het hoofd van het ziekenhuis moet daarover beslissen. Nu heeft Louis weer een ontstoken oog. Het is uitgesloten dat je in het kamp gezond blijft. De kinderen bevinden zich nog in het ziekenhuis. Selly wil niet eten. Ze is zo mager als brandhout. Je zal haar niet meer herkennen. Ze is in zes weken een heel ander kind geworden. Ze is Louis en mij helemaal vergeten’, versuft en slap ziet ze eruit.' De schrijfster is weer zo goed als beter. Ze schrijft over het dagelijkse eten. Ze behoren tot de gelukkige mensen die nog iets toegestuurd krijgen. Ze hebben zelf behoefte aan lucifers, batterijen, pantalons, vouwstoeltjes, speelgoed voor de kinderen (prentenboeken en kleurboeken), een thee- en koffiepot, een tafelkleed. Als je langer blijft, heb je van alles nodig, wat je thuis ook had… Ze hebben kans dat ze een huisje voor zichzelf krijgen (een kamertje met enige bedden en centrale verwarming). Moeders met kleine kinderen zouden hiervoor in aanmerking komen. Het is in elk geval beter dan een grote barak. Louis moet dan wel op een grote barak blijven, want mannen en vrouwen mogen niet samen slapen. Om tien uur 's avonds moeten de mannen de vrouwenzaal verlaten… Er komt hier dagelijks Arisch bezoek (na aanvraag). In de meeste gevallen wordt het ingewilligd. Zojuist ontving Louis op zijn barak 85 een brief. Doordat er geen baraknummer opstond is de brief lang onderweg geweest. Bij het verkrijgen van een kamertje heeft de schrijfster een kookplaat nodig.

Brief van Rosette Stranders-de Hartog aan de familie Gosschalk vanuit kamp Westerbork

Gebeurtenissen en groepen buiten kamp Westerbork

Executies

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: Kampgevangenen in de weer met lorries geladen met bakstenen. Mogelijk heeft het te maken met de bouw van de kas. Op de achtergrond barak 75.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: Kampgevangenen in de weer met lorries geladen met bakstenen. Mogelijk heeft het te maken met de bouw van de kas. Op de achtergrond barak 75.

LouisVogel

Louis
Vogel