In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: het Rode Kruis, Informatiebureau Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 1949-11-11 Onderwerp: informatie over Sara Hilversum-Querido

Van: het Rode Kruis, Informatiebureau Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 1949-11-11 Onderwerp: informatie over Sara Hilversum-Querido

Verklaring van het Rode Kruis over het lot van Sara Hilversum-Querido

Van: de Politieke Opsporingsdienst Aan: van Duren, Frederika Plaats: Arnhem Datum: 1946-07-20 Onderwerk: Frederika wordt verzocht &nbsp;om informatie te geven in verband met de komende rechtszaak van de persoon die haar verraden heeft, haar arrestatie en verblijf in de gevangenis.

Van: de Politieke Opsporingsdienst Aan: van Duren, Frederika Plaats: Arnhem Datum: 1946-07-20 Onderwerk: Frederika wordt verzocht &nbsp;om informatie te geven in verband met de komende rechtszaak van de persoon die haar verraden heeft, haar arrestatie en verblijf in de gevangenis.

Brief van de Politieke Opsporingsdienst aan Frederika van Duren vanuit Arnhem

Van: de Politieke Opsporingsdienst Aan: van Duren, Frederika Plaats: Arnhem Datum: 1947-02-28 Onderwerk: Frederika wordt verzocht te verschijnen om informatie te geven over het verraad van haar vader.&nbsp;

Van: de Politieke Opsporingsdienst Aan: van Duren, Frederika Plaats: Arnhem Datum: 1947-02-28 Onderwerk: Frederika wordt verzocht te verschijnen om informatie te geven over het verraad van haar vader.&nbsp;

Oproep voor Frederika van Duren om bij de Politieke Opsporingsdienst te verschijnen

Van: de Politieke Opsporingsdienst Aan: van Duren, Frederika Plaats: Arnhem Datum: 1946-01-18 Onderwerk: Frederika wordt verzocht te verschijnen om informatie te geven.

Van: de Politieke Opsporingsdienst Aan: van Duren, Frederika Plaats: Arnhem Datum: 1946-01-18 Onderwerk: Frederika wordt verzocht te verschijnen om informatie te geven.

Van: van Bergen-Diamant, Nora Aan: van Bergen, Chaja Plaats: Amsterdam Datum: 1946-06-12 Onderwerp: ze is reuze nieuwsgierig naar het verblijf van Chaja in Engeland; ze is zelf tijdens de Pinksterdagen in Santpoort geweest; …

Van: van Bergen-Diamant, Nora Aan: van Bergen, Chaja Plaats: Amsterdam Datum: 1946-06-12 Onderwerp: ze is reuze nieuwsgierig naar het verblijf van Chaja in Engeland; ze is zelf tijdens de Pinksterdagen in Santpoort geweest; …

Brief van Nora van Bergen-Diamant aan haar dochter Chaja vanuit Amsterdam

Van: Kahn, Levie&nbsp; Aan: Knuppel, familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10 Onderwerp: verzoek om pakketjes. 'Mochten wij onverhoopt weg zijn, eventueel te zenden aan mijn zwager D. Goudsmit, barak 56, Zaal I, no 46…

Van: Kahn, Levie&nbsp; Aan: Knuppel, familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10 Onderwerp: verzoek om pakketjes. 'Mochten wij onverhoopt weg zijn, eventueel te zenden aan mijn zwager D. Goudsmit, barak 56, Zaal I, no 46…

Brief van Levie Kahn aan de familie Knuppel vanuit kamp Westerbork

Van: Khan, Levie Aan: Knuppel, familie Datum: 1942-10 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: Ontvangst van pakketjes en behoefte &nbsp;er aan hebben. In het geval ze er niet meer zijn, dan de pakketjes doorsturen aan de zwager van Levie, anders pikt de Joodse Raad het in. De brieven worden ieder keer in tweevoud geschreven. Ze zijn ook nog met iets bezig (vrijstelling?). De officiële stukken zijn bij de Joodse Raad in behandeling. De geschreven brieven worden het kamp uit gesmokkeld. Vele mensen vertrekken, waaronder veel bekenden. Het pakket eventueel sturen naar D. Goudsmit, barak 56, zaal I.

Van: Khan, Levie Aan: Knuppel, familie Datum: 1942-10 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: Ontvangst van pakketjes en behoefte &nbsp;er aan hebben. In het geval ze er niet meer zijn, dan de pakketjes doorsturen aan de zwager van Levie, anders pikt de Joodse Raad het in. De brieven worden ieder keer in tweevoud geschreven. Ze zijn ook nog met iets bezig (vrijstelling?). De officiële stukken zijn bij de Joodse Raad in behandeling. De geschreven brieven worden het kamp uit gesmokkeld. Vele mensen vertrekken, waaronder veel bekenden. Het pakket eventueel sturen naar D. Goudsmit, barak 56, zaal I.

Van: Hakker, Ab Aan:&nbsp;Reina Plaats: Amsterdam Datum:&nbsp;1941-10-12 Onderwerp: bedankt voor de kaart uit Klazienaveen; een beschrijving van de ruimte waarin hij zit te schrijven; hij verslind boeken, titels; over wat Sal en Hij hebben gedaan; wezen kaarten en met Sal naar de Arbeidsbeurs geweest; hij gaat stoppen met schrijven, want het eten komt op tafel…

Van: Hakker, Ab Aan:&nbsp;Reina Plaats: Amsterdam Datum:&nbsp;1941-10-12 Onderwerp: bedankt voor de kaart uit Klazienaveen; een beschrijving van de ruimte waarin hij zit te schrijven; hij verslind boeken, titels; over wat Sal en Hij hebben gedaan; wezen kaarten en met Sal naar de Arbeidsbeurs geweest; hij gaat stoppen met schrijven, want het eten komt op tafel…

Brief van Ab Hakker aan Reina vanuit Amsterdam

Van: Hakker, Ab Aan:&nbsp;Reina Plaats: Amsterdam Datum:&nbsp;1942 Onderwerp: het is zwaar winterweer; het leven is losbandiger geworden; over oorlogsontwikkelingen…; Reina komt gauw naar Amsterdam.

Van: Hakker, Ab Aan:&nbsp;Reina Plaats: Amsterdam Datum:&nbsp;1942 Onderwerp: het is zwaar winterweer; het leven is losbandiger geworden; over oorlogsontwikkelingen…; Reina komt gauw naar Amsterdam.

Van: Lierens, J. Aan: Lierens, H. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-02-19 Onderwerp: dank voor een pakketje.

Van: Lierens, J. Aan: Lierens, H. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-02-19 Onderwerp: dank voor een pakketje.

Briefkaart van J. Lierens aan H. Lierens vanuit kamp Westerbork

Van: het Rode Kruis, Informatiebureau Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 1948-02-25 Onderwerp: informatie over Levie Querido

Van: het Rode Kruis, Informatiebureau Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 1948-02-25 Onderwerp: informatie over Levie Querido

Verklaring van het Rode kruis over het lot van Levie Querido

Van: het Ministerie van Justitie Aan: Querido, Abraham Plaats: Den Haag Datum: 1951-03-01 Onderwerp: enveloppen waarin de brief zat met aangifte van overlijden van Roosje Querido-Lever.

Van: het Ministerie van Justitie Aan: Querido, Abraham Plaats: Den Haag Datum: 1951-03-01 Onderwerp: enveloppen waarin de brief zat met aangifte van overlijden van Roosje Querido-Lever.

Enveloppe van het Ministerie van Justitie aan Abraham Querido

Van: Feldman-Kan, Lotte Ruth (via haar moeder) Aan: Feldman, T. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-04-20 Onderwerp: brief ontvangen, Lotte kijkt er altijd verlangend naar uit; morgen over een week is hun verlovingsdag; nu hoop ze in ieder geval op de verjaardag van haar man bij hem te kunnen zijn; gisteren hebben ene paar dames kaarten gelegd, bij beide keren pakte het goed uit en zou ze naar huis gaan…; ze heeft gelukkig gemakkelijke schoenen voor de hele dag, anders had zij zich geen raad geweten; over haar zaak en een bezoekersvergunning…&nbsp;

Van: Feldman-Kan, Lotte Ruth (via haar moeder) Aan: Feldman, T. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-04-20 Onderwerp: brief ontvangen, Lotte kijkt er altijd verlangend naar uit; morgen over een week is hun verlovingsdag; nu hoop ze in ieder geval op de verjaardag van haar man bij hem te kunnen zijn; gisteren hebben ene paar dames kaarten gelegd, bij beide keren pakte het goed uit en zou ze naar huis gaan…; ze heeft gelukkig gemakkelijke schoenen voor de hele dag, anders had zij zich geen raad geweten; over haar zaak en een bezoekersvergunning…&nbsp;

Brief van Lotte Ruth Feldman Kan (via haar moeder) aan haar echtgenoot vanuit kamp Westerbork

Van: Leefsma-Hammelburg, Anna Aan: Hammelburg, S, familie Plaats: de trein (poststempel Groningen) Datum: 1943-07-13 Onderwerp: 'Zoo je ziet is het onverhoopte gebeurd. De spanning was onverdraaglijk. We gaan nu naar het onbekende… (weinig vertrouwen in de toekomst) Op de kantlijn: 'We zitten in de trein, nachtmerrie. Op de achterkant: ‘Vinder gelieve te posten’&nbsp;

Van: Leefsma-Hammelburg, Anna Aan: Hammelburg, S, familie Plaats: de trein (poststempel Groningen) Datum: 1943-07-13 Onderwerp: 'Zoo je ziet is het onverhoopte gebeurd. De spanning was onverdraaglijk. We gaan nu naar het onbekende… (weinig vertrouwen in de toekomst) Op de kantlijn: 'We zitten in de trein, nachtmerrie. Op de achterkant: ‘Vinder gelieve te posten’&nbsp;

Briefkaart van Anna Leefsma-Hammelburg aan de familie S. Hammelburg vanuit de trein gegooid

Van: Khan-Holland, Reina, van&nbsp; Aan: Knuppel, familie Datum: 1942-10-09 Op het ogenblik valt sneeuw en hagel. Er is vannacht weer een transport weggegaan. Mannen en vrouwen zijn van elkaar gescheiden, daarvoor waren ze nog samen. Levie zit in barak 65 en Reina in barak 63. Al hun distributiebescheiden zijn bij binnenkomst afgenomen, postzegels, vulpen, zilveren horloges en geld. Ze zijn nu straatarm. De in beslagname gebeurde door medewerkers van Lipmann en Rosenthal. Ze hebben het koud. Op het dressoir in het huis in Zwolle liggen in een bak nog kluwen wol. Reina hoopt er nog bivakmutsen &nbsp;van te kunnen breien….. Het eten is te weinig: brood s' avonds en s' middags een lepel stamppot. Voor de kinderen is nog extra melk en pap. Ze loopt al dagen in de zelfde kleren. Ze zal nooit wennen aan de overvolle barakken waar honderden mensen zitten. Reina heeft behoefte aan van alles en nog wat. Ze is verkouden. Vele barakgenoten zijn ziek. Een vrouw kreeg een miskraam en een vriendin een zenuwtoeval. Het duurde een paar uur voordat er medische hulp kwam. Ze ligt nu in het ziekenhuis. Ze was uren niet bij kennis. Je maakt van alles mee. Westerbork is net een stad. ‘Wanneer we op transport gaan weet ik niet’.&nbsp;

Van: Khan-Holland, Reina, van&nbsp; Aan: Knuppel, familie Datum: 1942-10-09 Op het ogenblik valt sneeuw en hagel. Er is vannacht weer een transport weggegaan. Mannen en vrouwen zijn van elkaar gescheiden, daarvoor waren ze nog samen. Levie zit in barak 65 en Reina in barak 63. Al hun distributiebescheiden zijn bij binnenkomst afgenomen, postzegels, vulpen, zilveren horloges en geld. Ze zijn nu straatarm. De in beslagname gebeurde door medewerkers van Lipmann en Rosenthal. Ze hebben het koud. Op het dressoir in het huis in Zwolle liggen in een bak nog kluwen wol. Reina hoopt er nog bivakmutsen &nbsp;van te kunnen breien….. Het eten is te weinig: brood s' avonds en s' middags een lepel stamppot. Voor de kinderen is nog extra melk en pap. Ze loopt al dagen in de zelfde kleren. Ze zal nooit wennen aan de overvolle barakken waar honderden mensen zitten. Reina heeft behoefte aan van alles en nog wat. Ze is verkouden. Vele barakgenoten zijn ziek. Een vrouw kreeg een miskraam en een vriendin een zenuwtoeval. Het duurde een paar uur voordat er medische hulp kwam. Ze ligt nu in het ziekenhuis. Ze was uren niet bij kennis. Je maakt van alles mee. Westerbork is net een stad. ‘Wanneer we op transport gaan weet ik niet’.&nbsp;

Brief van Reina Kahn-van Holland aan de familie Knuppel vanuit kamp Westerbork

Van: Khan-Holland van, Reina en Khan, Levie Aan: Knuppel, familie&nbsp; Datum: 1942-10-05 Plaats: Westerbork, kamp, barak 65 Onderwerp: het is een chaos. Het echtpaar is sinds aankomst niet meer uit de kleren geweest. Wat ze in Westerbork meemaken, vergeten ze hun hele leven niet meer. In de kelder van hun woning aan de Molenweg 247 ligt nog fruit en levensmiddelen. Graag toezenden naar kamp Westerbork.

Van: Khan-Holland van, Reina en Khan, Levie Aan: Knuppel, familie&nbsp; Datum: 1942-10-05 Plaats: Westerbork, kamp, barak 65 Onderwerp: het is een chaos. Het echtpaar is sinds aankomst niet meer uit de kleren geweest. Wat ze in Westerbork meemaken, vergeten ze hun hele leven niet meer. In de kelder van hun woning aan de Molenweg 247 ligt nog fruit en levensmiddelen. Graag toezenden naar kamp Westerbork.

Brief van Levie en Reina Kahn-van Holland aan de familie Knuppel vanuit kamp Westerbork

Van: Khan-Holland van, Reina en Khan, Levie Aan: Knuppel, familie Datum: 1942-10 Plaats: Westerbork, kamp, barak 65, zaal II. Onderwerp: behoefte aan goede schoenen en closetpapier. Er is haast achter de verzending. Niet via de Joodse Raad zenden. Het pakket zou uiterlijk donderdag (15 oktober) binnen moeten komen.

Van: Khan-Holland van, Reina en Khan, Levie Aan: Knuppel, familie Datum: 1942-10 Plaats: Westerbork, kamp, barak 65, zaal II. Onderwerp: behoefte aan goede schoenen en closetpapier. Er is haast achter de verzending. Niet via de Joodse Raad zenden. Het pakket zou uiterlijk donderdag (15 oktober) binnen moeten komen.

Van: de politie van kamp Westerbork (L.A.A. Cohen) Aan: Querido, Abraham Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-04-17 Onderwerp: aangifte van vermissing van persoonsbewijs, door de drager vernietigd tijdens zijn onderduik. Getuigen zijn: Max van der Pool en Elkan Jacobs.

Van: de politie van kamp Westerbork (L.A.A. Cohen) Aan: Querido, Abraham Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-04-17 Onderwerp: aangifte van vermissing van persoonsbewijs, door de drager vernietigd tijdens zijn onderduik. Getuigen zijn: Max van der Pool en Elkan Jacobs.

Proces-verbaal in verband met aangifte vermissing persoonsbewijs

Proces-verbaal Betreft aangifte vermissing persoonsbewijs van Edith Jacobs met getuigenverklaringen. Datum: 1945-04-17 Plaats: Westerbork, kamp

Proces-verbaal Betreft aangifte vermissing persoonsbewijs van Edith Jacobs met getuigenverklaringen. Datum: 1945-04-17 Plaats: Westerbork, kamp

Proces-verbaal opgemaakt door L.A.A. Cohen over de vermissing van het persoonsbewijs van Edith Jacobs

Manuscript geschreven door Fritz Tauber Zie voor deel 2 Do 639 Inv.nr. 7545 Rondom Westerbork Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-11 Frits Tauber, een Joodse vluchteling uit Wenen, kwam in 1938 in Nederland terecht met een arbeidsvergunning. Hij en zijn vrouw worden op 18 november 1942 via Nijmegen naar Westerbork gebracht; Zijn bedrijf was bezig met het regelen van een vrijstelling (Wehrmachtstempel), maar de stempel kwam niet op tijd. Gedetailleerde beschrijving van de arrestatie, het verzamelpunt en het reisverloop, hoop en wanhoop; trein werd gekoppeld aan de trein naar Leeuwarden; route: Nijmegen-Arnhem en Zwolle, op elk station stapte weer een nieuwe groep Joden in de trein; aankomst in Hooghalen, vervoer van bagage met paard en wagen van boeren uit de omgeving; ongeveer veertig mensen gaan met de boeren mee, de tweehonderd achtergebleven personen gaan onder politiebegeleiding lopend naar het kamp; gedeeltelijk langs het spoor in aanleg; aankomst in kamp Westerbork; registratiezaal; schrijfmachines, tafels en personeel met armbanden van de Joodse Raad; inname van documenten en waardevolle spullen door medewerkers van Lippmann en Rosenthal; fouillering; &nbsp;aankomst gevangenen uit Amersfoort; inspectie kampcommandant Gemmeker tijdens de medische keuring; indeling barakken; toestand en omstandigheden in barak 66; nacht in een barak; wasruimte, wc en latrines; modder; van mens tot beest binnen 24 uur; drinkwatervoorziening in het kamp; bericht naar werkgever Fritz Tauber via de Joodse Raad in het kamp; over wel en niet ontkomen aan deportatie naar het Oosten; familiebarakken, oude kern van het kamp, staat van de barakken, naambordjes; &nbsp;spoorlijn, dubbel in het kamp, er wordt nog aan gewerkt; hoe het kamp eruit ziet; herkennen van personen die al langer in het kamp zitten; reinigingsdienst, papier prikken met een stok; afval; ziekenhuis als veilige haven; smokkelen van voedsel, handelen met boeren in de omgeving, ruilhandel; pakketjes; organisatie van het kamp; werkploegen; gamellen sjouwen; vrijlating en vervoer naar Assen met hulp van een leverancier voor de Centrale Keuken; de voerman verteld over de chaos in het kamp begin oktober 1942 en over een vertrekkend transport, waarbij bagage achterbleef, een aanbod om iemand uit het kamp te smokkelen; terug in Nijmegen, het huis is nog verzegeld; de reactie van een agent op zijn betrokkenheid bij de deportatie van Joden naar kamp Westerbork; diefstal uit de woning door de agent die de Taubers had opgepakt; naar Amsterdam voor een Sperre stempel; anti-Joodse ervaringen in de trein; bezoek aan de Zentralstelle, voor Joden achteringang; De Taubers moeten in Amsterdam blijven; ontslagbewijs afgenomen; de enige uitweg is te gaan onderduiken; huisvesting in Amsterdam, Joden met vele achtergronden; over het functioneren van gedecentraliseerde Joodse Raad voor Amsterdam; Joodse eigendommen bestaan niet volgens de wet, geen onderzoek naar diefstal; gevolgen anti-Joodse maatregelen (onteigeningen); razzia door de Grüne Polizei; roof Joodse bezittingen; Bewariërs; wonen in Amsterdam, werken in Nijmegen, vermoeiend; angst om opgepakt te worden; bepakt en bezakte mensen op een perron in Utrecht op weg naar kamp Westerbork; transporten met militair materieel…; voorbereidingen onderduik met hulp van een collega. &nbsp;

Manuscript geschreven door Fritz Tauber Zie voor deel 2 Do 639 Inv.nr. 7545 Rondom Westerbork Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-11 Frits Tauber, een Joodse vluchteling uit Wenen, kwam in 1938 in Nederland terecht met een arbeidsvergunning. Hij en zijn vrouw worden op 18 november 1942 via Nijmegen naar Westerbork gebracht; Zijn bedrijf was bezig met het regelen van een vrijstelling (Wehrmachtstempel), maar de stempel kwam niet op tijd. Gedetailleerde beschrijving van de arrestatie, het verzamelpunt en het reisverloop, hoop en wanhoop; trein werd gekoppeld aan de trein naar Leeuwarden; route: Nijmegen-Arnhem en Zwolle, op elk station stapte weer een nieuwe groep Joden in de trein; aankomst in Hooghalen, vervoer van bagage met paard en wagen van boeren uit de omgeving; ongeveer veertig mensen gaan met de boeren mee, de tweehonderd achtergebleven personen gaan onder politiebegeleiding lopend naar het kamp; gedeeltelijk langs het spoor in aanleg; aankomst in kamp Westerbork; registratiezaal; schrijfmachines, tafels en personeel met armbanden van de Joodse Raad; inname van documenten en waardevolle spullen door medewerkers van Lippmann en Rosenthal; fouillering; &nbsp;aankomst gevangenen uit Amersfoort; inspectie kampcommandant Gemmeker tijdens de medische keuring; indeling barakken; toestand en omstandigheden in barak 66; nacht in een barak; wasruimte, wc en latrines; modder; van mens tot beest binnen 24 uur; drinkwatervoorziening in het kamp; bericht naar werkgever Fritz Tauber via de Joodse Raad in het kamp; over wel en niet ontkomen aan deportatie naar het Oosten; familiebarakken, oude kern van het kamp, staat van de barakken, naambordjes; &nbsp;spoorlijn, dubbel in het kamp, er wordt nog aan gewerkt; hoe het kamp eruit ziet; herkennen van personen die al langer in het kamp zitten; reinigingsdienst, papier prikken met een stok; afval; ziekenhuis als veilige haven; smokkelen van voedsel, handelen met boeren in de omgeving, ruilhandel; pakketjes; organisatie van het kamp; werkploegen; gamellen sjouwen; vrijlating en vervoer naar Assen met hulp van een leverancier voor de Centrale Keuken; de voerman verteld over de chaos in het kamp begin oktober 1942 en over een vertrekkend transport, waarbij bagage achterbleef, een aanbod om iemand uit het kamp te smokkelen; terug in Nijmegen, het huis is nog verzegeld; de reactie van een agent op zijn betrokkenheid bij de deportatie van Joden naar kamp Westerbork; diefstal uit de woning door de agent die de Taubers had opgepakt; naar Amsterdam voor een Sperre stempel; anti-Joodse ervaringen in de trein; bezoek aan de Zentralstelle, voor Joden achteringang; De Taubers moeten in Amsterdam blijven; ontslagbewijs afgenomen; de enige uitweg is te gaan onderduiken; huisvesting in Amsterdam, Joden met vele achtergronden; over het functioneren van gedecentraliseerde Joodse Raad voor Amsterdam; Joodse eigendommen bestaan niet volgens de wet, geen onderzoek naar diefstal; gevolgen anti-Joodse maatregelen (onteigeningen); razzia door de Grüne Polizei; roof Joodse bezittingen; Bewariërs; wonen in Amsterdam, werken in Nijmegen, vermoeiend; angst om opgepakt te worden; bepakt en bezakte mensen op een perron in Utrecht op weg naar kamp Westerbork; transporten met militair materieel…; voorbereidingen onderduik met hulp van een collega. &nbsp;

Manuscript van Fritz Tauber over kamp Westerbork en zijn vrijlating deel 1

Van: L.A.A. Cohen (kamppolitie) Over: Cohen-Franken, E. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-04-17 Onderwerp: over het niet in het bezit zijn en het verlies van een persoonsbewijs; getuigen verklaringen van twee medegevangenen die Elisabeth van vroeger kenden….

Van: L.A.A. Cohen (kamppolitie) Over: Cohen-Franken, E. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-04-17 Onderwerp: over het niet in het bezit zijn en het verlies van een persoonsbewijs; getuigen verklaringen van twee medegevangenen die Elisabeth van vroeger kenden….

Proces-verbaal over het niet in het bezit zijn van een persoonsbewijs opgemaakt in kamp Westerbork

1941

Oktober 1941

Van: Els Aan: Cor en Piet Plaats: Amsterdam Datum: 1943-04-27 Onderwerp: vrijdag ontving Siegfried een brief van Liesje. De brief was en week onderweg; probeer te verzenden wat mogelijk is en aangeven wat niet toegestuurd is; moeilijkheden met wasgoed, toestemming nodig van de Joodse Raad om het wasgoed bij de Wasserij vrij te krijgen; de Apotheek zal de gekochte neuszalf direct naar kamp Westerbork versturen; regelen van de pakketpost, door Siegfried naar de Oudeschans gebracht, nog meegegaan met het transport van zondag; hopen erop dat vader en Liesje nog niet zijn doorgestuurd; het is moeilijk om de inhoud voor een pakket te organiseren, omdat men niets kopen kan, daardoor putten uit eigen voorraad; moeder (Emilie) en Henny stuurden wasgoed naar Els; de NSB-mevrouw van boven had het in ontvangst genomen. Els schrok zich dood, omdat ze alles tot dan toe geheim had gehouden…; Siegfried heeft nog twee stel oorkleppen gekregen…

Van: Els Aan: Cor en Piet Plaats: Amsterdam Datum: 1943-04-27 Onderwerp: vrijdag ontving Siegfried een brief van Liesje. De brief was en week onderweg; probeer te verzenden wat mogelijk is en aangeven wat niet toegestuurd is; moeilijkheden met wasgoed, toestemming nodig van de Joodse Raad om het wasgoed bij de Wasserij vrij te krijgen; de Apotheek zal de gekochte neuszalf direct naar kamp Westerbork versturen; regelen van de pakketpost, door Siegfried naar de Oudeschans gebracht, nog meegegaan met het transport van zondag; hopen erop dat vader en Liesje nog niet zijn doorgestuurd; het is moeilijk om de inhoud voor een pakket te organiseren, omdat men niets kopen kan, daardoor putten uit eigen voorraad; moeder (Emilie) en Henny stuurden wasgoed naar Els; de NSB-mevrouw van boven had het in ontvangst genomen. Els schrok zich dood, omdat ze alles tot dan toe geheim had gehouden…; Siegfried heeft nog twee stel oorkleppen gekregen…

Brief van Els aan Corrie en Piet vanuit Amsterdam

Van: Els en Alfred Aan: Corrie en Piet Plaats: Amsterdam Datum: 1943-10-28 Onderwerp: bedankt voor het toezenden van de dozen, echter graag een grotere maat; wacht op bericht betreffende het bijzetten van de urn; gisteren kwamen twee brieven binnen vanuit kamp Westerbork, een van Liesje en een van Siegfried; twee heren gesproken die uit kamp Westerbork met verlof waren. helaas heeft Siegfried deze gunst nog niet gehad; vrijlating van Siegfried ziet de schrijfster somber in: Liesje en Siegfried kunnen elkander tot steun zijn; Siegfried vraagt van alles om op te sturen; Siegfried moet in het kamp bonen en erwten lezen, niets voor iemand die altijd met zijn hersenen werkt…

Van: Els en Alfred Aan: Corrie en Piet Plaats: Amsterdam Datum: 1943-10-28 Onderwerp: bedankt voor het toezenden van de dozen, echter graag een grotere maat; wacht op bericht betreffende het bijzetten van de urn; gisteren kwamen twee brieven binnen vanuit kamp Westerbork, een van Liesje en een van Siegfried; twee heren gesproken die uit kamp Westerbork met verlof waren. helaas heeft Siegfried deze gunst nog niet gehad; vrijlating van Siegfried ziet de schrijfster somber in: Liesje en Siegfried kunnen elkander tot steun zijn; Siegfried vraagt van alles om op te sturen; Siegfried moet in het kamp bonen en erwten lezen, niets voor iemand die altijd met zijn hersenen werkt…

Brief van Els en Alfred aan Corrie en Piet vanuit Amsterdam

Joodse gemeenten in Gelderland

Joodse gemeente Nijmegen

Van: Querido, Levie aan: familie en vrienden Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-02-17 Onderwerp: komt net terug van de kapper, geschoren en geknipt voor bijna niks; Levie maakt het best in het kamp, eten is best, slapen gaat goed en de behandeling is ook best. Hij is 61 jaar en daardoor vrij van werken, werken is hier tot zestig jaar. Hij zit niet stil en helpt in de binnendienst (postpakketten ophalen, bij het uitreiken van het eten meehelpen, een vegen); als nieuw job erbij regelt Levie de indeling van de wachten; ontvangst van pakketten; in de middag snert gegeten, ouderwets, een hele melkoker vol, die hij geleend had; familieleden zijn doorgestuurd (Lever, 16-2-1943); vraag om spullen en voedingsmiddelen; wasgoed verzonden; volgend jaar zal hij 40 jaar getrouwd zijn; hoop de volgende week er nog te zijn… &nbsp;

Van: Querido, Levie aan: familie en vrienden Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-02-17 Onderwerp: komt net terug van de kapper, geschoren en geknipt voor bijna niks; Levie maakt het best in het kamp, eten is best, slapen gaat goed en de behandeling is ook best. Hij is 61 jaar en daardoor vrij van werken, werken is hier tot zestig jaar. Hij zit niet stil en helpt in de binnendienst (postpakketten ophalen, bij het uitreiken van het eten meehelpen, een vegen); als nieuw job erbij regelt Levie de indeling van de wachten; ontvangst van pakketten; in de middag snert gegeten, ouderwets, een hele melkoker vol, die hij geleend had; familieleden zijn doorgestuurd (Lever, 16-2-1943); vraag om spullen en voedingsmiddelen; wasgoed verzonden; volgend jaar zal hij 40 jaar getrouwd zijn; hoop de volgende week er nog te zijn… &nbsp;

Brief van Levie Querido aan familie en vrienden vanuit kamp Westerbork

Van: Meta ( Loeb-Spiegel, Meta), L. (Loeb, Leo) Aan:&nbsp;Beste allen, lieve menschen Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-07-15 Onderwerp:&nbsp;Meta spreekt dank uit voor de het pakje met daarin voedzame en lekkere dingen. Paps is weer drie pond aangekomen en ziet er beter uit. Verder schrijft Meta dat ze magerder is geworden, maar zich wel fit voelt. Ze stuurt een pakketzegel mee met de brief. Het laatste deel van de brief is geschreven door Leo. Hij hoopt dat hij binnenkort weer meer kan schrijven.

Van: Meta (Loeb-Spiegel, Meta), L. (Loeb, Leo) Aan:&nbsp;Beste allen, lieve menschen Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-07-15 Onderwerp:&nbsp;Meta spreekt dank uit voor de het pakje met daarin voedzame en lekkere dingen. Paps is weer drie pond aangekomen en ziet er beter uit. Verder schrijft Meta dat ze magerder is geworden, maar zich wel fit voelt. Ze stuurt een pakketzegel mee met de brief. Het laatste deel van de brief is geschreven door Leo. Hij hoopt dat hij binnenkort weer meer kan schrijven.

Brief van Meta Loeb-Spiegel en Leo Loeb aan beste allen vanuit kamp Westerbork

Van: Meta (Loeb-Spiegel, Meta), Leo (Loeb, Leo) Aan:&nbsp;Beste allen Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-06-17 Onderwerp:&nbsp;Meta spreekt haar dank uit voor de twee pakjes: het eerste pakje met huishoudelijke artikelen en kleren en het tweede met levensmiddelen (suiker, kaas, melkpoeder, honing en truffels). Voor de volgende keer vraagt ze om leverworst, koffie en bloem, want dan kan ze de dagelijkse visite koffie aanbieden. Leo schrijft dat hij nog niet geopereerd is.&nbsp;

Van: Meta (Loeb-Spiegel, Meta), Leo (Loeb, Leo) Aan:&nbsp;Beste allen Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-06-17 Onderwerp:&nbsp;Meta spreekt haar dank uit voor de twee pakjes: het eerste pakje met huishoudelijke artikelen en kleren en het tweede met levensmiddelen (suiker, kaas, melkpoeder, honing en truffels). Voor de volgende keer vraagt ze om leverworst, koffie en bloem, want dan kan ze de dagelijkse visite koffie aanbieden. Leo schrijft dat hij nog niet geopereerd is.&nbsp;

Van: Boekbinder, Bob Datum: 1944/1945 Plaats: Bergen-Belsen Onderwerp: barak en een barak in aanbouw.

Van: Boekbinder, Bob Datum: 1944/1945 Plaats: Bergen-Belsen Onderwerp: barak en een barak in aanbouw.

Tekening, aquarel van een barak en een barak in aanbouw in Bergen-Belsen

Van: Boekbinder, Bob Datum: 1944-1945 Plaats: Bergen-Belsen Onderwerp: barak, kachel en kruiwagen.

Van: Boekbinder, Bob Datum: 1944-1945 Plaats: Bergen-Belsen Onderwerp: barak, kachel en kruiwagen.

Tekening, aquarel van een barak, kachel en een kruiwagen in Bergen-Belsen

Van: Boekbinder, Bob (Barend) Datum: 1944-1945 Plaats: Bergen-Belsen Onderwerp: wachttoren en barak in Bergen-Belsen.

Van: Boekbinder, Bob (Barend) Datum: 1944-1945 Plaats: Bergen-Belsen Onderwerp: wachttoren en barak in Bergen-Belsen.

Tekening, aquarel van een wachttoren en een barak in Bergen-Belsen

Van: Boekbinder, Bob Datum: 1944/1945 Plaats: Bergen-Belsen Onderwerp: barak 23 en een regenton.

Van: Boekbinder, Bob Datum: 1944/1945 Plaats: Bergen-Belsen Onderwerp: barak 23 en een regenton.

Tekening, aquarel van barak 23 en een regenton in Bergen-Belsen

Empfangsbescheinigung Van: Polak, Henriëtte Plaats: Theresienstadt Datum: 1945-02-15 Bewijs dat zij een persoonsbewijs heeft ontvangen.

Empfangsbescheinigung Van: Polak, Henriëtte Plaats: Theresienstadt Datum: 1945-02-15 Bewijs dat zij een persoonsbewijs heeft ontvangen.

Bewijs dat Henriëtte Polak in Theresienstadt een persoonsbewijs heeft ontvangen

Foto van Levie Querido

Van: Khan, Levie Geboren: 1910-12-17 Overleden: 1944-03-31 Overlijdensplaats: Midden-Europa

Van: Khan, Levie Geboren: 1910-12-17 Overleden: 1944-03-31 Overlijdensplaats: Midden-Europa

Foto van Levie Kahn

Karel Nihom woonde in Winterswijk en kon, zo vlak bij de grens, hulp verlenen aan Duitse vluchtelingen. Ook werkte hij voor de Britse Intelligence Service. Daarmee bracht hij volgens de toen geldende regels de ‘neutraliteit van Nederland ten opzichte van bevriende mogendheden in gevaar’. Dat bleek na de oorlog de reden voor de minister van Justitie om een verbod uit te vaardigen, waarin werd vastgelegd dat Karel Nihom met ingang van 10 november 1939 niet meer in de grensstreek met Duitsland mocht wonen. Hij ging in Den Haag wonen, mocht twee keer bij zijn gezin op bezoek in Winterswijk, maar regelmatige bezoekjes werden verboden. Na de Duitse inval heeft Karel Nihom tevergeefs geprobeerd naar Engeland te vluchten. Hij stond namelijk geregistreerd op Duitse opsporingslijsten en was bang voor arrestatie. Op 14 mei 1940 vernietigt hij zoveel mogelijk documenten en probeert daarna een schip te vinden dat naar Engeland gaat. Als dat mislukt, pleegt hij de volgende ochtend zelfmoord. Zie ook: <a href="https://www.werkgroeplvdo.com/whzag/persoon/251/">https://www.werkgroeplvdo.com/whzag/persoon/251/</a> en https://historiek.net/spion-karel-nihom-pleegde-zelfmoord-tijdens-meidagen-1940/149043/

Van:&nbsp; Aan: Philips-van Geldere, M.&nbsp; Plaats: Amsterdam, schouwburg&nbsp; Datum: 1942-11-17 (poststempel) Onderwerp: ontvangst van pakket, verwachting van transport naar Westerbork; omstandigheden. 'We zitten in het donker te praten en te pakken. Het is hier vreselijk druk. De toestand is erg.

Van:&nbsp; Aan: Philips-van Geldere, M.&nbsp; Plaats: Amsterdam, schouwburg&nbsp; Datum: 1942-11-17 (poststempel) Onderwerp: ontvangst van pakket, verwachting van transport naar Westerbork; omstandigheden. 'We zitten in het donker te praten en te pakken. Het is hier vreselijk druk. De toestand is erg.

IzaakPolak

Izaak
Polak