In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: Kattenburg, G. Aan: Haan, de, R. Plaats: Amsterdam Datum: 1943-09-23 Onderwerp: informatie over transporten en de verschillende concentratiekampen op basis van binnengekomen brieven, over kamp Westerbork en Vught en het lot van de Joden zover zij zich nog niet in de kampen bevinden en de toekomst van de kampen in Nederland. Als p.s. schrijft Greet, die voor de Joodse Raad werkt: ‘Als wij ook nog gaan, haal je ons dan ook terug’.

Van: Kattenburg, G. Aan: Haan, de, R. Plaats: Amsterdam Datum: 1943-09-23 Onderwerp: informatie over transporten en de verschillende concentratiekampen op basis van binnengekomen brieven, over kamp Westerbork en Vught en het lot van de Joden zover zij zich nog niet in de kampen bevinden en de toekomst van de kampen in Nederland. Als p.s. schrijft Greet, die voor de Joodse Raad werkt: ‘Als wij ook nog gaan, haal je ons dan ook terug’.

Brief van Greet Kattenburg aan Rudie de Haan vanuit Amsterdam (kantoor Joodse Raad)

Lagerbefehl No. 50 Datum: 1943-09-11 Benoeming tot dienstleider

Lagerbefehl No. 50 Datum: 1943-09-11 Benoeming tot dienstleider

Lagerbefehl No. 50

David en Johanna Fürth-Marxheimer en hun zoon Manfred zijn in april 1939 in Den Haag ingeschreven. Het kan niet anders, ze zijn gevlucht uit Duitsland waar het antisemitisme het leven van de Joodse inwoners steeds meer bedreigt. Eind 1940 krijgen de Joodse bewoners van de kuststrook die na 1933 uit Duitsland naar Nederland kwamen opdracht naar het binnenland te verhuizen. Dat kan de reden zijn dat het gezin Fürth in maart 1941 in Bussum wordt ingeschreven. Met het gezin Fürth vertrekt ook Olga Auerbach-Rothschild met haar dochter Grete uit den Haag naar Meerweg 43. De dan 43 jaar oude zoon van David en Johanna, Manfred Fürth trouwt op 22 juli 1942 met zijn huisgenote Grete Auerbach. In de loop van 1942 worden de Joodse inwoners van het Gooi verplicht om naar daartoe aangewezen wijken in Amsterdam te verhuizen. Opnieuw worden de koffers gepakt, maar nu mogen slechts de meest noodzakelijke dingen mee. Wat in huis achterblijft wordt in beslag genomen. David en Johanna krijgen woonruimte aan de Noorder Amstellaan. De deportatie van Joden uit Amsterdam is volop aan de gang. David en Johanna zijn in maart 1943 aan de beurt, ze worden op 18 maart in kamp Westerbork ingeschreven. Op hun kaartje van de Joodse Raad staat naast de datum van aankomst de aantekening ziekenhuis. Dinsdag 4 mei 1943. Weer vertrekt een trein naar het oosten. Niemand weet de bestemming. De reis duurt drie dagen en drie nachten. Het eindstation is Sobibor. De 1187 mannen, vrouwen en kinderen die misschien nog de hoop hadden in een werkkamp te komen, worden vermoord. Met hen vinden David Fürth en Johanna Marxheimer de dood.&nbsp; Uit het boekje "Struikelstenen Hilversum Bussum", geschreven door Kees Bestebreurtje.&nbsp;

Cahn was koopman en samen met Alfred Kohn eigenaar van de ijssalons Koco in de Van Woustraat en de Rijnstraat te Amsterdam. Beide mannen waren Joodse vluchtelingen afkomstig uit Duitsland. Vanuit de ijssalon in de Van Woustraat werden verzetsactiviteiten georganiseerd, de salon was de thuisbasis voor Joodse knokploegen en het verzet tegen de anti-Joodse rellen van februari 1941 werd vanuit de salon georganiseerd. Op 19 februari 1941 werd de ijssalon min of meer toevallig overvallen door de Grüne Polizei, waarbij een flinke knokpartij ontstond waarbij ammoniakgas is vrijgekomen. Het is onduidelijk of er met voorbedachte rade een installatie was aangebracht of dat het louter een ongeluk was waarbij een Duitser per ongeluk een fles ammoniak, benodigd ter bereiding van ijs, heeft omgestoten. Er zijn belastende en ontlastende verklaringen omtrent de gebeurtenissen bij ijssalon Koco. Cahn en Kohn werden gearresteerd en gevangengezet en er werden buurtrazzias gehouden, wat de aanleiding zou worden voor de februaristaking. Tot 3 maart 1941 zat Cahn in de gevangenis van Scheveningen (Oranjehotel), waar hij ondanks marteling weigerde de naam van de monteur van de ammoniakinstallatie te noemen. Ernst Cahn was de eerste verzetsstrijder die op de Waalsdorpervlakte werd doodgeschoten.

Transporten Transporten. Mensen met bagage bij de trein Hooghalen, 1942.

Transporten Transporten. Mensen met bagage bij de trein Hooghalen, 1942.

Kampgevangenen wachten met bagage bij de deportatietrein

Van: de een arts en de barakleider van de strafbarak Aan: Lobstein, A. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-09-01 Onderwerp: Adriaan krijgt dienstvrij voor een dag op advies van een arts, stafbarak, bed nummer 810.&nbsp;

Van: de een arts en de barakleider van de strafbarak Aan: Lobstein, A. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-09-01 Onderwerp: Adriaan krijgt dienstvrij voor een dag op advies van een arts, stafbarak, bed nummer 810.&nbsp;

David LeonardStaal

David Leonard
Staal