In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Vonnis Vanwege een woordenwisseling wordt Salomon Boas wordt veroordeeld tot vijf dagen Arbeitshaft (werkstraf) met onthouding van dagelijkse warme maaltijd op één van deze dagen.&nbsp;Aan de achterzijde van het document een lijst met namen van het transport van Joden van Theresienstadt naar Auschwitz, transport EV, 28-10-1944. (op de lijst de nummers 401-420). Plaats: Theresienstadt Datum: 1945-03-16

Vonnis Vanwege een woordenwisseling wordt Salomon Boas wordt veroordeeld tot vijf dagen Arbeitshaft (werkstraf) met onthouding van dagelijkse warme maaltijd op één van deze dagen.&nbsp;Aan de achterzijde van het document een lijst met namen van het transport van Joden van Theresienstadt naar Auschwitz, transport EV, 28-10-1944. (op de lijst de nummers 401-420). Plaats: Theresienstadt Datum: 1945-03-16

Vonnis voor Salomon Boas vanwege een woordenwisseling in Theresienstadt

Frans Busnac was afkomstig uit een variété-familie, zijn vader en grootvader reisden al met een variétézaak. Frans had een paradetent onder de naam Theater Busnac, soms noemde hij zijn zaak Theater Modern. Daarmee reisde hij het hele land door, ook de noordelijke provincies deed hij aan. Zo stond hij in augustus 1938 in Steenwijk en een maand later op de kermis in Leeuwarden ter gelegenheid van het veertigjarige regeringsjubileum van koningin Wilhelmina. Daar maakten vooral zijn knappe (stief)dochters indruk op het publiek met hun dansjes. Clowns maakten grappen, een man reed op een gedresseerd hert en je kon in de tent vechten met een beer. Frans deed het praatje om de mensen naar binnen te lokken, zijn vrouw Sara zat achter de kassa. In het theater was Frans de trapezeartiest die met zijn mond aan een apparaat een fiets hoog in de lucht hield waarop iemand zat te trappen. Begin april 1943 kondigde de Duitse bezetter een verblijfsverbod aan voor joden in acht provincies waaronder Noord-Brabant. Frans Busnac meldde zich niet, hij was ondergedoken. De gewestelijk politiepresident in Eindhoven had met massale onderduik al rekening gehouden en stelde een beloning voor het aanbrengen van joden in het vooruitzicht. Op 19 mei 1943 werd Frans om tien voor twaalf ’s nachts door de Tilburgse politieman én beruchte jodenjager Piet Gerrits opgepakt. Hij verbleef twee dagen in een politiecel om daarna in de ochtend van 21 mei door twee opperwachtmeesters naar Vught te worden gebracht. De familie Busnac zou met 34.000 andere Nederlandse joden naar Sobibor worden gedeporteerd.&nbsp; Bron: A.Th.W. van den Oord, 'Robert Busnac (1940-1943); Een Moergestels joods oorlogsslachtoffer', in: De Kleine Meijerij, 55 (Oisterwijk 2004) 45-48

De Westerborker Nieuws uit Kamp Westerbork 1945-04-24 No. 7 Inhoud: Hygiënische dienst, Dr A. Roosendaal neemt de taken van F. Spanier; verplegend personeel, aanmelden als leerling-verpleegster; mededelingen voor bewoners van Twente en van Zuid-Nederland, verlaten van het kamp; culturele zaken, voordracht W. Lenz; pedicure, afspraak D. Pezaro; Horloges in reparatie bij de heer Blumenzweig kunnen worden afgehaald bij de heer A. Polak; bij het afscheid nemen van F. Spanier; wekker gevraagd voor toezichthouder NSB-barakken; eerbied voor ons gemeenschappelijk bezit; sport, handbal; oorlogsoverzicht.

De Westerborker Nieuws uit Kamp Westerbork 1945-04-24 No. 7 Inhoud: Hygiënische dienst, Dr A. Roosendaal neemt de taken van F. Spanier; verplegend personeel, aanmelden als leerling-verpleegster; mededelingen voor bewoners van Twente en van Zuid-Nederland, verlaten van het kamp; culturele zaken, voordracht W. Lenz; pedicure, afspraak D. Pezaro; Horloges in reparatie bij de heer Blumenzweig kunnen worden afgehaald bij de heer A. Polak; bij het afscheid nemen van F. Spanier; wekker gevraagd voor toezichthouder NSB-barakken; eerbied voor ons gemeenschappelijk bezit; sport, handbal; oorlogsoverzicht.

De Westerborker nummer 7 van 24 april 1945

Van: Joodse Raad voor Amsterdam Aan: Matteman, Fam. Plaats: Amsterdam Datum: 1943-02-05 Onderwerp: bericht uit lager Westerbork ontvangen dat u namens Salomon Matteman verzocht wordt een pakket levensmiddelen klaar te maken

Van: Joodse Raad voor Amsterdam Aan: Matteman, Fam. Plaats: Amsterdam Datum: 1943-02-05 Onderwerp: bericht uit lager Westerbork ontvangen dat u namens Salomon Matteman verzocht wordt een pakket levensmiddelen klaar te maken

Judikje Themans-Simons