In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Plattegrond, aanzichten en doorsnede van barakken 17; 19; 39; 40; 46 en 47 Schattenberg Schaal: 1:100 Datum: 1958-03

Plattegrond, aanzichten en doorsnede van barakken 17; 19; 39; 40; 46 en 47 Schattenberg Schaal: 1:100 Datum: 1958-03

Plattegrond met aanzichten en doorsneden van verschillende barakken in het woonoord Schattenberg

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-01-20 Onderwerp: nieuwe postregeling; 9000 mensen in het kamp, waarvan soms 600 personen in een grote woonbarak. Er zullen 2000 mensen in het kamp achterblijven, de rest gaat naar het nieuwe kamp Vught. Hier zal een Centraal Ziekenhuis voor Nederland worden opgericht; 110 man van de Joodse ordedienst zijn naar Apeldoorn gegaan voor een transport uit het Apeldoornsche Bosch; afgelopen maandag zijn 40 OD'ers naar Amsterdam vertrokken om te helpen met het vervoer van zieken naar kamp Westerbork; veel verzoeken voor Werner via de post met de vraag mensen te helpen die naar kamp Westerbork zijn vertrokken; een tante van Stella bezocht (Vogeltje), zij is ziek en ligt in barak 69; Sal en zijn vrouw bevinden zich in barak 67. Werner heeft hun nog niet ontmoet; de oorlog nadert zijn beslissing.&nbsp;

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-01-20 Onderwerp: nieuwe postregeling; 9000 mensen in het kamp, waarvan soms 600 personen in een grote woonbarak. Er zullen 2000 mensen in het kamp achterblijven, de rest gaat naar het nieuwe kamp Vught. Hier zal een Centraal Ziekenhuis voor Nederland worden opgericht; 110 man van de Joodse ordedienst zijn naar Apeldoorn gegaan voor een transport uit het Apeldoornsche Bosch; afgelopen maandag zijn 40 OD'ers naar Amsterdam vertrokken om te helpen met het vervoer van zieken naar kamp Westerbork; veel verzoeken voor Werner via de post met de vraag mensen te helpen die naar kamp Westerbork zijn vertrokken; een tante van Stella bezocht (Vogeltje), zij is ziek en ligt in barak 69; Sal en zijn vrouw bevinden zich in barak 67. Werner heeft hun nog niet ontmoet; de oorlog nadert zijn beslissing.&nbsp;

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit kamp Westerbork

Van: Heymann-Heymans, familie Aan: &nbsp;Heymans, Arthur en gezin Datum: 1943-08-09 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: alle pakketten tot en met nummer 40 ontvangen (opsomming). Herman heeft een operatie ondergaan. Hij ligt nog in het ziekenhuis, iedere avond om zeven uur mag hij bezoek ontvangen, verhalen over vele andere personen (echtpaar Wessels, ‘Jo(a)chim’ Mogendorff (1900), overleden in kamp Westerbork, (Jo)Hanna Alexander, (1923)), (Flora van (Creveld) Krefeld (1906).

Van: Heymann-Heymans, familie Aan: &nbsp;Heymans, Arthur en gezin Datum: 1943-08-09 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: alle pakketten tot en met nummer 40 ontvangen (opsomming). Herman heeft een operatie ondergaan. Hij ligt nog in het ziekenhuis, iedere avond om zeven uur mag hij bezoek ontvangen, verhalen over vele andere personen (echtpaar Wessels, ‘Jo(a)chim’ Mogendorff (1900), overleden in kamp Westerbork, (Jo)Hanna Alexander, (1923)), (Flora van (Creveld) Krefeld (1906).

Brief van de familie Heymann-Heymans aan het gezin A. Heymans vanuit kamp Westerbork

Van: &nbsp;(Reens), Annie en Loes (Louise) Aan: Rudi&nbsp; Plaats: Westerbork kamp Datum: 1943-06-30 Onderwerp: bedankje en vraag om goederen, levensmiddelen, de schrijfster bedankt voor de planten en zij is in het bezit gekomen van een werkstempel. Ze kan daardoor de ontvangst van pakketjes bevestigen.

Van: &nbsp;(Reens), Annie en Loes (Louise) Aan: Rudi&nbsp; Plaats: Westerbork kamp Datum: 1943-06-30 Onderwerp: bedankje en vraag om goederen, levensmiddelen, de schrijfster bedankt voor de planten en zij is in het bezit gekomen van een werkstempel. Ze kan daardoor de ontvangst van pakketjes bevestigen.

Briefkaart van Annie en Loes aan Rudi vanuit kamp Westerbork

Mededeling&nbsp; Datum: 1944-01-27&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: uitgave van scheermesjes.

Mededeling&nbsp; Datum: 1944-01-27&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: uitgave van scheermesjes.

Mededeling over uitgave van scheermesjes

Briefkaart Van: Kwieser, Henri Aan: Jong, de, Henk en Jong-Cohen, de, Stella Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-01-10 Onderwerp: Henri bedankt Henk en Stella voor de oorkleppen. Hij moet er aan wennen. Als hij een barak in gaat beslaan zijn brilglazen.

Briefkaart Van: Kwieser, Henri Aan: Jong, de, Henk en Jong-Cohen, de, Stella Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-01-10 Onderwerp: Henri bedankt Henk en Stella voor de oorkleppen. Hij moet er aan wennen. Als hij een barak in gaat beslaan zijn brilglazen.

Briefkaart van Henri Kwieser aan het echtpaar de Jong-Cohen vanuit kamp Westerbork

Binnenkomende transporten kamp Westerbork uit Amsterdam

Binnenkomende transport kamp Westerbork 15 maart 1944

Breslauer, Werner Rudolf Arthur Pins aan het koren maaien Kamp Westerbork, 1943-1944

Breslauer, Werner Rudolf Arthur Pins aan het koren maaien Kamp Westerbork, 1943-1944

Arthur Pins aan het koren maaien bij kamp Westerbork

Foto van Emanuel Gosschalk (1872-1943)

Foto van Emanuel Gosschalk

Muzikanten.&nbsp; Muzikanten op de appelplaats.&nbsp; Kamp Westerbork, 1942-1943.&nbsp; Op de appèlplaats loopt een groep muzikanten&nbsp;van de Joodse Ordedienst. Achter deze muzikanten loopt de rest van de Joodse Ordedienst.&nbsp; Op de achtergrond de OD-barak.

Muzikanten.&nbsp; Muzikanten op de appelplaats.&nbsp; Kamp Westerbork, 1942-1943.&nbsp; Op de appèlplaats loopt een groep muzikanten&nbsp;van de Joodse Ordedienst. Achter deze muzikanten loopt de rest van de Joodse Ordedienst.&nbsp; Op de achtergrond de OD-barak.

De Joodse ordedienst marcheert op de appelplaats voor barak 22

Lagerbefehl No. 43&nbsp; Datum: 1943-07-29&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: Spertijd; Dragen van Jodenster.

Lagerbefehl No. 43&nbsp; Datum: 1943-07-29&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: Spertijd; Dragen van Jodenster.

Lagerbefehl No. 43

Namenlijst. Lijst met namen van personeel in het kamp en anderen. Onderwerp: collaboratie van commandanten, bewakers en Joodse dienstleiders; niet-Joods personeel; marechaussee en direct betrokkenen extern bij de deportatie van Joden uit kamp Westerbork.

Namenlijst. Lijst met namen van personeel in het kamp en anderen. Onderwerp: collaboratie van commandanten, bewakers en Joodse dienstleiders; niet-Joods personeel; marechaussee en direct betrokkenen extern bij de deportatie van Joden uit kamp Westerbork.

Namenlijst van personen die zouden hebben gecollaboreerd met de Duitse bezetter van kamp Westerbork

Gebeurtenissen en groepen buiten kamp Westerbork

Bezetting Nederlands-Indië door Japan

Japanse krijgsgevangenen- en interneringskampen

KNIL

Van: Volksherstel Amsterdam Titel: Hartelijk welkom in Amsterdam Inhoud: huisvesting; financiele hulp; kleding en huishoudgoed; extra levensmiddelen

Van: Volksherstel Amsterdam Titel: Hartelijk welkom in Amsterdam Inhoud: huisvesting; financiele hulp; kleding en huishoudgoed; extra levensmiddelen

Brochure betreffende Volksherstel Amsterdam

Uitgaande transporten kamp Westerbork

Transport 7 september 1943 - Auschwitz

Van: Jacobs, C. Aan: Piket, T. Datum: 1942-08 Plaats: Amsterdam Onderwerp: slecht weer, onverhoeds vertrekken bij het Boschplan. Vervolgens naar de bioscoop…

Van: Jacobs, C. Aan: Piket, T. Datum: 1942-08 Plaats: Amsterdam Onderwerp: slecht weer, onverhoeds vertrekken bij het Boschplan. Vervolgens naar de bioscoop…

Briefkaart van C. Jacobse aan T. Piket vanuit Amsterdam

Van: de Joodsche Raad voor Amsterdam Aan: Kortoef, fam. Datum: 1942-12-09 Plaats: Amsterdam Onderwerp: bericht van Willem Korthoef, barak 66. Verzoek om een levensmiddelenpakket van max. 2 kilo. Het pakket moet op 10 december uiterlijk om 3 uur bij de Lijnbaansgracht worden bezorgt.

Van: de Joodsche Raad voor Amsterdam Aan: Kortoef, fam. Datum: 1942-12-09 Plaats: Amsterdam Onderwerp: bericht van Willem Korthoef, barak 66. Verzoek om een levensmiddelenpakket van max. 2 kilo. Het pakket moet op 10 december uiterlijk om 3 uur bij de Lijnbaansgracht worden bezorgt.

Brief van de Joodse Raad voor Amsterdam aan J. Kortoef met het verzoek een pakket te sturen

Mededeling&nbsp; Datum: 1943-12-01&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: verplichting tot baden.

Mededeling&nbsp; Datum: 1943-12-01&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: verplichting tot baden.

Mededeling over de verplichting tot baden

Extract uit het doopregister van de Oranje Kerk te 's-Gravenhage van Maud Clara Grietje Hedeman, geboren aldaar op 3 sept. 1934 en gedoopt op 22 okt. 1939. 12 juni 1943.

Extract uit het doopregister van de Oranje Kerk te 's-Gravenhage van Maud Clara Grietje Hedeman, geboren aldaar op 3 sept. 1934 en gedoopt op 22 okt. 1939. 12 juni 1943.

Extract uit het doopregister betreffende Maud Clara Grietje Hedeman

Van: het Rode Kruis, Informatiebureau Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 1959-05-30 Onderwerp: kampverleden; kamp Westerbork; Bergen-Belsen; Tröbitz.

Van: het Rode Kruis, Informatiebureau Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 1959-05-30 Onderwerp: kampverleden; kamp Westerbork; Bergen-Belsen; Tröbitz.

Verklaring van het Rode Kruis pover het kampverleden van Nathan Cohen

Van: Schoon, S.&nbsp; Aan: Inspecteur van de Domeinen&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1949-01-12&nbsp; Onderwerp: verkoop inventaris crematorium; &nbsp;monument ja of nee (voor gefusilleerde en gecremeerde verzetsstrijders); afbraakplannen

Van: Schoon, S.&nbsp; Aan: Inspecteur van de Domeinen&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1949-01-12&nbsp; Onderwerp: verkoop inventaris crematorium; &nbsp;monument ja of nee (voor gefusilleerde en gecremeerde verzetsstrijders); afbraakplannen

Brief van S. Schoon aan inspecteur van de Domeinen over crematorium kamp Westerbork

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-10-22 Onderwerp: Werner is ziek geweest; vulpenhouder gebroken, vandaar dat de brief met potlood is geschreven; Stella heeft haar vrijstellingsstempel gekregen; er zijn op het moment nog 9000 in kamp Westerbork; pakketjes komen soms niet bij de juiste mensen terecht, omdat ze al vertrokken zijn, het baraknummer niet op het pakketjes staat en de mensen daardoor onvindbaar zijn. Soms eisen mensen pakketjes voor zichzelf op die niet voor hun bestemde zijn; Onbezorgde pakketjes komen bij de Fürsorge terecht (zorg voor mensen die op transport gaan of in het kamp niets hebben). Levensmiddelen binnengekomen met als opschrift Voor de Joden uit Enschede en Hengelo, 'Aan de Joden uit Leeuwarden, ook vanuit Amsterdam; de omstandigheden blijven slecht, sinds 1 augustus zijn 15 mensen in het kamp overleden. De trein komt tot kort voor het kamp; vanavond/vannacht is weer een transportnacht; er is beslag gelegd op levensmiddelen door controle van pakketjes; er vinden ontvluchtingen plaats, de SS- wacht schiet, er zijn mensen getroffen; veel niet-Joodse bezoekers zijn aan de poort afgewezen, sommigen mochten 5 minuten met hun familieleden spreken; Alte kampinsassen zijn voorlopig vrijgesteld van transport, ook hun vrouwen.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-10-22 Onderwerp: Werner is ziek geweest; vulpenhouder gebroken, vandaar dat de brief met potlood is geschreven; Stella heeft haar vrijstellingsstempel gekregen; er zijn op het moment nog 9000 in kamp Westerbork; pakketjes komen soms niet bij de juiste mensen terecht, omdat ze al vertrokken zijn, het baraknummer niet op het pakketjes staat en de mensen daardoor onvindbaar zijn. Soms eisen mensen pakketjes voor zichzelf op die niet voor hun bestemde zijn; Onbezorgde pakketjes komen bij de Fürsorge terecht (zorg voor mensen die op transport gaan of in het kamp niets hebben). Levensmiddelen binnengekomen met als opschrift Voor de Joden uit Enschede en Hengelo, 'Aan de Joden uit Leeuwarden, ook vanuit Amsterdam; de omstandigheden blijven slecht, sinds 1 augustus zijn 15 mensen in het kamp overleden. De trein komt tot kort voor het kamp; vanavond/vannacht is weer een transportnacht; er is beslag gelegd op levensmiddelen door controle van pakketjes; er vinden ontvluchtingen plaats, de SS- wacht schiet, er zijn mensen getroffen; veel niet-Joodse bezoekers zijn aan de poort afgewezen, sommigen mochten 5 minuten met hun familieleden spreken; Alte kampinsassen zijn voorlopig vrijgesteld van transport, ook hun vrouwen.

Van: Lies en Jules Aan: Corrie en Piet Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-07-02 Onderwerp: kaart van Jules, die hij citeert, omdat hij liggend niet kan schrijven; pakketje met perziken sap en appelmoes. Jules heeft ervan genoten; Jules gaat erg langzaam vooruit; Lies: bedankt voor de aardbeien; voor het gewone eten hebben ze behoefte aan uitjes, piccalilly en augurken…

Van: Lies en Jules Aan: Corrie en Piet Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-07-02 Onderwerp: kaart van Jules, die hij citeert, omdat hij liggend niet kan schrijven; pakketje met perziken sap en appelmoes. Jules heeft ervan genoten; Jules gaat erg langzaam vooruit; Lies: bedankt voor de aardbeien; voor het gewone eten hebben ze behoefte aan uitjes, piccalilly en augurken…

Briefkaart van Jules en Lies aan het echtpaar den Haan-Palache vanuit kamp Westerbork

Reisverslag transport: 1942-11-30 uit Westerbork&nbsp; Briefjes werden in het geheim geschreven. Ze werden verstopt in een luchtrooster in een wagon. Bij terugkeer van de trein werden de verslagen uit de trein gehaald, waarna ze werden overgeschreven of getypt (o.a. door Cahen). De kopieën (en originelen?) zijn daarna uit het kamp gesmokkeld.

Reisverslag transport: 1942-11-30 uit Westerbork&nbsp; Briefjes werden in het geheim geschreven. Ze werden verstopt in een luchtrooster in een wagon. Bij terugkeer van de trein werden de verslagen uit de trein gehaald, waarna ze werden overgeschreven of getypt (o.a. door Cahen). De kopieën (en originelen?) zijn daarna uit het kamp gesmokkeld.

Het transport van 30 november 1942 van Westerbork naar Auschwitz

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-10-12 Onderwerp: Werner is verward door de gebeurtenissen van de afgelopen dagen; huwelijkse voorwaarden zijn ondertekend door Werner via een lid van de notariële commissie van de Joodse Raad; van een huwelijk in Amsterdam kan geen sprake meer zijn; Werner draagt een trouwring; het huwelijk kan alleen in kamp Westerbork worden gesloten, Stella heeft een reisvergunning nodig. Het is de vraag of Stella na het sluiten van het huwelijk terug mag keren naar Amsterdam; gesproken met Jac. Hijman, de zwager van Stella's broer Samuel, Jacobs vader Salomon is door Samuel op Werner afgestuurd. Werner kan echter niets voor hem doen; op het moment bevinden zich 12000 kampgevangenen in Westerbork, de piek lag vorige week op 15.000 mensen; 25.000 brieven, een paar duizend pakketten en koffers zijn via de post binnengekomen; gebrek aan huisvesting, hygiënische omstandigheden en orde; doden, waanzinnig wordende mensen en criminele elementen, maar ook kleine helden.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-10-12 Onderwerp: Werner is verward door de gebeurtenissen van de afgelopen dagen; huwelijkse voorwaarden zijn ondertekend door Werner via een lid van de notariële commissie van de Joodse Raad; van een huwelijk in Amsterdam kan geen sprake meer zijn; Werner draagt een trouwring; het huwelijk kan alleen in kamp Westerbork worden gesloten, Stella heeft een reisvergunning nodig. Het is de vraag of Stella na het sluiten van het huwelijk terug mag keren naar Amsterdam; gesproken met Jac. Hijman, de zwager van Stella's broer Samuel, Jacobs vader Salomon is door Samuel op Werner afgestuurd. Werner kan echter niets voor hem doen; op het moment bevinden zich 12000 kampgevangenen in Westerbork, de piek lag vorige week op 15.000 mensen; 25.000 brieven, een paar duizend pakketten en koffers zijn via de post binnengekomen; gebrek aan huisvesting, hygiënische omstandigheden en orde; doden, waanzinnig wordende mensen en criminele elementen, maar ook kleine helden.

LeonardSchrijver

Leonard
Schrijver