In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Na het huwelijk met de koopman Hermann Stahl vertrekt Charlotte met hem naar München. Daar worden hun dochter Clara en zoon Richard geboren. Hermann overlijdt in 1919. Charlotte emigreert in maart 1939 naar Nederland. Ze trekt in bij haar dochter Clara en schoonzoon Alfred Goldschmidt, die al in januari 1936 met haar man naar Nederland vertrokken; vrijwel zeker zijn ze gevlucht door het toenemend antisemitisme in Duitsland. Korte tijd woont Charlotte met haar dochter en schoonzoon in Zandvoort. Begin 1941 verhuist ze met hen naar Hilversum. Als Hilversum in 1942 ‘Jodenvrij’ gemaakt wordt, moeten ze naar Amsterdam vertrekken. Op 10 juli 1943 wordt Charlotte in kamp Westerbork ingeschreven. Drie dagen later, dinsdag 13 juli gaat ze op transport. Philip Mechanicus schrijft in zijn dagboek: Het transport is weer achter de rug. Westerbork heeft ruim tweeduizend Jooden voor het oosten moeten prijsgeven. Als de trein klaar staat weet niemand wat de bestemming is. “Een werkkamp in het oosten”, wordt gefluisterd. De trein vertrekt met 1988 mannen, vrouwen en kinderen. Na drie dagen en nachten wordt de bestemming bereikt, Sobibor. Op het eerste oog ziet het kamp er keurig uit. Het blijkt een vals decor. De uitgeputte reizigers moeten een douche nemen. Mannen en vrouwen met kinderen worden in een aparte rij opgesteld. Kleding netjes op een stapeltje. Snel stijgt er geschreeuw op uit de ruimten waar uit de sproeiers geen water, maar een dodelijk gas komt. De dochter en schoonzoon van Charlotte zijn vier dagen voor de komst van Charlotte in kamp Westerbork ingeschreven. Zou Clara haar moeder nog gezien hebben, had ze er weet van dat ze op dinsdag 13 juli de trein ingejaagd werd? Een week later moeten Clara en Alfred zich melden voor vertrek. Ook zij maken de reis naar Sobibor, waar ze na aankomst zijn vermoord. Richard Stahl, de zoon van Charlotte, emigreert in december 1938 naar New York. Hij overlijdt daar in maart 1991.&nbsp; Uit het boekje "Struikelstenen Hilversum Bussum", geschreven door Kees Bestebreurtje.&nbsp;

Van: het Amerikaanse Consulaat Aan: Tauber, Fritz Plaats: Rotterdam Datum: 1941-01-16 Onderwerp: reden/verklaring om een visum te kunnen krijgen niet voldoende.

Van: het Amerikaanse Consulaat Aan: Tauber, Fritz Plaats: Rotterdam Datum: 1941-01-16 Onderwerp: reden/verklaring om een visum te kunnen krijgen niet voldoende.

Brief van het Amerikaanse Consulaat aan Fritz Tauber

Van: B&W Beilen Aan: Stichting 1940-1945 Plaats: Beilen Datum: 1949-07-15 Onderwerp: foto's van het verzetsmonument

Van: B&W Beilen Aan: Stichting 1940-1945 Plaats: Beilen Datum: 1949-07-15 Onderwerp: foto's van het verzetsmonument

Brief van B&W Beilen aan Stichting 1940-1945 over het doen toekomen van foto's van de onthulling van het verzetsmonument

Van: Tauber, Fritz Aan: Amerikaanse Consulaat Plaats: Nijmegen Datum: 1940-07-04 Onderwerp: in verband met de totale verwoesting van het Amerikaanse Consulaat in Rotterdam wenden Fritz en zijn vrouw zich tot het Consulaat in Wenen, waar hij eerder een aanvraag voor een Amerikaans visum heeft gedaan.

Van: Tauber, Fritz Aan: Amerikaanse Consulaat Plaats: Nijmegen Datum: 1940-07-04 Onderwerp: in verband met de totale verwoesting van het Amerikaanse Consulaat in Rotterdam wenden Fritz en zijn vrouw zich tot het Consulaat in Wenen, waar hij eerder een aanvraag voor een Amerikaans visum heeft gedaan.

Brief van Fritz Tauber aan het Amerikaanse Consulaat in Wenen

Omstanders kamp Westerbork

Radio Sterrenwacht

Van: Mannheim, Herbert Aan: Kastanje, Huub Plaats: Groningen Datum: 1941-12 Onderwerp: bedankje van Dr. Mannheim, die voor een operatie in het Academisch Ziekenhuis in Groningen ligt.

Van: Mannheim, Herbert Aan: Kastanje, Huub Plaats: Groningen Datum: 1941-12 Onderwerp: bedankje van Dr. Mannheim, die voor een operatie in het Academisch Ziekenhuis in Groningen ligt.

Ansichtkaart van Herbert Mannheim aan Huub Kastanje vanuit Groningen

Van: Siegfried Aan: Cor en Piet Plaats: Amsterdam Datum: 1943-06-16 Onderwerp: wacht op antwoord van de kampcommandant in verband met bezoek aan kamp Westerbork; overleg gehad met Dr. Kindler; Dr. Spanier was in Amsterdam. Siegfried heeft in zijn pension een brief achtergelaten. Spanier heeft medegedeeld via de heer Mendes da Costa dat hij zich op de hoogste zal stellen van patiënt J. Palache; verzoek om met spoed een kostuum voor Jules toe te zenden, via de Joodse Raad… (misschien gaat het beter met hem)…

Van: Siegfried Aan: Cor en Piet Plaats: Amsterdam Datum: 1943-06-16 Onderwerp: wacht op antwoord van de kampcommandant in verband met bezoek aan kamp Westerbork; overleg gehad met Dr. Kindler; Dr. Spanier was in Amsterdam. Siegfried heeft in zijn pension een brief achtergelaten. Spanier heeft medegedeeld via de heer Mendes da Costa dat hij zich op de hoogste zal stellen van patiënt J. Palache; verzoek om met spoed een kostuum voor Jules toe te zenden, via de Joodse Raad… (misschien gaat het beter met hem)…

Brief van Siegfried Rosenberg aan Piet vanuit Amsterdam

Van: Kok, Leo (en medewerkers van de Polikliniek) Aan: Dr. Bial, Arthur Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-08-21 Onderwerp: pentekening(en) van Leo Kok met handtekeningen van medewerkers van de polikliniek ter gelegenheid van de verjaardag van Dr. A. Bial, hoofd van de polikliniek in kamp Westerbork; schetsjes van taferelen in de polikliniek.

Van: Kok, Leo (en medewerkers van de Polikliniek) Aan: Dr. Bial, Arthur Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-08-21 Onderwerp: pentekening(en) van Leo Kok met handtekeningen van medewerkers van de polikliniek ter gelegenheid van de verjaardag van Dr. A. Bial, hoofd van de polikliniek in kamp Westerbork; schetsjes van taferelen in de polikliniek.

Tekening(en) van Leo Kok ter gelegenheid van de verjaardag van Dr. Herbert Mannheim

Van: Emmy Aan: In't Veld, Nel Plaats: Groningen (ziekenhuis ?) Datum: 1943-06-24 Onderwerp: Omstandigheden, pakketjes ontvangen, wordt geholpen aan een kies

Van: Emmy Aan: In't Veld, Nel Plaats: Groningen (ziekenhuis ?) Datum: 1943-06-24 Onderwerp: Omstandigheden, pakketjes ontvangen, wordt geholpen aan een kies

Briefkaart van Emmy aan Nel In't Veld vanuit ziekenhuis Groningen

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Groningen Datum: 1943-04-10 Onderwerp: Werner bevindt zich in het Academisch Ziekenhuis in Groningen voor keelonderzoek. Zijn amandelen hoeven niet gepeld te worden. Hij verwonderd zich over het feit hoe schoon het in het ziekenhuis is en onder welke omstandigheden hij in Westerbork moeten leven. Hij mag de stad niet in en moet wachten totdat hij in de middag weer opgehaald wordt; in het kamp zijn de dag ervoor en in de ochtend weer veel mensen binnen gekomen.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Groningen Datum: 1943-04-10 Onderwerp: Werner bevindt zich in het Academisch Ziekenhuis in Groningen voor keelonderzoek. Zijn amandelen hoeven niet gepeld te worden. Hij verwonderd zich over het feit hoe schoon het in het ziekenhuis is en onder welke omstandigheden hij in Westerbork moeten leven. Hij mag de stad niet in en moet wachten totdat hij in de middag weer opgehaald wordt; in het kamp zijn de dag ervoor en in de ochtend weer veel mensen binnen gekomen.

AbrahamRoozendaal

Abraham
Roozendaal