In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Vanaf 1942 begonnen de nazi’s met de deportaties van voornamelijk Joden uit heel Europa naar vernietigingskampen in het Oosten. Dit had gevolgen voor kamp Westerbork. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste geïnterneerden het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.  

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De dekolonisatieoorlog in het voormalige Nederlands-Indië was in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Dit verhaal werd opgetekend door conservator Guido Abuys. Meer over de familie Enthoven is te vinden in het boek Kroniek van het geslacht Enthoven (Zutphen 1991).&nbsp;

Het is 23 mei 1945. Henriette Enthoven-van Lier schrijft vanuit Mont Pèlerin in Zwitserland een brief aan haar familie, waarin ze terugkijkt naar het transport van kamp Westerbork naar Theresienstadt en haar aankomst in dit getto.

"Ik werd met enige kennissen in een bananenwagen gestopt..."

Gerdien Verschoor was tussen 2019 en 2022 de directeur van Herinneringscentrum Kamp Westerbork. Dit verhaal publiceerde zij op haar <a href="https://gerdienverschoor.wordpress.com/2019/02/07/het-treinbord/#more-3294">eigen website</a>.

Het moet ergens in de jaren negentig geweest zijn: het was na de Wende en ik werkte bij de Nederlandse Ambassade in Warschau. Alles in Polen veranderde. Als attaché voor pers- en culturele zaken richtte ik me niet alleen op pers en cultuur, maar ook op de historische en maatschappelijke onderwerpen die in die periode actueel waren. Vele musea en historische instituten maakten een transitie door: nu Polen het communisme van zich had afgeschud, konden vele verhalen eindelijk op een andere manier verteld worden.

Het treinbord

Dit verhaal, geschreven door conservator Guido Abuys, werd in 2018 als column gepubliceerd op de website van het Herinneringscentrum Kamp Westerbork.&nbsp;

Een houten beeldje van een jongen van een jaar of twaalf, gekleed in een blouse, korte broek, hoge sokken en wandelschoenen. Op het voetstuk zijn de initialen E.B. ingekrast en is het jaar 1941 duidelijk zichtbaar. Het beeldje zou geschonken zijn aan Jacques Schol, directeur van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork.&nbsp;

Een jongen vereeuwigd in hout

In juni 2025 verscheen Sprekende stenen. Stolpersteine in Zwolle, een publicatie waarin de verhalen van Joodse inwoners van Zwolle worden belicht. Ook voor het gezin Caneel, dat voor hun deportatie aan de Vispoortenplas 10 woonde, zijn struikelstenen gelegd.&nbsp;

Carolina Caneel-Bamberg, haar man Salomon Caneel en hun zoontje Mozes “Max” Caneel werden begin oktober 1942 vanuit Zwolle naar kamp Westerbork gebracht. Het was in die dagen overvol in het kamp: door de ontruiming van de Joodse werkkampen en de razzia’s waarbij de familieleden van de Joodse dwangarbeiders werden opgehaald, kwamen er zo’n 12.000 personen naar het kamp. In een brief aan vriendin Janny Bosman schrijft Carolina over de chaotische situatie en de onwetendheid over hun verdere lot. Ook vraagt ze om een paar hoge schoenen of laarsjes in maat 26 voor zoontje Max en een stel dekens, want die zijn ze inmiddels kwijtgeraakt.&nbsp;

"Onze Max is een reuzelieve schat..."

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina vind je een overzicht van verhalen over kamp Westerbork. Zo kun je meer te weten komen over personen die in het kamp gevangen zaten of over objecten uit onze collecties. Ook bieden we themaverhalen aan en laten we zien welke locaties in Nederland, direct of indirect, een verbinding hebben met kamp Westerbork. 

Verhalen

Van: Egger, Julius en Daan Aan: opa en oma Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-07-21 Onderwerp: vandaag is Julius in kamp Westerbork gekomen; Daan heeft hem al gesproken; mogelijk is dit het laatste bericht uit Holland; opa is goedgekeurd voor licht werk, moet hij naar Drenthe (Joodse werkkamp)?; Julius krijgt de brief van zijn broer: ‘het wordt donker en ik heb geen kaars’; hij heeft last van kiespijn, hij gaat morgen naar de tandarts, ‘die is hier ook’…

Van: Egger, Julius en Daan Aan: opa en oma Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-07-21 Onderwerp: vandaag is Julius in kamp Westerbork gekomen; Daan heeft hem al gesproken; mogelijk is dit het laatste bericht uit Holland; opa is goedgekeurd voor licht werk, moet hij naar Drenthe (Joodse werkkamp)?; Julius krijgt de brief van zijn broer: ‘het wordt donker en ik heb geen kaars’; hij heeft last van kiespijn, hij gaat morgen naar de tandarts, ‘die is hier ook’…

Brief van Julius Egger aan zijn oma en opa vanuit kamp Westerbork

Van: Wolf, Rosa Aan: Bosman, N.V. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-02-20 Onderwerp: dank voor prachtig pakket

Van: Wolf, Rosa Aan: Bosman, N.V. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-02-20 Onderwerp: dank voor prachtig pakket

Briefkaart van R. Wolf aan N.V. Bosman vanuit kamp Westerbork

Van: Gudema-Meijer, J. Badtijd: donderdag 8.20 - 9.10 uur. Ze is werkzaam als typiste/secretaresse bij de dependance van het C.D.K van de gemeente Westerbork in kamp Westerbork.

Van: Gudema-Meijer, J. Badtijd: donderdag 8.20 - 9.10 uur. Ze is werkzaam als typiste/secretaresse bij de dependance van het C.D.K van de gemeente Westerbork in kamp Westerbork.

Mogelijkheid voor Johanna Gudema-Meijer om van het badhuis in kamp Westerbork gebruik te maken

Van: Egger, Julius Aan: Meijer, familie Plaats: Joodse Schouwburg Datum: 1942-07-20 Onderwerp: aangekomen in de schouwburg (maandagnacht); nummertje gekregen voor warm eten; de schouwburg loopt vol; pech met zijn rugzak; het is er een warboel en een gekrijs van kleine kinderen; alle Eggers ontmoet; vertrekken dinsdagnacht…

Van: Egger, Julius Aan: Meijer, familie Plaats: Joodse Schouwburg Datum: 1942-07-20 Onderwerp: aangekomen in de schouwburg (maandagnacht); nummertje gekregen voor warm eten; de schouwburg loopt vol; pech met zijn rugzak; het is er een warboel en een gekrijs van kleine kinderen; alle Eggers ontmoet; vertrekken dinsdagnacht…

Briefkaart van J. Egger aan de familie J. Meijer vanuit Amsterdam

Van: Egger, Julius Aan: Meijer, familie Plaats: Joodse Schouwburg Datum: 1942-07-21 Onderwerp: om 24.00 waarschijnlijk vertrek per tram; in Westerbork misschien nog gekeurd. Er is nog hoop; nog een trouwerij, meisje 16 jaar oud en de jongen is 20 jaar; schrijft nu nog zoveel mogelijk; kan de hele dag brieven en pakjes ontvangen; veel nieuwsgierige mensen voor de deur; iedereen is optimistisch en reisvaardig…

Van: Egger, Julius Aan: Meijer, familie Plaats: Joodse Schouwburg Datum: 1942-07-21 Onderwerp: om 24.00 waarschijnlijk vertrek per tram; in Westerbork misschien nog gekeurd. Er is nog hoop; nog een trouwerij, meisje 16 jaar oud en de jongen is 20 jaar; schrijft nu nog zoveel mogelijk; kan de hele dag brieven en pakjes ontvangen; veel nieuwsgierige mensen voor de deur; iedereen is optimistisch en reisvaardig…

Briefkaart van Julius Egger aan de familie J. Meijer vanuit de Joodse Schouwburg

Van: Egger, Julius Aan: Meijer, familie Plaats: Joodse Schouwburg Datum: 1942-07-21 Onderwerp: het is en grote rotzooi; de nacht geen oog dicht gedaan; net door de SS gecontroleerd; in de nacht gaan ze weg naar kamp Westerbork; ze krijgen de hele dag koffie en thee; Julius gaat nog naar een dokter; er is een ziekenzaal voor mensen die flauw vallen of gewond zijn…; briefkaarten worden gepost door de Joodse Raad.

Van: Egger, Julius Aan: Meijer, familie Plaats: Joodse Schouwburg Datum: 1942-07-21 Onderwerp: het is en grote rotzooi; de nacht geen oog dicht gedaan; net door de SS gecontroleerd; in de nacht gaan ze weg naar kamp Westerbork; ze krijgen de hele dag koffie en thee; Julius gaat nog naar een dokter; er is een ziekenzaal voor mensen die flauw vallen of gewond zijn…; briefkaarten worden gepost door de Joodse Raad.

Maurice werd als baby door bekenden in huis genomen, toen zijn ouders naar Westerbork werden overgebracht. Dat moet dus in de periode november 1942 - april 1943 zijn geweest. De onderduikvader zei altijd dat de moeder van Maurice heimwee naar haar baby had en daarom aan de kampleiding had doorgegeven waar Maurice was. Vandaar dat hij zou zijn opgehaald. Ze wilde haar kind terughebben. De onderduikvader vertelde later aan zijn eigen zoon, dat hij haar dat absoluut niet kwalijk nam, hij begreep dat het voor een moeder niet te verdragen was haar kind te moeten afstaan. Maar die verklaring bleek niet te kloppen, bleek uit onderzoek van de zoon. Want nadat moeder Ruth vermoord was ( nog geen vijf maanden na de geboorte van Maurice) is de jongen nog bijna een half jaar bij de onderduikvader en zijn toenmalige vrouw geweest. De zuster van de onderduikvader vertelde het eigenlijke verhaal: de toenmalige vrouw van de onderduikvader heeft Maurice naar het politiebureau aan het Martinikerkhof heeft gebracht. Daar stond een bus klaar om bewoners van Beth Zekenim, het oudeliedenhuis aan Schoolholm, naar Westerbork te transporteren. Aan een van de mensen in de bus heeft ze Maurice meegegeven (met een flesje melk voor onderweg). Deze heeft zich over hem ontfermd en meegenomen naar kamp Westerbork.

Van: Coster, Levy Aan: Coster-v.d. Harst Plaats: Westerbork, kamp, barak 21 Datum: 1944-12-18 Onderwerp: Levy is gezond; de 23ste moet hij weer naar de dokter voor controle; spreken gaat beter; hoe gaat het met zijn gezin, overal is gebrek; als zijn vrouw de brief ontvangt zijn de kerstdagen voorbij, waarschijnlijk ook het nieuwe jaar; Levy hoopt spoedig op een bericht en een portret van zijn vrouw…

Van: Coster, Levy Aan: Coster-v.d. Harst Plaats: Westerbork, kamp, barak 21 Datum: 1944-12-18 Onderwerp: Levy is gezond; de 23ste moet hij weer naar de dokter voor controle; spreken gaat beter; hoe gaat het met zijn gezin, overal is gebrek; als zijn vrouw de brief ontvangt zijn de kerstdagen voorbij, waarschijnlijk ook het nieuwe jaar; Levy hoopt spoedig op een bericht en een portret van zijn vrouw…

Brief van Levy Coster aan zijn vrouw en kinderen vanuit kamp Westerbork

Van: Verdoner, C.&nbsp; Aan: Lackrooy, Dhr.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-06-17&nbsp; Onderwerp: pakketten; mogelijk een pakket niet ontvangen vanwege de verhuizing naar een andere barak.

Van: Verdoner, C.&nbsp; Aan: Lackrooy, Dhr.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-06-17&nbsp; Onderwerp: pakketten; mogelijk een pakket niet ontvangen vanwege de verhuizing naar een andere barak.

Briefkaart van C. Verdoner aan de heer Lackrooy vanuit kamp Westerbork

Spelers van een Weens voetbalteam. Skopje, 1936.&nbsp; De middelste persoon staande in het wit is Ignaz Feldmann. &nbsp; &nbsp;

Spelers van een Weens voetbalteam. Skopje, 1936.&nbsp; De middelste persoon staande in het wit is Ignaz Feldmann. &nbsp; &nbsp;

Voetbalteam met onder andere Ignaz Feldmann in Skopje

Van: Hammelburg, M. en Hammelburg, S. Aan: den heer Hammelburg Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-02-05&nbsp; Onderwerp: aankomst in het kamp; vader direct naar het ziekenhuis; verzoek om het pakketje.

Van: Hammelburg, M. en Hammelburg, S. Aan: den heer Hammelburg Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-02-05&nbsp; Onderwerp: aankomst in het kamp; vader direct naar het ziekenhuis; verzoek om het pakketje.

Briefkaart van M. Hammelburg-Agsteribbe aan haar zoon vanuit kamp Westerbork

Uitgaande transporten kamp Westerbork

Transport 8 juni 1943 - Sobibor

Onderwerp: een bewijs dat wordt gebruikt bij het inleveren van bagage bij opname in het ziekenhuis. De bagage wordt zolang de patiënt in het ziekenhuis ligt in een depot van het ziekenhuis opgeslagen.

Onderwerp: een bewijs dat wordt gebruikt bij het inleveren van bagage bij opname in het ziekenhuis. De bagage wordt zolang de patiënt in het ziekenhuis ligt in een depot van het ziekenhuis opgeslagen.

Bewijs voor afleveren bagage in het depot van het ziekenhuis

Van: Feldman-Kan, Ruth (via haar moeder) Aan: Feldman, T. Plaats: Westerbork, kamp, barak 84 Datum: 1944-06-29 Onderwerp: over wachten op ontslag; verlangen naar buiten Westerbork; reparatie van haar schoenen en die van moeder; Lotte Ruth en Tibor kennen elkaar nu 15 jaar…

Van: Feldman-Kan, Ruth (via haar moeder) Aan: Feldman, T. Plaats: Westerbork, kamp, barak 84 Datum: 1944-06-29 Onderwerp: over wachten op ontslag; verlangen naar buiten Westerbork; reparatie van haar schoenen en die van moeder; Lotte Ruth en Tibor kennen elkaar nu 15 jaar…

Brief van Lotte Ruth Feldman-Kan aan haar echtgenoot vanuit kamp Westerbork

Van: Aan: Randen, van, Fam. Plaats: Amsterdam Datum: 1944-02-04 Onderwerp: Transport naar Westerbork met de opmerking: ‘Wilt u deze brief posten.’ Behorend bij inv.nr. 2019-2

Van: Aan: Randen, van, Fam. Plaats: Amsterdam Datum: 1944-02-04 Onderwerp: Transport naar Westerbork met de opmerking: ‘Wilt u deze brief posten.’ Behorend bij inv.nr. 2019-2

Briefkaart van een onbekende aan de familie van Randen op weg naar kamp Westerbork

Van: Lakmaker-Trijtel, Rebecca Aan: Randen, van, Fam. Plaats: Amsterdam Datum: 1944-02-04 Onderwerp: Transport naar Westerbork vanuit de gevangenis aan de Weteringschans.

Van: Lakmaker-Trijtel, Rebecca Aan: Randen, van, Fam. Plaats: Amsterdam Datum: 1944-02-04 Onderwerp: Transport naar Westerbork vanuit de gevangenis aan de Weteringschans.

Briefkaart van Rebecca Lakmaker-Trijtel aan familie van Randen op weg naar kamp Westerbork

Van: Vos, J.&nbsp; Aan: Lackrooy, Dhr.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-08-23&nbsp; Onderwerp: pakketten; dagelijkse gang van zaken; voedsel; bezoek; school.

Van: Vos, J.&nbsp; Aan: Lackrooy, Dhr.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-08-23&nbsp; Onderwerp: pakketten; dagelijkse gang van zaken; voedsel; bezoek; school.

Briefkaart van J. Vos aan de heer Lackrooy vanuit kamp Westerbork

Calendarium kamp Westerbork

1968

Van: Tak, A.&nbsp; Aan: Tjam, Fam.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-04-05&nbsp; Onderwerp: afscheidskaartje geschreven op de dag voor het vertrek vanuit kamp Westerbork. Mogelijk is de briefkaart een dag later in de buurt van Assen uit de trein gegooid.

Van: Tak, A.&nbsp; Aan: Tjam, Fam.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-04-05&nbsp; Onderwerp: afscheidskaartje geschreven op de dag voor het vertrek vanuit kamp Westerbork. Mogelijk is de briefkaart een dag later in de buurt van Assen uit de trein gegooid.

Briefkaart van Anna Tak aan de fam. Tjam vanuit kamp Westerbork

Van: Fuldauer, Henri Aan: ouders en broer Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-10-15 Onderwerp: nog steeds niets uit Luxemburg gehoord, dooppapieren van moeders grootouders; de trouwpapieren zijn al bij de Antragstelle; als het maar niet te laat is; hij zit al ruim een half jaar in Westerbork; aan zijn broer Nico de groeten van Naborro. Hij werkt op de timmerwerkplaats; …

Van: Fuldauer, Henri Aan: ouders en broer Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-10-15 Onderwerp: nog steeds niets uit Luxemburg gehoord, dooppapieren van moeders grootouders; de trouwpapieren zijn al bij de Antragstelle; als het maar niet te laat is; hij zit al ruim een half jaar in Westerbork; aan zijn broer Nico de groeten van Naborro. Hij werkt op de timmerwerkplaats; …

Brief van Henri Fuldauer aan zijn ouders en broer vanuit kamp Westerbork

Van: Hammelburg, Salomon Aan: Hammelburg, S. Plaats: de trein Datum: 1943-02-04 Onderwerp: Ik ben op transport naar moeder en de kinderen…

Van: Hammelburg, Salomon Aan: Hammelburg, S. Plaats: de trein Datum: 1943-02-04 Onderwerp: Ik ben op transport naar moeder en de kinderen…

Briefkaart van vader (Salomon Hammelburg) aan Simon Hammelburg vanuit de trein gegooid

These are the things you will (and will not) find on this website

About this website

Van: Hammelburg, Salomon Aan: Hammelburg, S., familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-02-22 Onderwerp: dank voor het ontvangen van een pakket.

Van: Hammelburg, Salomon Aan: Hammelburg, S., familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-02-22 Onderwerp: dank voor het ontvangen van een pakket.

Briefkaart van Salomon Hammelburg aan familie S. Hammelburg vanuit kamp Westerbork

Van: Hammelburg-Agsteribbe, M. Aan: Hammelburg, S. Plaats: Westerbork, kamp, barak 55 Datum: 1943-02-16 Onderwerp: pakketje ontvangen, dank.&nbsp;

Van: Hammelburg-Agsteribbe, M. Aan: Hammelburg, S. Plaats: Westerbork, kamp, barak 55 Datum: 1943-02-16 Onderwerp: pakketje ontvangen, dank.&nbsp;

Briefkaart van M. Hammelburg (Agsteribbe) aan haar zoon vanuit kamp Westerbork

Van: Schol, J. Aan: Bureau van de Nederlandse Groenten- en Fruitcentrale&nbsp; Plaats: Westerbork, Centraal Vluchtelingenkamp Datum: 1942-04-10 Onderwerp: het ziekenhuis telt 127 bedden met een gemiddelde bezetting van 56 patiënten. &nbsp;

Van: Schol, J. Aan: Bureau van de Nederlandse Groenten- en Fruitcentrale&nbsp; Plaats: Westerbork, Centraal Vluchtelingenkamp Datum: 1942-04-10 Onderwerp: het ziekenhuis telt 127 bedden met een gemiddelde bezetting van 56 patiënten. &nbsp;

ThereseWetzlar-Joseph

Therese
Wetzlar-Joseph