In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Het treinbord

Markt 4, Beilen

Het verhaal van Menachem Asscher

Een jongen vereeuwigd in hout

Testverhaal

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

Van: een arts Aan: de polikliniek Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-01-28 Onderwerp: duur verblijf Martin Polak in het kampziekenhuis; diagnose en verdere behandeling; voorstel 1 week dienstvrij…

Van: een arts Aan: de polikliniek Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-01-28 Onderwerp: duur verblijf Martin Polak in het kampziekenhuis; diagnose en verdere behandeling; voorstel 1 week dienstvrij…

Notitie voor de polikliniek betreffende diagnose en behandelingsvoorstel Martin Polak in kamp Westerbork

Van: onbekend (Albert Harpman) Aan: Acohen, familie Plaats: Amsterdam Datum: 1943-07-11 Onderwerp: alles naar omstandigheden wel; zit in de bonenlezerij; geen onplezierig werk en prettige mensen om zich heen; de schrijver kan de kaart niet ondertekenen. De schrijver is zelf uit kamp Westerbork ontslagen.

Van: onbekend (Albert Harpman) Aan: Acohen, familie Plaats: Amsterdam Datum: 1943-07-11 Onderwerp: alles naar omstandigheden wel; zit in de bonenlezerij; geen onplezierig werk en prettige mensen om zich heen; de schrijver kan de kaart niet ondertekenen. De schrijver is zelf uit kamp Westerbork ontslagen.

Briefkaart van een onbekende schrijver die namens Maurits Acohen een boodschap overbrengt vanuit Amsterdam

Van: Beem, Max Aan: Vorst, U.J. Plaats: Westerbork, kamp/Interneringskamp, barak 43 Datum: 1945-05-07 Onderwerp: hij is sinds 28 november in kamp Westerbork; hij heeft zich er goed doorheen geworsteld; sinds 12 april is Westerbork bevrijd en trok tegen de avond en Canadese tank en pantserafdeling binnen; en ontroerend ogenblik, hij heeft moeten huilen; hij moet voorlopig blijven, hoewel er al enige honderden geflitst zijn; over Sonnie van wie ze ook lang niet gehoord hebben; hereniging; zoon Leo is met zijn gezin al in september 1943 doorgestuurd, ze gingen volgens Beyer niet met een straftransport en vervoerd zijn met een personentrein; jonge mensen die konden werken zouden gespaard zijn; de post functioneert nog niet, maar een afdeling van de marechaussee gaat naar Amsterdam en Den Haag; Liesje van tante Eva is ook in Westerbork; een deel van de familie zat bij elkaar in Nijmegen, hopelijk hebben zij het gered; van de rest van de familie weet hij niets; na aankomst in Westerbork is Max in een barak terecht gekomen met 25 mensen, hij werd zaalleider; sedert enige weken woont hij met twee anderen in een huisje; het eten wordt beter en hij heeft voldoende boter; hij was sterk vermagerd en heeft elke dag honger gehad; er komen grote transporten NSB'ers binnen, die hebben het niet gemakkelijk, vooral de landwachters…; de Joden in het kamp hoeven niet meer te werken, ze houden toezicht; jongens van Vrij Nederland en marechaussee doen de bewaking; hij heeft enige Arnhemse NSB'ers gezien, maar de meeste komen uit Drenthe en Overijssel; hij hoopt zijn kinderen vlug terug te zien; er zijn al verschillende ouders geweest, die hun kinderen zochten of kinderen die hun ouders zochten; buitengewoon ontroerend als ze elkaar ontdekken…; mensen uit de buurt krijgen vaak bezoek…

Van: Beem, Max Aan: Vorst, U.J. Plaats: Westerbork, kamp/Interneringskamp, barak 43 Datum: 1945-05-07 Onderwerp: hij is sinds 28 november in kamp Westerbork; hij heeft zich er goed doorheen geworsteld; sinds 12 april is Westerbork bevrijd en trok tegen de avond en Canadese tank en pantserafdeling binnen; en ontroerend ogenblik, hij heeft moeten huilen; hij moet voorlopig blijven, hoewel er al enige honderden geflitst zijn; over Sonnie van wie ze ook lang niet gehoord hebben; hereniging; zoon Leo is met zijn gezin al in september 1943 doorgestuurd, ze gingen volgens Beyer niet met een straftransport en vervoerd zijn met een personentrein; jonge mensen die konden werken zouden gespaard zijn; de post functioneert nog niet, maar een afdeling van de marechaussee gaat naar Amsterdam en Den Haag; Liesje van tante Eva is ook in Westerbork; een deel van de familie zat bij elkaar in Nijmegen, hopelijk hebben zij het gered; van de rest van de familie weet hij niets; na aankomst in Westerbork is Max in een barak terecht gekomen met 25 mensen, hij werd zaalleider; sedert enige weken woont hij met twee anderen in een huisje; het eten wordt beter en hij heeft voldoende boter; hij was sterk vermagerd en heeft elke dag honger gehad; er komen grote transporten NSB'ers binnen, die hebben het niet gemakkelijk, vooral de landwachters…; de Joden in het kamp hoeven niet meer te werken, ze houden toezicht; jongens van Vrij Nederland en marechaussee doen de bewaking; hij heeft enige Arnhemse NSB'ers gezien, maar de meeste komen uit Drenthe en Overijssel; hij hoopt zijn kinderen vlug terug te zien; er zijn al verschillende ouders geweest, die hun kinderen zochten of kinderen die hun ouders zochten; buitengewoon ontroerend als ze elkaar ontdekken…; mensen uit de buurt krijgen vaak bezoek…

Brief van Max Beem aan mijn lieve kinderen vanuit kamp Westerbork

Van: van As, A Aan: de kampbewoners Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-04-12 Onderwerp: wijziging van de Dienstbereiche, deze diensten blijven hun normale diensten vervullen; vertrouwensmannen, die van As direct ter zijde staan. Zij zullen samen met van As de kampleiding vormen; het vervullen van zijn plicht en handhaven van discipline en maatregelen tegen degenen die de kamporde op een of andere manier proberen te verstoren; wijziging van de arbeidstijden; de kampleiding bevindt zich in barak 33.

Van: van As, A Aan: de kampbewoners Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-04-12 Onderwerp: wijziging van de Dienstbereiche, deze diensten blijven hun normale diensten vervullen; vertrouwensmannen, die van As direct ter zijde staan. Zij zullen samen met van As de kampleiding vormen; het vervullen van zijn plicht en handhaven van discipline en maatregelen tegen degenen die de kamporde op een of andere manier proberen te verstoren; wijziging van de arbeidstijden; de kampleiding bevindt zich in barak 33.

Lagerbefehl van A.van As opgemaakt op de dag van bevrijding van kamp Westerbork

Van: Beyer, H.H. (chef afdeling houtbewerking en oude metalen)(oud-kampgevangene) Aan: Van As, Aad of Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-04-26 Onderwerp: opsomming baraknummers met daar te verrichten werkzaamheden (leegmaken of opslag) in verband met nieuwe functies. Barakken 55, 56 en 57 moeten bijvoorbeeld worden leeggemaakt voor NSB'ers.

Van: Beyer, H.H. (chef afdeling houtbewerking en oude metalen)(oud-kampgevangene) Aan: Van As, Aad of Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-04-26 Onderwerp: opsomming baraknummers met daar te verrichten werkzaamheden (leegmaken of opslag) in verband met nieuwe functies. Barakken 55, 56 en 57 moeten bijvoorbeeld worden leeggemaakt voor NSB'ers.

Lijst met barakken waar werkzaamheden moeten worden verricht in verband met verandering van functie

Lagerbefehl No. 46&nbsp; Datum: 1943-08-25&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: verlof; nieuw Dienstbereich (12), onder leiding van Beyer.

Lagerbefehl No. 46&nbsp; Datum: 1943-08-25&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: verlof; nieuw Dienstbereich (12), onder leiding van Beyer.

Lagerbefehl No. 46

Van: Nieuwkerk, Marinus Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-04-27 Onderwerp: toestemming om bij luchtalarm een aantal barakken te betreden. Op de achterkant van het Ausweis staat welk sleutelnummer bij welke barak hoort. Barak 107, sleutel 48 Barak 91, sleutel 30 Barak 92, sleutel 34 Barak 93, sleutel 38 Barak 94, sleutel 46 Het document is ondertekend door Pisk en Beyer.

Van: Nieuwkerk, Marinus Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-04-27 Onderwerp: toestemming om bij luchtalarm een aantal barakken te betreden. Op de achterkant van het Ausweis staat welk sleutelnummer bij welke barak hoort. Barak 107, sleutel 48 Barak 91, sleutel 30 Barak 92, sleutel 34 Barak 93, sleutel 38 Barak 94, sleutel 46 Het document is ondertekend door Pisk en Beyer.

Ausweis van Marinus Nieuwkerk om tijdens luchtalarm de barakken 91, 92, 93, 94 en 107 te betreden

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1943-08-25, No. 46&nbsp; Inhoud: verlof; nieuw Dienstbereich (DB 12 - Besondere Lagerwerkstätten)

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1943-08-25, No. 46&nbsp; Inhoud: verlof; nieuw Dienstbereich (DB 12 - Besondere Lagerwerkstätten)

Lagerbefehl No. 46&nbsp; Datum: 1943-08-25&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Verlof; nieuw dienstbereich

Lagerbefehl No. 46&nbsp; Datum: 1943-08-25&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Verlof; nieuw dienstbereich

Betjevan Sister-Kesner

Betje
van Sister-Kesner