In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Het treinbord

Markt 4, Beilen

Het verhaal van Menachem Asscher

Een jongen vereeuwigd in hout

Testverhaal

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

Joodse gemeenschappen in Nederland

Joodse gemeenten in Groningen

Joodse gemeente Appingedam

Joodse gemeente Zuidhorn

Joodse gemeente Zuidbroek

Joodse gemeente Woldendorp

Joodse gemeente Foxhol

Joodse gemeente Hoogkerk

Joode gemeente Hoogezand

Joodse gemeente Hellum

Joodse gemeente Haren

Joodse gemeente Groningen

Joodse gemeente Grijpskerk

Joodse gemeente Garsthuizen

Joodse gemeente Garrelsweer

Joodse gemeente Leek

Joodse gemeente Loppersum

Joodse gemeente Leens

Joodse gemeente Oude Pekela

Joodse gemeente Onstwedde

Joodse gemeente Noordbroek

Joodse gemeente Niezijl

Joodse gemeente Nieuwe Pekela

Joodse gemeente Musselkanaal

Joodse gemeente Muntendam

Joodse gemeente Middelstum

Joodse gemeente Schildwolde

Joodse gemeente Scheemda

Joodse gemeente Sappemeer

Joodse gemeente 't Zandt

Joodse gemeente Ter Apel

Joodse gemeente Ten Boer

Joodse gemeente Stedum

Joodse gemeente Stadskanaal

Joodse gemeente Slochteren

Joodse gemeente Siddeburen

Joodse gemeenschap Veendam

Joodse gemeente Usquert

Joodse gemeente Ulrum

Joodse gemeente Uithuizen

Joodse gemeente Wildervank

Joodse gemeente Warffum

Joodse gemeente Wagenborgen

Joodse gemeente Vlagtwedde

Joodse gemeente Visvliet

Joodse gemeente Delfzijl

Joodse gemeente Bourtange

Joodse gemeente Borgsweer

Joodse gemeente Bellingwolde

Joodse gemeenschap Bedum

Joodse gemeenschap Bareveld

Joodse gemeente Aduard

Joodse gemeente Farmsum

Joodse gemeente Eenrum

Mokum van het Noorden

Van: Boers, Jeanette en Levij, Anna Aan:&nbsp;lieve jongens Datum: 1943-09-6/7 De brief is geschreven vanuit barak 67 op de dag voor- en op de dag van het transport van 7 september 1943. De trein staat klaar voor vertrek. Vanuit de barak zijn de wagons te zien, 1000 mensen naar Auschwitz; transportnacht, mogelijk valt de beslissing, voorlezen van de namen om 3 uur in de nacht, in bed blijven of omkleden. Jeanette heeft een heuse tante ontmoet met de familienaam Van Adelsbergen. Jopie komt de brief halen.

Van: Boers, Jeanette en Levij, Anna Aan:&nbsp;lieve jongens Datum: 1943-09-6/7 De brief is geschreven vanuit barak 67 op de dag voor- en op de dag van het transport van 7 september 1943. De trein staat klaar voor vertrek. Vanuit de barak zijn de wagons te zien, 1000 mensen naar Auschwitz; transportnacht, mogelijk valt de beslissing, voorlezen van de namen om 3 uur in de nacht, in bed blijven of omkleden. Jeanette heeft een heuse tante ontmoet met de familienaam Van Adelsbergen. Jopie komt de brief halen.

Brief van Jeanette Boers en Anna Levij vanuit kamp Westerbork

Foto van Marcus Meents en kamergenoten, kamer 1 Plaats: Molengoot, Joods werkkamp Datum: 1942

Foto van Marcus Meents en kamergenoten, kamer 1 Plaats: Molengoot, Joods werkkamp Datum: 1942

Foto van Marcus Meents en kamergenoten in het Joodse werkkamp Molengoot

Rapport betreffende een luidklok (met inscriptie Westerbork)&nbsp; Datum: 1970-11-04 Onderwerp: herkomst van de luidklok en nieuwe bestemming. De klok werd als laatst gebruikt in de kerkbarak 30 van het woonoord Schattenberg en oorspronkelijk in de synagoge van barak 9.

Rapport betreffende een luidklok (met inscriptie Westerbork)&nbsp; Datum: 1970-11-04 Onderwerp: herkomst van de luidklok en nieuwe bestemming. De klok werd als laatst gebruikt in de kerkbarak 30 van het woonoord Schattenberg en oorspronkelijk in de synagoge van barak 9.

Rapport over de luidklok van kamp Westerbork

Betreft: Installatietekening Licht en Kracht (ketelhuis) woonoord Schattenberg.&nbsp; Terreinverlichting.&nbsp; Schaal: 1:1000&nbsp; Datum: 1956-05-09 Opmerking: het totale woonoord is op de plattegrond aangegeven met een legenda.

Betreft: Installatietekening Licht en Kracht (ketelhuis) woonoord Schattenberg.&nbsp; Terreinverlichting.&nbsp; Schaal: 1:1000&nbsp; Datum: 1956-05-09 Opmerking: het totale woonoord is op de plattegrond aangegeven met een legenda.

Plattegrond van kabels en lichtpunten in het woonoord Schattenberg

Van: Meents, Max Aan: Brouwers, Ans Plaats: Hardenberg, Joods werkkamp Molengoot Datum: 1942-07-18 Onderwerp: schrijf graag elke dag; het liefst heeft Max dat ze snel langskomt, de boer kijkt er ook naar uit; de toestand is zorgelijk, dagelijks worden honderden mensen opgepakt; met hem zelf zal alles wel in orde komen…

Van: Meents, Max Aan: Brouwers, Ans Plaats: Hardenberg, Joods werkkamp Molengoot Datum: 1942-07-18 Onderwerp: schrijf graag elke dag; het liefst heeft Max dat ze snel langskomt, de boer kijkt er ook naar uit; de toestand is zorgelijk, dagelijks worden honderden mensen opgepakt; met hem zelf zal alles wel in orde komen…

Brief van Max Meents aan zijn verloofde vanuit het Joodse werkkamp Molengoot

Joodse werkkampen

Joods werkkamp Molengoot

Plattegrond met riolering en gevels van barak 46&nbsp; Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1964-09-01 Opmerkingen: woningen

Plattegrond met riolering en gevels van barak 46&nbsp; Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1964-09-01 Opmerkingen: woningen

Plattegrond van barak 46 in het woonoord Schattenberg

Foto van Max Meents (geheel rechts) en links van hem zijn verloofde Ans Brouwer Plaats: Molengoot, Joodse werkkamp (in de buurt ervan) Datum: 1942 Onderwerp: het gaat hier waarschijnlijk om het vastleggen van een bezoek van Ans aan Max. Op de foto zijn kamergenoten van Max te zien, mogelijk aanhang en omstanders (familie van de boer waar Max contact mee had).

Foto van Max Meents (geheel rechts) en links van hem zijn verloofde Ans Brouwer Plaats: Molengoot, Joodse werkkamp (in de buurt ervan) Datum: 1942 Onderwerp: het gaat hier waarschijnlijk om het vastleggen van een bezoek van Ans aan Max. Op de foto zijn kamergenoten van Max te zien, mogelijk aanhang en omstanders (familie van de boer waar Max contact mee had).

Mozes AndriesSlap

Mozes Andries
Slap