In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: Drielsma, A. Aan:&nbsp;van dam, Aron en gezin Plaats: Werkkamp, Joods Datum:1942-09-01 Onderwerp: kampleven; werkzaam in de keuken, krijgt hiervoor loon; heeft in het ziekenhuis in Meppel gelegen.

Van: Drielsma, A. Aan:&nbsp;van dam, Aron en gezin Plaats: Werkkamp, Joods Datum:1942-09-01 Onderwerp: kampleven; werkzaam in de keuken, krijgt hiervoor loon; heeft in het ziekenhuis in Meppel gelegen.

Brief van A. Drielsma aan Aron van Dam en zijn gezin

Van: van Dam, Mozes Alexander Aan: van dam, Aron en zijn gezin Plaats: 't Wijde Gat, kamer 5 Datum: 1942-08-20 Onderwerp: het is zwaar werken; drie uur lopen en zeven uur werken; maximaal 8,50 in de week; over voeding; 14 pond afgevallen in zes weken; zonder pakketjes zou het snel zijn afgelopen…

Van: van Dam, Mozes Alexander Aan: van dam, Aron en zijn gezin Plaats: 't Wijde Gat, kamer 5 Datum: 1942-08-20 Onderwerp: het is zwaar werken; drie uur lopen en zeven uur werken; maximaal 8,50 in de week; over voeding; 14 pond afgevallen in zes weken; zonder pakketjes zou het snel zijn afgelopen…

Brief van Mozes Alexander van Dam aan het gezin van zijn broer Aron vanuit het Joodse werkkamp 't Wijde Gat

Familiefoto, gemaakt voor de winkel onder het woonhuis van Sara Querido-Lever (1856-1943) aan de Varkensmarkt 24 in Utrecht.&nbsp; Vlnr:&nbsp; Judith Querido, onbekend, Selma Speyer-Querido, Leentje Lever-Os, onbekend, Levie Querido, Leon Querido, onbekend, onbekend, Roosje Querido-Lever, Sara Hilversum-Querido, Sara Querido-Lever, onbekend, Blanche Querido, Sophia Querido-Bed. Vooraan op zijn hurken: Hartog Lever.

Familiefoto, gemaakt voor de winkel onder het woonhuis van Sara Querido-Lever (1856-1943) aan de Varkensmarkt 24 in Utrecht.&nbsp; Vlnr:&nbsp; Judith Querido, onbekend, Selma Speyer-Querido, Leentje Lever-Os, onbekend, Levie Querido, Leon Querido, onbekend, onbekend, Roosje Querido-Lever, Sara Hilversum-Querido, Sara Querido-Lever, onbekend, Blanche Querido, Sophia Querido-Bed. Vooraan op zijn hurken: Hartog Lever.

Foto van Levie Querido en andere familieleden

Broche Door Rita (Lensink) Bosman illegaal in kamp Westerbork gemaakt. Ronde broche met een gekleurd tafereeltje voorstellende een zeilboot erop.&nbsp;Rita werkt op de speelgoedmakerij. Aan achterzijde een speld.

Broche Door Rita (Lensink) Bosman illegaal in kamp Westerbork gemaakt. Ronde broche met een gekleurd tafereeltje voorstellende een zeilboot erop.&nbsp;Rita werkt op de speelgoedmakerij. Aan achterzijde een speld.

Een beschilderde broche van hout

Van: &nbsp;Heymann, Hermann Aan: Heymans, Arthur Datum: onbekend (poststempel 1943-04-30) Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: eerste indrukken

Van: &nbsp;Heymann, Hermann Aan: Heymans, Arthur Datum: onbekend (poststempel 1943-04-30) Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: eerste indrukken

Briefkaart Van H. Heymann aan A. Heymans vanuit kamp Westerbork

Grafiek Grafisch overzicht deportaties Westerbork, kamp Grafisch overzicht van aantallen gedeporteerden naar de diverse kampen tussen 15 juli 1942 en 13 september 1944. Opvallend is dat de ruim 34.000 gedeporteerde kampgevangenen naar Sobibor onder Auschwitz zijn geplaatst. Het lijkt erop te duiden dat de medewerkers van het Statistisch Bureau niets van Sobibor afwisten. Overigens gingen er geen transporten vanuit kamp Westerbork naar Mauthausen.

Grafiek Grafisch overzicht deportaties Westerbork, kamp Grafisch overzicht van aantallen gedeporteerden naar de diverse kampen tussen 15 juli 1942 en 13 september 1944. Opvallend is dat de ruim 34.000 gedeporteerde kampgevangenen naar Sobibor onder Auschwitz zijn geplaatst. Het lijkt erop te duiden dat de medewerkers van het Statistisch Bureau niets van Sobibor afwisten. Overigens gingen er geen transporten vanuit kamp Westerbork naar Mauthausen.

Beeldgrafiek van de uitgaande transporten

Van: Heymans van Amstel, E.B. Aan: C. de Jong van Lier Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-11-23 Onderwerp: correspondentie regels, invoering van het briefpapier, vrienden moeten op transport, weersomstandigheden, werken, riolering.

Van: Heymans van Amstel, E.B. Aan: C. de Jong van Lier Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-11-23 Onderwerp: correspondentie regels, invoering van het briefpapier, vrienden moeten op transport, weersomstandigheden, werken, riolering.

Brief van E.B. Heymans van Amstel aan C. de Jong van Lier vanuit kamp Westerbork

Registratiekaart Westerbork, kamp Blauw, model 102.20M.3.43 Niet ingevuld

Registratiekaart Westerbork, kamp Blauw, model 102.20M.3.43 Niet ingevuld

Registratiekaart

Van: Reens, Bram&nbsp;(Abraham)&nbsp; Aan: Haan, de, R. Plaats: 't Zand&nbsp; Datum: 1944-07-10&nbsp; Onderwerp: beschrijving van de leef- en werkomstandigheden in dit Joodse werkkamp voor gemengd-gehuwden. Er is genoeg eten. Alleen tomaten zijn duur. Abraham is een broer van Annie Reens

Van: Reens, Bram&nbsp;(Abraham)&nbsp; Aan: Haan, de, R. Plaats: 't Zand&nbsp; Datum: 1944-07-10&nbsp; Onderwerp: beschrijving van de leef- en werkomstandigheden in dit Joodse werkkamp voor gemengd-gehuwden. Er is genoeg eten. Alleen tomaten zijn duur. Abraham is een broer van Annie Reens

Brief van Bram aan Rudie de Haan vanuit het Joodse werkkamp 't Zand

Plaats: Dalfsen (Joods werkkamp, De Vecht), kamer 10 Onderwerp: man duwt een lorrie.&nbsp; Tekst: terug naar onze jongensjaren ‘Zand’ voort.

Plaats: Dalfsen (Joods werkkamp, De Vecht), kamer 10 Onderwerp: man duwt een lorrie.&nbsp; Tekst: terug naar onze jongensjaren ‘Zand’ voort.

Philip Sanders