In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: de gemeente Den Haag Aan: van Cleef, Rozette Plaats: Den Haag Datum: 1945-06 Onderwerp: registratie en aanmelding voor gerepatrieerde inwoners.

Van: de gemeente Den Haag Aan: van Cleef, Rozette Plaats: Den Haag Datum: 1945-06 Onderwerp: registratie en aanmelding voor gerepatrieerde inwoners.

Aanmeldingskaart van Rozette van Cleef terug in Den Haag

Van: Huisman, G.K. Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-04-12 Onderwerp: begeleidende brief bij retour gestuurde rekeningen.

Van: Huisman, G.K. Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-04-12 Onderwerp: begeleidende brief bij retour gestuurde rekeningen.

Brief van G.K. Huisman aan J.G. Buijvoets over retour gestuurde rekeningen

Foto van een groep jongeren op het sportveld, onder wie Jules Cohen, z.j. (voor de oorlog).

Jongeren op een sportveld onder wie Jules Cohen

Tweede distributiestamkaart, op naam van Rozette Nijstad-Dasberg, geboren op 11 sept. 1897 en woonachtig in Lochem, z.j.&nbsp;

Tweede distributiestamkaart, op naam van Rozette Nijstad-Dasberg, geboren op 11 sept. 1897 en woonachtig in Lochem, z.j.&nbsp;

Distributiestamkaart van Rozette Nijstad-Dasberg

Van: Feldman-Kan, Lotte Ruth Aan: Feldman, T. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: G1 verklaring verloopt zeer moeizaam; Ruth is bij dokter Spanier langs geweest met de vraag of ze naar Groningen kon gaan. Zonder een ‘S’ was dat mogelijk geweest; over dooppapieren en ontvangen brieven; als ze in Westerbork plotseling allemaal wegmoeten zal de schrijfster meegaan…

Van: Feldman-Kan, Lotte Ruth Aan: Feldman, T. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: G1 verklaring verloopt zeer moeizaam; Ruth is bij dokter Spanier langs geweest met de vraag of ze naar Groningen kon gaan. Zonder een ‘S’ was dat mogelijk geweest; over dooppapieren en ontvangen brieven; als ze in Westerbork plotseling allemaal wegmoeten zal de schrijfster meegaan…

Brief van Lotte Ruth Feldman-Kan aan haar echtgenoot vanuit kamp Westerbork

Van: Smilde, M. Aan: Caneel-Smilde, M. Plaats: Groningen Datum: 1943-12-07 Onderwerp: kleding; pakketten; voedsel M. Caneel-Smilde verbleef in Westerbork, barak 65 Met stempel: Gepruft

Van: Smilde, M. Aan: Caneel-Smilde, M. Plaats: Groningen Datum: 1943-12-07 Onderwerp: kleding; pakketten; voedsel M. Caneel-Smilde verbleef in Westerbork, barak 65 Met stempel: Gepruft

Brief van M. Smilde aan M. Caneel-Smilde vanuit Groningen

1945

Oktober 1945

Plaatsen in kamp Westerbork

Barak 9

Foto van Abraham Roos

De Westerborker nummer nummer 17 Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-05-07 Onderwerp: personen worden verzocht zich te melden; Inlichtingenbureau; Zionistische bijeenkomst; feestavond; leeszaal; Engelse les; Russische les; oorlogsoverzicht.

De Westerborker nummer nummer 17 Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-05-07 Onderwerp: personen worden verzocht zich te melden; Inlichtingenbureau; Zionistische bijeenkomst; feestavond; leeszaal; Engelse les; Russische les; oorlogsoverzicht.

Kampkrant 'De Westerborker' no. 17 van 7 mei 1945

Van: Mogendorff, Jeanette Aan: Bosboom, Jeanne Plaats: de trein Datum: 1943-02-22 (de datum op de briefkaart is verkeerd) 'We zitten in het donker in de trein op weg naar het onbekende.'; vanuit de gevangenis van Alkemadelaan (Scheveningen), heeft erg lang geduurd; ontzettende steun aan Jeanne gehad…&nbsp;

Van: Mogendorff, Jeanette Aan: Bosboom, Jeanne Plaats: de trein Datum: 1943-02-22 (de datum op de briefkaart is verkeerd) 'We zitten in het donker in de trein op weg naar het onbekende.'; vanuit de gevangenis van Alkemadelaan (Scheveningen), heeft erg lang geduurd; ontzettende steun aan Jeanne gehad…&nbsp;

Briefkaart van Jeanette Mogendorff vanuit de trein op weg naar kamp Westerbork

Van: geallieerde autoriteiten Aan: Drent Wichert Plaats: Wesermunde Datum: 1945-05-06 Onderwerp: registratiekaart van Wichert op weg terug naar huis, na als dwangarbeider in Duitsland gewerkt te hebben.

Van: geallieerde autoriteiten Aan: Drent Wichert Plaats: Wesermunde Datum: 1945-05-06 Onderwerp: registratiekaart van Wichert op weg terug naar huis, na als dwangarbeider in Duitsland gewerkt te hebben.

Registratiekaart van Wichert Drent naar aanleiding van zijn repatriëring als dwangarbeider in Duitsland

Van:&nbsp;A.rend. Aan: van Duren, Frederika Plaats: Arnhem Datum: 1942-09 Onderwerp: kunstkaart voor Frederika van Duren tijdens haar verblijf in het Huis van Bewaring in Arnhem.

Van:&nbsp;A.rend. Aan: van Duren, Frederika Plaats: Arnhem Datum: 1942-09 Onderwerp: kunstkaart voor Frederika van Duren tijdens haar verblijf in het Huis van Bewaring in Arnhem.

Kaart (kunst) van A.rend. aan Frederika van Duren vanuit Arnhem

Van: Smit, D.J., waarnemend wachtcommandant Aan: Kockx, commandant Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-05-31 Onderwerp: iemand ging illegaal door de garage het kamp in en smokkelde daarbij iets met zich mee. De persoon ging niet door de gebruikelijke toegang van post West. De constatering werd gedan door een vrijwilliger van de Binnenlandse Strijdkrachten. Aantekening met de opmerking: waarom is deze persoon niet aangehouden?

Van: Smit, D.J., waarnemend wachtcommandant Aan: Kockx, commandant Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-05-31 Onderwerp: iemand ging illegaal door de garage het kamp in en smokkelde daarbij iets met zich mee. De persoon ging niet door de gebruikelijke toegang van post West. De constatering werd gedan door een vrijwilliger van de Binnenlandse Strijdkrachten. Aantekening met de opmerking: waarom is deze persoon niet aangehouden?

Rapport waarnemend wachtcommandant D. J. Smit aan commandant Th. Kockx

Van: Directeur Staatsbosbeheer&nbsp; Aan: Secretaris-Generaal Departement Justitie&nbsp; Plaats: Den Haag&nbsp; Datum: 1942-04-11&nbsp; Onderwerp: uitbreiding kamp. Bezwaar tegen hoe het een en andere verloopt. barakdelen worden aangevoerd en er wordt langs de verharde weg gebouw op reeds beplant terrein.

Van: Directeur Staatsbosbeheer&nbsp; Aan: Secretaris-Generaal Departement Justitie&nbsp; Plaats: Den Haag&nbsp; Datum: 1942-04-11&nbsp; Onderwerp: uitbreiding kamp. Bezwaar tegen hoe het een en andere verloopt. barakdelen worden aangevoerd en er wordt langs de verharde weg gebouw op reeds beplant terrein.

Brief van de Directeur Staatsbosbeheer aan de Secretaris-Generaal Departement Justitie

Inkomstenbelasting en Gemeentefondsbelasting Aangiftebiljet A Van: Cahen, J. Plaats: Leiden Datum: 1940-06-24

Inkomstenbelasting en Gemeentefondsbelasting Aangiftebiljet A Van: Cahen, J. Plaats: Leiden Datum: 1940-06-24

Aangiftebiljet Inkomstenbelasting en Gemeentefondsbelasting

Van: Mientje Aan: familie Matteman Plaats: Westerbork, kamp, (waarschijnlijk de trein tussen kamp Westerbork en Assen) Datum: 1943-09-21 Onderwerp: ‘We zijn op weg naar het grote onbekende, tot nu toe valt het nog mee’ (…) Het transport waarmee Mietje kwam was 's nachts in kamp Westerbork vanuit kamp Vught gearriveerd. Bijna de hele groep werd vervolgens doorgestuurd naar Auschwitz. &nbsp; Poststempel Assen 1943-09-27

Van: Mientje Aan: familie Matteman Plaats: Westerbork, kamp, (waarschijnlijk de trein tussen kamp Westerbork en Assen) Datum: 1943-09-21 Onderwerp: ‘We zijn op weg naar het grote onbekende, tot nu toe valt het nog mee’ (…) Het transport waarmee Mietje kwam was 's nachts in kamp Westerbork vanuit kamp Vught gearriveerd. Bijna de hele groep werd vervolgens doorgestuurd naar Auschwitz. &nbsp; Poststempel Assen 1943-09-27

Briefkaart van Mientje aan de familie Matteman vanuit de trein

Foto van Sara van Lee-Mol.&nbsp; Rotterdam, jaartal onbekend.&nbsp; Foto genomen in de Middellandstraat te Rotterdam.

Foto van Sara van Lee-Mol.&nbsp; Rotterdam, jaartal onbekend.&nbsp; Foto genomen in de Middellandstraat te Rotterdam.

Sara van Lee-Mol gefotografeerd in Rotterdam

Van: Vries, de, Jacob (en zijn vrouw en ouders) Datum: 1942-1945 Opsomming van data en plaatsen waar Jacob (zijn vrouw en ouders) verbleef; onderduikplekken, arrestatie, Weteringschans; kamp Westerbork…

Van: Vries, de, Jacob (en zijn vrouw en ouders) Datum: 1942-1945 Opsomming van data en plaatsen waar Jacob (zijn vrouw en ouders) verbleef; onderduikplekken, arrestatie, Weteringschans; kamp Westerbork…

Rebekka SientjeNieweg

Rebekka Sientje
Nieweg