In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Het treinbord

Markt 4, Beilen

Het verhaal van Menachem Asscher

Een jongen vereeuwigd in hout

Testverhaal

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

Van: van Koppelen-Bannet, Mathilda Aan: de familie Smit-Koppelen Plaats: Rotterdam Datum: 1942-10-16 Onderwerp: iemand schrijft voor moeder vanuit het Haagse Veer. Ze zal hedenavond vertrekken naar kamp Westerbork. Zeis zelf te vermoeid om de brief te schrijven..; ze schrijft vervolgens over mogelijk contact vanuit kamp Westerbork en dat ze elkaar met Gods hulp mogelijk elkaar weer zullen zien…

Van: van Koppelen-Bannet, Mathilda Aan: de familie Smit-Koppelen Plaats: Rotterdam Datum: 1942-10-16 Onderwerp: iemand schrijft voor moeder vanuit het Haagse Veer. Ze zal hedenavond vertrekken naar kamp Westerbork. Zeis zelf te vermoeid om de brief te schrijven..; ze schrijft vervolgens over mogelijk contact vanuit kamp Westerbork en dat ze elkaar met Gods hulp mogelijk elkaar weer zullen zien…

Brief van Mathilda van Koppelen-Bannet aan het gezin Smit-van Koppel vanuit Rotterdam

Van: Polak, Sal Aan: Beste Jo en Leon Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10-16 Onderwerp: een gedetailleerde beschrijving over het leven in het kamp dat eigenlijk niet te beschrijven is, over het sjouwen van vuilnis met kruiwagens, de gamellen met stamppot, een avond in de barak, een transportnacht. De namen van de vrijgestelden worden afgeroepen. Zij moeten een paar uur buiten de barak wachten totdat degene die op transport moeten hun bagage hebben ingepakt en vervolgens in het donker onder het schijnsel van carbidlampen de barak hebben verlaten onder begeleiding van de marechaussee, lopend naar de trein in Hooghalen. Sjouwend met veel te zware bagage, huilende kinderen en oude van dagen die worden ondersteund door jongeren. Sinds zijn komst in kamp Westerbork is Sal er twee keer in geslaagd zijn ouders en de familie Van Frank van de transportlijst af te krijgen.&nbsp;

Van: Polak, Sal Aan: Beste Jo en Leon Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10-16 Onderwerp: een gedetailleerde beschrijving over het leven in het kamp dat eigenlijk niet te beschrijven is, over het sjouwen van vuilnis met kruiwagens, de gamellen met stamppot, een avond in de barak, een transportnacht. De namen van de vrijgestelden worden afgeroepen. Zij moeten een paar uur buiten de barak wachten totdat degene die op transport moeten hun bagage hebben ingepakt en vervolgens in het donker onder het schijnsel van carbidlampen de barak hebben verlaten onder begeleiding van de marechaussee, lopend naar de trein in Hooghalen. Sjouwend met veel te zware bagage, huilende kinderen en oude van dagen die worden ondersteund door jongeren. Sinds zijn komst in kamp Westerbork is Sal er twee keer in geslaagd zijn ouders en de familie Van Frank van de transportlijst af te krijgen.&nbsp;

Brief van Sal Polak een Jo en Leon vanuit kamp Westerbork

Gracht en prikkeldraad van het kamp Westerbork. Kamp Westerbork, 1943-1944&nbsp; De foto is genomen vanuit een wachttoren.&nbsp; Op de voorgrond de gracht en op de achtergrond barakken, waaronder de strafbarakken (met latrine).

Gracht en prikkeldraad van het kamp Westerbork. Kamp Westerbork, 1943-1944&nbsp; De foto is genomen vanuit een wachttoren.&nbsp; Op de voorgrond de gracht en op de achtergrond barakken, waaronder de strafbarakken (met latrine).

Zicht op de kampgracht en de latrine van de strafbarakken

Van: Polak-van Gelder, Vera en Polak, Sal Aan: Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942/10/16 Onderwerp: het is een rotzooi in het kamp. Ze zitten in dezelfde barak, zaal voor mannen en een zaal voor vrouwen. Iets wat niet gebruikelijk is. Dankzij de goedheid van de barakleider kunnen ze elkaar op bepaalde momenten ontmoeten. Tijdens een transportnacht moesten zij als vrijgestelden naar een aparte barak met hun rugzakken tot de middag wachten, totdat het transport was vertrokken, zonder eten en drinken. Waarschijnlijk blijft het echtpaar voorlopig in Westerbork. Sal heeft een stempel in zijn persoonsbewijs gekregen. Of ze terug kunnen naar Amsterdam is onduidelijk. De brieven en pakketten maken het leven in het kamp dragelijk. Vera viert haar verjaardag. Sal heeft een verassende ontmoeting en een cadeau voor haar verjaardag weten te regelen.

Van: Polak-van Gelder, Vera en Polak, Sal Aan: Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942/10/16 Onderwerp: het is een rotzooi in het kamp. Ze zitten in dezelfde barak, zaal voor mannen en een zaal voor vrouwen. Iets wat niet gebruikelijk is. Dankzij de goedheid van de barakleider kunnen ze elkaar op bepaalde momenten ontmoeten. Tijdens een transportnacht moesten zij als vrijgestelden naar een aparte barak met hun rugzakken tot de middag wachten, totdat het transport was vertrokken, zonder eten en drinken. Waarschijnlijk blijft het echtpaar voorlopig in Westerbork. Sal heeft een stempel in zijn persoonsbewijs gekregen. Of ze terug kunnen naar Amsterdam is onduidelijk. De brieven en pakketten maken het leven in het kamp dragelijk. Vera viert haar verjaardag. Sal heeft een verassende ontmoeting en een cadeau voor haar verjaardag weten te regelen.

LeaSwart-Wijnschenk

Lea
Swart-Wijnschenk