In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

"Ik werd met enige kennissen in een bananenwagen gestopt..."

Het treinbord

Een jongen vereeuwigd in hout

Onze Max is een reuzelieve schat…”

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina vind je een overzicht van verhalen over kamp Westerbork. Zo kun je meer te weten komen over personen die in het kamp gevangen zaten of over objecten uit onze collecties. Ook bieden we themaverhalen aan en laten we zien welke locaties in Nederland, direct of indirect, een verbinding hebben met kamp Westerbork. 

Verhalen

Van: Eerstaanwezend ingenieur der genie Groningen&nbsp; Aan: Houtvester Assen&nbsp; Plaats: Groningen&nbsp; Datum: 1950-04-14&nbsp; Onderwerp: huur terrein kamp Schattenberg.

Van: Eerstaanwezend ingenieur der genie Groningen&nbsp; Aan: Houtvester Assen&nbsp; Plaats: Groningen&nbsp; Datum: 1950-04-14&nbsp; Onderwerp: huur terrein kamp Schattenberg.

Brief van de ingenieur der Genie in Groningen aan de Houtvester Assen

Van: Regeringscommissaris voor Amsterdam Aan: Hoofden van Diensten, Bedrijven en Administratie Plaats: Amsterdam Datum: 1941-03-31 Onderwerp: disciplinaire maatregel mbt ontslagen joods personeel die hun werkzaamheden voortzetten. Uitgevaardigd door Departement Binnenlandse Zaken.

Van: Regeringscommissaris voor Amsterdam Aan: Hoofden van Diensten, Bedrijven en Administratie Plaats: Amsterdam Datum: 1941-03-31 Onderwerp: disciplinaire maatregel mbt ontslagen joods personeel die hun werkzaamheden voortzetten. Uitgevaardigd door Departement Binnenlandse Zaken.

Brief

Waslijst Van: Gerzon, S.A.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-08-24 Het betreft te wassen spullen van Sigbert en zijn vrouw Nora.

Waslijst Van: Gerzon, S.A.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-08-24 Het betreft te wassen spullen van Sigbert en zijn vrouw Nora.

Waslijst van Sigbert Gerzon en Nora Gerzon-Falk in kamp Westerbork

Joodse werkkampen

Joods werkkamp Vledder

1945

Oktober 1945

Ontspanning kamp Westerbork

Muziek kamp Westerbork

Klassieke muziek kamp Westerbork

Optredens kamp Westerbork

Kinderkoor kamp Westerbork

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-07-25 Onderwerp: Werner was geschrokken van een expresbrief van Stella. Hij dacht dat ze een oproep had gekregen, wat dus niet het geval was. Stella heeft de mogelijkheid van uitstel van transport. Zo lijkt ook de situatie voor Werner in kamp Westerbork, de oorspronkelijke bewoners lijken voorlopig uitstel te krijgen. De situatie blijft onzeker. ‘We leven op afroep’, het kan weken, het kan maanden duren. De rugzakken die vorige week klaarstonden worden weer leeggemaakt. De eerste twee transporten waren schokkend en confronterend, mensen met gevangenis- en concentratiekamp ervaring zaten erbij. De organisatie van de transporten was nog niet in orde. De eerste twee transporten gingen met goederenwagons. Vanaf het derde transport konden de mensen even bijkomen, zieke mensen &nbsp;en bijzondere gevallen werden eruit gehaald en oude persoonswagons werden ingezet om de mensen verder te vervoeren. ‘We hebben gehoord dat de mensen in Auschwitz goed zijn gearriveerd en in Groningen en Bremen door het Rode Kruis verzorgd worden’. De kinderen kregen melk en de mannen moeten daarginds werken bij boeren of in fabrieken. De vrouwen en kinderen blijven in het kamp. De gezinnen wonen samen. Werner vindt de berichten niet betrouwbaar genoeg. Eerst maar een bericht van de mannen zelf krijgen. Het vijfde transport uit Amsterdam is binnengekomen. Er komen ook mannen uit werkkampen, gedeeltelijk werken ze in het kamp of gaan ze met hun gezin mee naar het Oosten. Tweemaal in de week vertrekt een transport, elk met ongeveer 1000 mensen. Onder de gedeporteerden bevinden zich veel arme mensen uit de Jodenbuurt. Er zitten weinig beter gesitueerden tussen…

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-07-25 Onderwerp: Werner was geschrokken van een expresbrief van Stella. Hij dacht dat ze een oproep had gekregen, wat dus niet het geval was. Stella heeft de mogelijkheid van uitstel van transport. Zo lijkt ook de situatie voor Werner in kamp Westerbork, de oorspronkelijke bewoners lijken voorlopig uitstel te krijgen. De situatie blijft onzeker. ‘We leven op afroep’, het kan weken, het kan maanden duren. De rugzakken die vorige week klaarstonden worden weer leeggemaakt. De eerste twee transporten waren schokkend en confronterend, mensen met gevangenis- en concentratiekamp ervaring zaten erbij. De organisatie van de transporten was nog niet in orde. De eerste twee transporten gingen met goederenwagons. Vanaf het derde transport konden de mensen even bijkomen, zieke mensen &nbsp;en bijzondere gevallen werden eruit gehaald en oude persoonswagons werden ingezet om de mensen verder te vervoeren. ‘We hebben gehoord dat de mensen in Auschwitz goed zijn gearriveerd en in Groningen en Bremen door het Rode Kruis verzorgd worden’. De kinderen kregen melk en de mannen moeten daarginds werken bij boeren of in fabrieken. De vrouwen en kinderen blijven in het kamp. De gezinnen wonen samen. Werner vindt de berichten niet betrouwbaar genoeg. Eerst maar een bericht van de mannen zelf krijgen. Het vijfde transport uit Amsterdam is binnengekomen. Er komen ook mannen uit werkkampen, gedeeltelijk werken ze in het kamp of gaan ze met hun gezin mee naar het Oosten. Tweemaal in de week vertrekt een transport, elk met ongeveer 1000 mensen. Onder de gedeporteerden bevinden zich veel arme mensen uit de Jodenbuurt. Er zitten weinig beter gesitueerden tussen…

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit kamp Westerbork

Van: van Bergen, Isaac Aan: van Bergen-Diamant, Nora Plaats: Buchenwald Datum: 1942-04-05 Onderwerp: kampnummer 2317, Block 22; brief en geld ontvangen; ‘Noor, op je verjaardag zal ik nog niet thuis zijn’; ' gefeliciteerd en hopelijk ben ik snel weer bij jou en de kinderen; groeten aan…

Van: van Bergen, Isaac Aan: van Bergen-Diamant, Nora Plaats: Buchenwald Datum: 1942-04-05 Onderwerp: kampnummer 2317, Block 22; brief en geld ontvangen; ‘Noor, op je verjaardag zal ik nog niet thuis zijn’; ' gefeliciteerd en hopelijk ben ik snel weer bij jou en de kinderen; groeten aan…

Briefkaart van Isaac van Bergen aan zijn vrouw en kinderen vanuit Buchenwald

Plattegrond met riolering en gevels van barak 43&nbsp; Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1964-09-17 Opmerking: riolering woonvoorziening

Plattegrond met riolering en gevels van barak 43&nbsp; Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1964-09-17 Opmerking: riolering woonvoorziening

Plattegrond met aanzichten en doorsnede van barak 43 in het woonoord Schattenberg

Van: Rode Kruis, Afwikkelingsbureau Aan: Acohen, R. Plaats: Den Haag Datum: 1946-08-23 Onderwerp: gegevens over Joseph Acohen.

Van: Rode Kruis, Afwikkelingsbureau Aan: Acohen, R. Plaats: Den Haag Datum: 1946-08-23 Onderwerp: gegevens over Joseph Acohen.

Brief van het Rode Kruis met inlichtingen over Joseph Acohen

Van: Annie (vriendin van haar moeder) Aan: van Bergen, Chaja Plaats:&nbsp;Amsterdam Datum: 1945-05 Onderwerp: zeker al een grote meid geworden…twee weken geleden haar broertjes Eddy gezien…van alles doen als Chaja weer terug is (voorlezen en een bezoek aan Artis).

Van: Annie (vriendin van haar moeder) Aan: van Bergen, Chaja Plaats:&nbsp;Amsterdam Datum: 1945-05 Onderwerp: zeker al een grote meid geworden…twee weken geleden haar broertjes Eddy gezien…van alles doen als Chaja weer terug is (voorlezen en een bezoek aan Artis).

Brief van Annie aan Chaja van Bergen vanuit Amsterdam

Van: tante Alie&nbsp;(Bromet-Zurel)&nbsp; Aan: lieve Chel Plaats: trein Datum: 1943-09-14 Onderwerp: dank voor de goede zorgen; laatste groet, gevoel over kamp Westerbork; eenzaamheid, naar buiten gaan&nbsp;om tranen te verbergen. Het vertrek uit kamp Westerbork naar Polen is voor haar de zwaarste dag sinds 2 jaar (samen met haar zoon). Haar man Jacob is niet bij haar (in onderduik); gooi de rommel (in Westerbork achtergelaten) maar weg, de schorten voor het Krankenhaus… De oorspronkelijk met potlood geschreven briefkaart is door nabestaanden met pen overgeschreven. De briefkaart is gericht aan haar schoonzus, die op dat moment in kamp Westerbork verbleef.

Van: tante Alie&nbsp;(Bromet-Zurel)&nbsp; Aan: lieve Chel Plaats: trein Datum: 1943-09-14 Onderwerp: dank voor de goede zorgen; laatste groet, gevoel over kamp Westerbork; eenzaamheid, naar buiten gaan&nbsp;om tranen te verbergen. Het vertrek uit kamp Westerbork naar Polen is voor haar de zwaarste dag sinds 2 jaar (samen met haar zoon). Haar man Jacob is niet bij haar (in onderduik); gooi de rommel (in Westerbork achtergelaten) maar weg, de schorten voor het Krankenhaus… De oorspronkelijk met potlood geschreven briefkaart is door nabestaanden met pen overgeschreven. De briefkaart is gericht aan haar schoonzus, die op dat moment in kamp Westerbork verbleef.

Brief van Alie Bromet-Zurel aan haar schoonzus Chel (Granaat-Bromet) vanuit de trein gegooid

Van: Roos-Gosschalk, H. Aan: Annie en andere gezinsleden Plaats: Deventer Datum: 1938-10-22 Onderwerp: verjaardag van Henriette, bloemen cadeaus en veel visite; zorgen om oorlogsdreiging, in de scholen in Deventer waren soldaten ondergebracht. De kinderen hadden een week vrij…

Van: Roos-Gosschalk, H. Aan: Annie en andere gezinsleden Plaats: Deventer Datum: 1938-10-22 Onderwerp: verjaardag van Henriette, bloemen cadeaus en veel visite; zorgen om oorlogsdreiging, in de scholen in Deventer waren soldaten ondergebracht. De kinderen hadden een week vrij…

Brief van Henriette Roos-Gossscalk aan Annie en haar gezin vanuit Deventer

Onderwerp: Judith Teixeira de Mattos

Foto van Judith Teixeira de Mattos

Van: Creman, P.W. Aan: Departement van financien Plaats: Den Haag Datum: 1945-08-03 Onderwerp: vraag hoe te handelen met een biljet van 1000 gulden welke afzender in bewaring heeft van zijn zwager die is gedeporteerd.

Van: Creman, P.W. Aan: Departement van financien Plaats: Den Haag Datum: 1945-08-03 Onderwerp: vraag hoe te handelen met een biljet van 1000 gulden welke afzender in bewaring heeft van zijn zwager die is gedeporteerd.

Brief van P.W. Creman aan het Ministerie van Financiën inzake in bewaring gegeven geld

Van: Bureau Dr. Wachtel Aan: wie het betreft Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-07 Onderwerp: geboorten en overlijden.

Van: Bureau Dr. Wachtel Aan: wie het betreft Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-07 Onderwerp: geboorten en overlijden.

Bericht nummer 25 van Bureau Dr. Wachtel over overlijden en geboorten in kamp Westerbork

Van: Philips, Eduard&nbsp; Aan: Philips, A.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-02-04 (poststempel) Onderwerp: bericht van adreswijziging.&nbsp; Bij oud adres staat: barak 69 kamp Westerbork&nbsp; Bij nieuw adres staat: ? door gereisd

Van: Philips, Eduard&nbsp; Aan: Philips, A.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-02-04 (poststempel) Onderwerp: bericht van adreswijziging.&nbsp; Bij oud adres staat: barak 69 kamp Westerbork&nbsp; Bij nieuw adres staat: ? door gereisd

Bericht van Adreswijziging van Eduard Philips

Lagerbefehl No. 35 Datum: 1943-05-24 Uitgaand transport op 25 mei 1943

Lagerbefehl No. 35 Datum: 1943-05-24 Uitgaand transport op 25 mei 1943

Lagerbefehl No. 35

Van: Nelly, Unbekanntes Kind nr 13 Datum: 1944 Plaats: Westerbork, kamp, barak 35 Onderwerp: knipkaart voor de kantine in het kamp.&nbsp;

Van: Nelly, Unbekanntes Kind nr 13 Datum: 1944 Plaats: Westerbork, kamp, barak 35 Onderwerp: knipkaart voor de kantine in het kamp.&nbsp;

Kantinekaart van het onbekende kind Nelly (Rachel Halberstadt)

Specifieke groepen kampbewoners

Sinti & Roma en woonwagenbewoners kamp Westerbork

Van: Houtvester Assen&nbsp; Aan: Directie&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1945-10-20&nbsp; Onderwerp: tewerkstelling (betaald, inkomsten voor het kamp) geïnterneerden voor aardappelrooien en het omleggen van een bos.

Van: Houtvester Assen&nbsp; Aan: Directie&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1945-10-20&nbsp; Onderwerp: tewerkstelling (betaald, inkomsten voor het kamp) geïnterneerden voor aardappelrooien en het omleggen van een bos.

Simon BernhardWeissberg

Simon Bernhard
Weissberg