In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: de Vries, B. Aan: Suze en Jan Plaats: Fochterloo, Joodse werkkamp Ybenheer Datum: 1942-10-01 Onderwerp: postwissel ontvangen en ook een bericht van Piet en Suze; ze zijn nog steeds aan het aardappelrooien, ze doen dit omdat de boeren geen werkkrachten kunnen krijgen, die zijn naar Duitsland; Ben vindt het een rotbaantje. Ze krijgen van de boeren ook niets te eten, ze willen wel, maar ze mogen en durven dat niet te doen; de verwachting is dat het nog 4 tot 5 weken zal duren en dan mogelijk verlof; die tijd zal hij wel uithouden; de 19de van de maand zal hij alweer vier maanden in het kamp zijn; de commandant is vervangen; de oude drukte voedseltoewijzingen achterover, het was een heel complot waarbij verschillende winkeliers in het dorp bij betrokken waren, ook de wachtmeester van de marechaussee, alleen zijn gearresteerd; 4 oktober komen er nieuwe toewijzingen; ze hadden recht op 1 liter warm eten en kregen de helft, 280 gram brood en ze kregen 240 gram, talloze andere producten werden achterover gedrukt; wat ze de komende dagen zullen krijgen; ook de levensmiddelen die in de pakjes wasgoed waren verstopt zullen ze eindelijk ontvangen…; de nieuwe commandant is correct, maar wel erg streng, nieuwe regels en strafmaatregelen…

Van: de Vries, B. Aan: Suze en Jan Plaats: Fochterloo, Joodse werkkamp Ybenheer Datum: 1942-10-01 Onderwerp: postwissel ontvangen en ook een bericht van Piet en Suze; ze zijn nog steeds aan het aardappelrooien, ze doen dit omdat de boeren geen werkkrachten kunnen krijgen, die zijn naar Duitsland; Ben vindt het een rotbaantje. Ze krijgen van de boeren ook niets te eten, ze willen wel, maar ze mogen en durven dat niet te doen; de verwachting is dat het nog 4 tot 5 weken zal duren en dan mogelijk verlof; die tijd zal hij wel uithouden; de 19de van de maand zal hij alweer vier maanden in het kamp zijn; de commandant is vervangen; de oude drukte voedseltoewijzingen achterover, het was een heel complot waarbij verschillende winkeliers in het dorp bij betrokken waren, ook de wachtmeester van de marechaussee, alleen zijn gearresteerd; 4 oktober komen er nieuwe toewijzingen; ze hadden recht op 1 liter warm eten en kregen de helft, 280 gram brood en ze kregen 240 gram, talloze andere producten werden achterover gedrukt; wat ze de komende dagen zullen krijgen; ook de levensmiddelen die in de pakjes wasgoed waren verstopt zullen ze eindelijk ontvangen…; de nieuwe commandant is correct, maar wel erg streng, nieuwe regels en strafmaatregelen…

Brief van Ben de Vries aan Suze en Jan vanuit het Joodse werkkamp Ybenheer in Fochterloo

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1942-01-10 Onderwerp: de foto van Werner is in het kamp gemaakt; druk bezig met kolen lossen; een sneeuwballengevecht met schooljongens gehad; 21.30 is het bedtijd, om 22.00 uur is het pikkedonker.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1942-01-10 Onderwerp: de foto van Werner is in het kamp gemaakt; druk bezig met kolen lossen; een sneeuwballengevecht met schooljongens gehad; 21.30 is het bedtijd, om 22.00 uur is het pikkedonker.

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen aan het werk bij de Vliegtuigsloperij.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen aan het werk bij de Vliegtuigsloperij.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Van: Beyer, H.H. (chef afdeling houtbewerking en oude metalen)(oud-kampgevangene) Aan: Van As, Aad of Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-04-26 Onderwerp: opsomming baraknummers met daar te verrichten werkzaamheden (leegmaken of opslag) in verband met nieuwe functies. Barakken 55, 56 en 57 moeten bijvoorbeeld worden leeggemaakt voor NSB'ers.

Van: Beyer, H.H. (chef afdeling houtbewerking en oude metalen)(oud-kampgevangene) Aan: Van As, Aad of Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-04-26 Onderwerp: opsomming baraknummers met daar te verrichten werkzaamheden (leegmaken of opslag) in verband met nieuwe functies. Barakken 55, 56 en 57 moeten bijvoorbeeld worden leeggemaakt voor NSB'ers.

Lijst met barakken waar werkzaamheden moeten worden verricht in verband met verandering van functie

Van: Querido, Levie aan: familie en vrienden Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-02-17 Onderwerp: komt net terug van de kapper, geschoren en geknipt voor bijna niks; Levie maakt het best in het kamp, eten is best, slapen gaat goed en de behandeling is ook best. Hij is 61 jaar en daardoor vrij van werken, werken is hier tot zestig jaar. Hij zit niet stil en helpt in de binnendienst (postpakketten ophalen, bij het uitreiken van het eten meehelpen, een vegen); als nieuw job erbij regelt Levie de indeling van de wachten; ontvangst van pakketten; in de middag snert gegeten, ouderwets, een hele melkoker vol, die hij geleend had; familieleden zijn doorgestuurd (Lever, 16-2-1943); vraag om spullen en voedingsmiddelen; wasgoed verzonden; volgend jaar zal hij 40 jaar getrouwd zijn; hoop de volgende week er nog te zijn… &nbsp;

Van: Querido, Levie aan: familie en vrienden Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-02-17 Onderwerp: komt net terug van de kapper, geschoren en geknipt voor bijna niks; Levie maakt het best in het kamp, eten is best, slapen gaat goed en de behandeling is ook best. Hij is 61 jaar en daardoor vrij van werken, werken is hier tot zestig jaar. Hij zit niet stil en helpt in de binnendienst (postpakketten ophalen, bij het uitreiken van het eten meehelpen, een vegen); als nieuw job erbij regelt Levie de indeling van de wachten; ontvangst van pakketten; in de middag snert gegeten, ouderwets, een hele melkoker vol, die hij geleend had; familieleden zijn doorgestuurd (Lever, 16-2-1943); vraag om spullen en voedingsmiddelen; wasgoed verzonden; volgend jaar zal hij 40 jaar getrouwd zijn; hoop de volgende week er nog te zijn… &nbsp;

Brief van Levie Querido aan familie en vrienden vanuit kamp Westerbork

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1944-03-24, No. 71 Inhoud: verbod tot het ontvangen van nieuwsbladen; het verliezen van legitimaties, die recht geven het kamp te verlaten.

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1944-03-24, No. 71 Inhoud: verbod tot het ontvangen van nieuwsbladen; het verliezen van legitimaties, die recht geven het kamp te verlaten.

Lagerbefehl No. 71

Beplanting kamp Westerbork

Lupinen in kamp Westerbork

Van: Zomerplaag, Morris Aan: lieve schoonzuster en kinderen Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-11-05 Onderwerp: maak het naar omstandigheden goed; pakketten ontvangen; censuur

Van: Zomerplaag, Morris Aan: lieve schoonzuster en kinderen Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-11-05 Onderwerp: maak het naar omstandigheden goed; pakketten ontvangen; censuur

Brief van Morris Zomerplaag aan familie vanuit kamp Westerbork

Van: Zomerplaag, Morris Aan: lieve Ali en kinderen en familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-01 Onderwerp: voorspoedig nieuwjaar toegewenst; vraag om scheermesjes Op Lager Westerbork briefpapier

Van: Zomerplaag, Morris Aan: lieve Ali en kinderen en familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-01 Onderwerp: voorspoedig nieuwjaar toegewenst; vraag om scheermesjes Op Lager Westerbork briefpapier

Plaatsen in kamp Westerbork

Kampboerderij

Waterzuivering kamp Westerbork

SD-bunker

Dienstwoningen kamp Westerbork

Transportbarakken kamp Westerbork

Broeikas kamp Westerbork

Barak 103

Barak 104

Vrouwenbarakken kamp Westerbork

Appèlplaats kamp Westerbork

Barak 107

Barak 105

Mannenbarakken kamp Westerbork

Speelplaatsen kamp Westerbork

Barak 106

Jongerenbarakken kamp Westerbork

Fransche barakken kamp Westerbork

Eerste ingang kamp Westerbork

NSB-begraafplaats

Wegennet kamp Westerbork

Barak 99

Barak 100

Heidelager

Barak 101

Barak 102

Latrines kamp Westerbork

Barak 93

Barak 94

Prikkeldraad kamp Westerbork

Barak 2

Commandantswoning

Barak 95

Gracht kamp Westerbork

Barak 96

Bagagebarakken kamp Westerbork

Schietbanen kamp Westerbork

Barak 97

Wachttorens kamp Westerbork

Kindertehuis kamp Westerbork

Barak 98

Casino kamp Westerbork

Barak 88

Barak 10

Barak 9

Garages kamp Westerbork

Ziekenhuisbarakken

Woonoord Schattenberg

Barak 8

Barak 89

Barak 77

Barak 36

Barak 37

Barak 38

Barak 7

Militair Kamp Westerbork

Barak 39

Barak 40

Barak 41

Barak 6

Barak 42

Barak 33

Barak 34

Barak 35

Barak 25

Barak 26

Barak 27

Barak 28

Barak 29

Barak 30

Barak 31

Barak 32

Barak 23

Bewarings- en Verblijfskamp Westerbork

Barak 24

Kommandantur

Barak 22

Barak 14

Barak 15

Barak 16

Barak 17

Barak 18

Barak 19

Barak 20

Barak 21

Barak 13

Monumenten in kamp Westerbork

Barak 5

Boulevard des Misères

Quarantaine-afdeling kamp Westerbork

Spoorlijn kamp Westerbork

Crematorium

Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Barak 4

Barak 90

Barak 64

Barak 87

Doorgangskamp Westerbork

Schouwburg

Vertrek van deportatietrein vanuit Hooghalen. Hooghalen, 1942 Vertrekkend transport vanuit Hooghalen. De mensen in de trein worden uitgezwaaid door de groep medekampgevangenen. De trein bestaat uit gewone (3de klas) personenwagens.

Vertrek van deportatietrein vanuit Hooghalen. Hooghalen, 1942 Vertrekkend transport vanuit Hooghalen. De mensen in de trein worden uitgezwaaid door de groep medekampgevangenen. De trein bestaat uit gewone (3de klas) personenwagens.

Vertrek van deportatietrein vanuit Hooghalen

Meijer de Groot werd op 3 september 1942 samen met 138 andere Joodse mannen naar het werkkamp Palästina in Ellecom gebracht om daar een turnhal en sporthal aan te leggen. Drie mannen lieten het leven tijdens het werk, onder wie Meijer. Op de drie graven is een gedenkteken geplaatst.

Barendvan Os

Barend
van Os