In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Overzichtsfoto Overzichtsfoto van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork met zicht op de bouw van barakken Kamp Westerbork, 1939 Rondom de barakken liggen bouwmaterialen. Arbeiders zijn aan het werk. Een fiets staat tegen een van de barakken. Achter op de foto staat: 'Exterieur 'C' barak, VL.kamp'

Overzichtsfoto Overzichtsfoto van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork met zicht op de bouw van barakken Kamp Westerbork, 1939 Rondom de barakken liggen bouwmaterialen. Arbeiders zijn aan het werk. Een fiets staat tegen een van de barakken. Achter op de foto staat: 'Exterieur 'C' barak, VL.kamp'

van een C-barak in aanbouw

Van: de gemeente Amsterdam&nbsp; Aan: Kaufmann, Alfred Plaats: Amsterdam Datum: 1951-06-30 Onderwerp: geboorte; vlucht naar Nederland; deportatie naar kamp Westerbork; deportatie naar het buitenland (Bergen-Belsen) en komende uit Palestina.&nbsp;

Van: de gemeente Amsterdam&nbsp; Aan: Kaufmann, Alfred Plaats: Amsterdam Datum: 1951-06-30 Onderwerp: geboorte; vlucht naar Nederland; deportatie naar kamp Westerbork; deportatie naar het buitenland (Bergen-Belsen) en komende uit Palestina.&nbsp;

Uittreksel uit het geboorteregister van de gemeente Amsterdam betreffende Alfred Kaufmann

Van: Jewish Agency&nbsp; Aan: Joodsche Raad Plaats: Jerusalem Datum: 1944-01-25 Onderwerp: Via het Internationale Roode Kruis in Genève bericht The Jewish Agency in Jerusalem de Joodsche Raad in Amsterdam dat S. Wijnberg-Manassen en familie is geregistreerd op de uitwisselingslijst voor emigratie naar Palestina met registratienummer. Het gezin bevond zich tijdens de aanvraag in Barneveld (De Biezen). Ze ontvingen het bericht in kamp Westerbork.

Van: Jewish Agency&nbsp; Aan: Joodsche Raad Plaats: Jerusalem Datum: 1944-01-25 Onderwerp: Via het Internationale Roode Kruis in Genève bericht The Jewish Agency in Jerusalem de Joodsche Raad in Amsterdam dat S. Wijnberg-Manassen en familie is geregistreerd op de uitwisselingslijst voor emigratie naar Palestina met registratienummer. Het gezin bevond zich tijdens de aanvraag in Barneveld (De Biezen). Ze ontvingen het bericht in kamp Westerbork.

van Jewish Agency betreffende immigratie naar Palestina

Paspoort van Alfred Kaufmann Plaats: Charlottenburg Datum: 1932-02-16 Uit de stempels blijkt dat Alfred veel zakenreizen &nbsp;maakte naar België, Frankrijk, Zwitserland, USA en Nederland. Hij vestigde zich in Nederland als vluchteling. Hij werd op 24 oktober 1933 ingeschreven te Amsterdam.&nbsp;

Paspoort van Alfred Kaufmann Plaats: Charlottenburg Datum: 1932-02-16 Uit de stempels blijkt dat Alfred veel zakenreizen &nbsp;maakte naar België, Frankrijk, Zwitserland, USA en Nederland. Hij vestigde zich in Nederland als vluchteling. Hij werd op 24 oktober 1933 ingeschreven te Amsterdam.&nbsp;

Paspoort van Alfred Kaufmann

Van: het Gouvernement Palestina Voor: Kaufmann, Alfred Plaats: Jeruzalem Datum: 1946-01-22 Onderwerp: terugkeer van Palestina naar Nederland, nadat hij via kamp Westerbork, Bergen-Belsen met een uitwisselingstransport in Palestina was terechtgekomen.&nbsp;

Van: het Gouvernement Palestina Voor: Kaufmann, Alfred Plaats: Jeruzalem Datum: 1946-01-22 Onderwerp: terugkeer van Palestina naar Nederland, nadat hij via kamp Westerbork, Bergen-Belsen met een uitwisselingstransport in Palestina was terechtgekomen.&nbsp;

Identiteitsbewijs/Certificaat van het Gouvernement Palestina betreffende Alfred Kaufmann

Van: Jewish Agency Aan: Joodsche Raad Plaats: Genève Datum: 1944-01-25 Onderwerp: verzoek om Walter Wijnberg en familie te informeren dat zij zijn geregistreerd op de vijfde veteranen zionistenlijst voor emigratie naar Palestina, met toekenning van een registratienummer. Het gezin bevond zich tijdens de aanvraag in Barneveld (De Biezen). Ze ontvingen het bericht in kamp Westerbork.

Van: Jewish Agency Aan: Joodsche Raad Plaats: Genève Datum: 1944-01-25 Onderwerp: verzoek om Walter Wijnberg en familie te informeren dat zij zijn geregistreerd op de vijfde veteranen zionistenlijst voor emigratie naar Palestina, met toekenning van een registratienummer. Het gezin bevond zich tijdens de aanvraag in Barneveld (De Biezen). Ze ontvingen het bericht in kamp Westerbork.

Bericht van Jewish Agency betreffende immigratie familie Wijnberg

Van: Internationale Rode Kruis Aan: Mendelson, E. Plaats: Jerusalem Datum: 1944-04-17 Onderwerp: emigratie naar Palestina

Van: Internationale Rode Kruis Aan: Mendelson, E. Plaats: Jerusalem Datum: 1944-04-17 Onderwerp: emigratie naar Palestina

Brief van het Internationale Rode Kruis aan E. Mendelson betreffende emigratie naar Palestina

Stamkaart/Noodkaart van Alfred Kaufmann. Hij kreeg de kaart nadat hij uit Palestina kwam en zich in Amsterdam vestigde.

Stamkaart/Noodkaart van Alfred Kaufmann. Hij kreeg de kaart nadat hij uit Palestina kwam en zich in Amsterdam vestigde.

Stamkaart van Alfred Kaufmann

Paspoort van Alfred Kaufmann (pasfoto ontbreekt) Hij kreeg in de jaren vijftig de Nederlandse nationaliteit. Uit het paspoort blijkt dat hij veel zakenreizen naar Duitsland maakte.

Paspoort van Alfred Kaufmann (pasfoto ontbreekt) Hij kreeg in de jaren vijftig de Nederlandse nationaliteit. Uit het paspoort blijkt dat hij veel zakenreizen naar Duitsland maakte.

Familiefoto, gemaakt voor de winkel onder het woonhuis van Sara Querido-Lever (1856-1943) aan de Varkensmarkt 24 in Utrecht.&nbsp; Vlnr:&nbsp; Judith Querido, onbekend, Selma Speyer-Querido, Leentje Lever-Os, onbekend, Levie Querido, Leon Querido, onbekend, onbekend, Roosje Querido-Lever, Sara Hilversum-Querido, Sara Querido-Lever, onbekend, Blanche Querido, Sophia Querido-Bed. Vooraan op zijn hurken: Hartog Lever.

Familiefoto, gemaakt voor de winkel onder het woonhuis van Sara Querido-Lever (1856-1943) aan de Varkensmarkt 24 in Utrecht.&nbsp; Vlnr:&nbsp; Judith Querido, onbekend, Selma Speyer-Querido, Leentje Lever-Os, onbekend, Levie Querido, Leon Querido, onbekend, onbekend, Roosje Querido-Lever, Sara Hilversum-Querido, Sara Querido-Lever, onbekend, Blanche Querido, Sophia Querido-Bed. Vooraan op zijn hurken: Hartog Lever.

Foto van Levie Querido en andere familieleden

Lagerbefehl No. 25&nbsp; Datum: 1943-04-18&nbsp; Spertijd; groepsleiding woningbureau; Wirtschaftstelle; kapsalon; gebruik wc in de familiebarakken van het oude kamp

Lagerbefehl No. 25&nbsp; Datum: 1943-04-18&nbsp; Spertijd; groepsleiding woningbureau; Wirtschaftstelle; kapsalon; gebruik wc in de familiebarakken van het oude kamp

Lagerbefehl No. 25

Uitreksel uit bevolkingsregister Amsterdam waaruit blijkt dat Batavier, Joseph te Sobibor overleden is.

Uittreksel uit bevolkingsregister betreffende overlijden Joseph Batavier

Uittreksel uit bevolkingsregister Amsterdam waaruit blijkt dat Batavier, Meyer (1881) te Oswiecim overleden is.

Uittreksel uit bevolkingsregister Amsterdam waaruit blijkt dat Batavier, Meyer (1881) te Oswiecim overleden is.

Uittreksel uit bevolkingsregister betreffende overlijden Meyer Batavier

Van: Cohen-Bollegraff,&nbsp;Roza Leonora Aan: Saam Plaats: Groningen Datum: 1945-06-27 Onderwerp: Na Bergen-Belsen zijn ze alle drie gezond en wel in Groningen aangekomen. Zij had al gehoord dat Saam en zijn gezin het goed maakten ("Barnevelders" zijn dat hoorden zij in Bergen-Belsen nooit in Auschwitz geweest"). Zij vraagt wanneer de familie en Jules en Lena in het land zijn. Ze hebben nog geen huis en wonen bij vrienden. Ruth is al een grote meid geworden en gaat &nbsp;naar de grote school. In Brussel hoorde ze dat Saam met Claartje Meijers in Amsterdam was. Sally kreeg kort voor de bevrijding vlektyfus, maar het gaat nu goed met hem. Ze hebben bijna een jaar in Bergen-Belsen gezeten, maar ze hebben ook gegeten bij de Russen, waardoor ze er niet zo mager uitzien. Vader en moeder zijn in februari en april 1945 van uitputting gestorven. Of Saam weet waar Elie en Bep, Lena en de kinderen zijn..

Van: Cohen-Bollegraff,&nbsp;Roza Leonora Aan: Saam Plaats: Groningen Datum: 1945-06-27 Onderwerp: Na Bergen-Belsen zijn ze alle drie gezond en wel in Groningen aangekomen. Zij had al gehoord dat Saam en zijn gezin het goed maakten ("Barnevelders" zijn dat hoorden zij in Bergen-Belsen nooit in Auschwitz geweest"). Zij vraagt wanneer de familie en Jules en Lena in het land zijn. Ze hebben nog geen huis en wonen bij vrienden. Ruth is al een grote meid geworden en gaat &nbsp;naar de grote school. In Brussel hoorde ze dat Saam met Claartje Meijers in Amsterdam was. Sally kreeg kort voor de bevrijding vlektyfus, maar het gaat nu goed met hem. Ze hebben bijna een jaar in Bergen-Belsen gezeten, maar ze hebben ook gegeten bij de Russen, waardoor ze er niet zo mager uitzien. Vader en moeder zijn in februari en april 1945 van uitputting gestorven. Of Saam weet waar Elie en Bep, Lena en de kinderen zijn..

Briefkaart

Uittreksel uit bevolkingsregister Amsterdam waaruit blijkt dat Batavier, Naatje te Auschwitz overleden is.

Uittreksel uit bevolkingsregister Amsterdam waaruit blijkt dat Batavier, Naatje te Auschwitz overleden is.

Uittreksel uit bevolkingsregister betreffende overlijden Naatje Batavier

Paul Eisenberger was in 1939 gescheiden van zijn niet-joodse vrouw, die met hun zoon in Duitsland leefden. Hij had een Sperre, een voorlopige vrijstelling van transport om meerdere redenen. Zo stond hij op de Frontstrijderslijst, een lijst van joodse militairen die in de Eerste Wereldoorlog voor het Duitse Rijk hadden gevochten. Ook was hij ooit lid geweest van de Sudetenduitse Partij en evangelisch gedoopt. Al deze feiten zorgden ervoor, dat hij op 18 januari 1944 op transport gaat naar Theresienstadt. &nbsp;Van daaruit is hij op 1 oktober 1944 naar Auschwitz gedeporteerd.

Van:&nbsp; Aan: vrienden Plaats: Theresienstadt Datum: 1944-10-17 Onderwerp: Alleen de datering, aanhef en begin van de eerste regel is vermeld, die (in het Duits) luidt: "Heute ist schreibtag und ... " De afzender is onbekend. de briefkaart is nooit verzonden.

Van:&nbsp; Aan: vrienden Plaats: Theresienstadt Datum: 1944-10-17 Onderwerp: Alleen de datering, aanhef en begin van de eerste regel is vermeld, die (in het Duits) luidt: "Heute ist schreibtag und ... " De afzender is onbekend. de briefkaart is nooit verzonden.

Bewaking kamp Westerbork

Nederlandse politie kamp Westerbork

Politiebataljon Amsterdam kamp Westerbork

Marechaussee kamp Westerbork

Van: Nijstad, Simon Aan: "Corset Royal" Plaats: Lochem Datum: 1945-05-30 Onderwerp: berichtgeving dat Jules Cohen en zijn vrouw Lena gezond in Theresienstadt zijn. Jules weet dat zijn ouders, broer etc. op 15 februari 1944 naar Bergen-Belsen zijn afgereisd en daar minstens een jaar waren. Hij wacht in Theresienstadt op een legale uitreis naar Nederland. Mocht zijn familie al weer in Nederland zijn, wordt verzocht hen dit nieuws mee te delen.

Van: Nijstad, Simon Aan: "Corset Royal" Plaats: Lochem Datum: 1945-05-30 Onderwerp: berichtgeving dat Jules Cohen en zijn vrouw Lena gezond in Theresienstadt zijn. Jules weet dat zijn ouders, broer etc. op 15 februari 1944 naar Bergen-Belsen zijn afgereisd en daar minstens een jaar waren. Hij wacht in Theresienstadt op een legale uitreis naar Nederland. Mocht zijn familie al weer in Nederland zijn, wordt verzocht hen dit nieuws mee te delen.

Van: Cohen, Jules en Lena Aan: Cohen, S(alomon) Plaats: Eindhoven, Philips Gebouw Datum: 1945-06-22 Onderwerp: Ze zijn zojuist aangekomen. Ze zijn gezond en verlangen erg naar hen. Men zegt dat de gezonden al gauw naar huis mogen gaan, zodat ze al gauw naar Groningen komen. Probeer met hen in verbinding te komen.

Van: Cohen, Jules en Lena Aan: Cohen, S(alomon) Plaats: Eindhoven, Philips Gebouw Datum: 1945-06-22 Onderwerp: Ze zijn zojuist aangekomen. Ze zijn gezond en verlangen erg naar hen. Men zegt dat de gezonden al gauw naar huis mogen gaan, zodat ze al gauw naar Groningen komen. Probeer met hen in verbinding te komen.

Van: Zomerplaag, Morris Aan: Peer, A. Plaats: Maastricht Datum: 1945-06-25 Onderwerp: terugkomst in Holland; waarschijnlijk nog even in quarantaine; hoop dat de brief uit Tröbitz ontvangen is.

Van: Zomerplaag, Morris Aan: Peer, A. Plaats: Maastricht Datum: 1945-06-25 Onderwerp: terugkomst in Holland; waarschijnlijk nog even in quarantaine; hoop dat de brief uit Tröbitz ontvangen is.

Briefkaart van Morris Zomerplaag aan A. Peer

Uitgaande transporten kamp Westerbork

Transport 15 februari 1944 - Bergen-Belsen

Bonnen Inlegvellen mannen/vrouwen Inschrijvingsbewijs TOBU/TOBI Waarschijnlijk voor voedseldistributie

Bonnen Inlegvellen mannen/vrouwen Inschrijvingsbewijs TOBU/TOBI Waarschijnlijk voor voedseldistributie

Distributiebonnen

Informatie uit andere archieven

Beeldje Beeldje voorstellende een Joodse man met op zijn linker borst een Jodenster, op zijn rug een rugzak en een dekenrol. Het beeldje is op een zolder gevonden.

Beeldje Beeldje voorstellende een Joodse man met op zijn linker borst een Jodenster, op zijn rug een rugzak en een dekenrol. Het beeldje is op een zolder gevonden.

LevieStork

Levie
Stork