In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Het treinbord

Markt 4, Beilen

Het verhaal van Menachem Asscher

Een jongen vereeuwigd in hout

Testverhaal

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

Van: Departement van Binnenlandsche Zaken, secretaris-generaal Aan: Boas-Prins, Seraphina Plaats: Apeldoorn Datum: 1943-10-14 Onderwerp: de Beauftragte des Reichskommisars heeft beslist dat mevrouw Boas-Prins tot de groep Barneveld behoort.

Van: Departement van Binnenlandsche Zaken, secretaris-generaal Aan: Boas-Prins, Seraphina Plaats: Apeldoorn Datum: 1943-10-14 Onderwerp: de Beauftragte des Reichskommisars heeft beslist dat mevrouw Boas-Prins tot de groep Barneveld behoort.

Brief, Enveloppe van het Departement van Binnenlandsche Zaken aan S. Boas-Prins

Kampgeld Theresienstadt Biljet van 20 kronen Nummers: A001, A011, A017, A025, A027

Kampgeld Theresienstadt Biljet van 20 kronen Nummers: A001, A011, A017, A025, A027

Kampgeld Theresienstadt 20 kronen

Van: Haagman, Lion Aan: De Vrijer, familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-04-08 Onderwerp: ze krijgen weinig post van de familie De Vrijer; Lion zijn bril is gebroken en hij is nog steeds ziek; Lion hoorde dat Maup Glazer er ook was en naast hem ligt de heer Perels, een broer van Perels uit Antwerpen; hij vertelde dat zijn broer reeds in september is doorgestuurd; Bep heeft nachtdienst en slaapt overdag; Lion heeft nu de tijd om te schrijven…; krabbel van Bep dat ze gaat werken in de nachtdienst…&nbsp;

Van: Haagman, Lion Aan: De Vrijer, familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-04-08 Onderwerp: ze krijgen weinig post van de familie De Vrijer; Lion zijn bril is gebroken en hij is nog steeds ziek; Lion hoorde dat Maup Glazer er ook was en naast hem ligt de heer Perels, een broer van Perels uit Antwerpen; hij vertelde dat zijn broer reeds in september is doorgestuurd; Bep heeft nachtdienst en slaapt overdag; Lion heeft nu de tijd om te schrijven…; krabbel van Bep dat ze gaat werken in de nachtdienst…&nbsp;

Brief van Lion Haagman aan de familie De vrijer vanuit kamp Westerbork

Van: onbekend Aan: aan de Joden, Christenen en alle beschaafde mensen Plaats: onbekend Datum: 1942-10 Onderwerp: het Joodse werkkamp De Linde; met 50 plaatsgenoten begin september naar Hoogeveen vertrokken (hij noemt geen namen); voorbij Meppel schrijft hij zijn eerste briefkaart aan zijn vrouw; over de gang van zaken en voorlichting van het Gewestelijke Arbeidsbureau; in een fuik terecht gekomen; vanaf het station in Hoogeveen, na een toespraak, te voet naar De Linde; aankomst in het werkkamp; groepje van 8 wisten bij elkaar te blijven, kregen kamer nummer 10; kampleven; 2 oktober, mededelingen en een bevestiging van &nbsp;het vermoeden dat Westerbork de volgende locatie zou zijn; ontvluchten zou neerschieten betekenen; bij de ingang was marechaussee en in de omgeving van het kamp Grüne Polizei; volgende ochtend het hele kamp in rep en roer, toespraak commandant met een bevestiging van kamp Westerbork; telegram dat vrouwen en kinderen van onder andere de mannen in de Linde zijn gearresteerd en op weg zijn naar kamp Westerbork; mogelijk dat de vrouw en kinderen van de schrijver op de vrijdagavond niet thuis waren en de dans konden ontspringen; te voet naar Meppel, waar vele dwangarbeiders uit werkkampen waren terechtgekomen; met rijtuigen verder, ontvluchten was kansloos, overal stond Grüne Polizei met de wapens in aanslag; te voet vanaf Hooghalen naar kamp Westerbork; er werd gewerkt aan de spoorwegaftakking naar het kamp; over kamp Westerbork, de begrenzing; barak 82, deuren dicht; geen bagage, geen eten; midden in de nacht medische controle; organisatie in handen van Duitse Joden, Duitse taal; &nbsp;registratie en inname van het persoonsbewijs; terug naar de barak, die dicht bleef, er waren te weinig bedden; in de loop van de dag mochten ze naar buiten; vrouwen, mannen en kinderen ontmoeten elkaar; de vrouw van de schrijver was er niet. Ze was als enige niet opgepakt; pas maandag aan het einde van de middag het eerste eten; over het kamp; op jacht naar voedsel; over zelfmoorden in barak 83; brieven uit het kamp smokkelen; transport van vrijdag 9 oktober, mannen en vrouwen; alleen de schrijver en de vrijgezellen bleven achter; maandag 12 oktober weer een transport, van de groep Arnhemmers blijft alleen de schrijver over en en man wiens vrouw in het kampziekenhuis ligt; buitendienst, schoonmaken van de latrines en het dichtgooien van gaten op de wegen; door het drinkwater dysenterie opgelopen; &nbsp;pakket leeggeroofd; vond een briefje dat zijn vrouw en kinderen goed werden verzorgd (in onderduik); voor de schrijver het moment om te proberen uit het kamp te vluchten; verhuizen naar barak 68, een transportbarak; de barak werd afgezet; voor het transport werd alles van waarde door Lippmann en Rosenthal in beslag genomen, de schrijver had een trucje bedacht; De schrijver wist met een smoes uitstel van transport te krijgen; zijn &nbsp;leugen werd achterhaald en hij moest alsnog op transport; over zijn ontvluchting uit een kamp met een vrachtwagen, tijdens lossen en laden op 21 oktober 1942.

Van: onbekend Aan: aan de Joden, Christenen en alle beschaafde mensen Plaats: onbekend Datum: 1942-10 Onderwerp: het Joodse werkkamp De Linde; met 50 plaatsgenoten begin september naar Hoogeveen vertrokken (hij noemt geen namen); voorbij Meppel schrijft hij zijn eerste briefkaart aan zijn vrouw; over de gang van zaken en voorlichting van het Gewestelijke Arbeidsbureau; in een fuik terecht gekomen; vanaf het station in Hoogeveen, na een toespraak, te voet naar De Linde; aankomst in het werkkamp; groepje van 8 wisten bij elkaar te blijven, kregen kamer nummer 10; kampleven; 2 oktober, mededelingen en een bevestiging van &nbsp;het vermoeden dat Westerbork de volgende locatie zou zijn; ontvluchten zou neerschieten betekenen; bij de ingang was marechaussee en in de omgeving van het kamp Grüne Polizei; volgende ochtend het hele kamp in rep en roer, toespraak commandant met een bevestiging van kamp Westerbork; telegram dat vrouwen en kinderen van onder andere de mannen in de Linde zijn gearresteerd en op weg zijn naar kamp Westerbork; mogelijk dat de vrouw en kinderen van de schrijver op de vrijdagavond niet thuis waren en de dans konden ontspringen; te voet naar Meppel, waar vele dwangarbeiders uit werkkampen waren terechtgekomen; met rijtuigen verder, ontvluchten was kansloos, overal stond Grüne Polizei met de wapens in aanslag; te voet vanaf Hooghalen naar kamp Westerbork; er werd gewerkt aan de spoorwegaftakking naar het kamp; over kamp Westerbork, de begrenzing; barak 82, deuren dicht; geen bagage, geen eten; midden in de nacht medische controle; organisatie in handen van Duitse Joden, Duitse taal; &nbsp;registratie en inname van het persoonsbewijs; terug naar de barak, die dicht bleef, er waren te weinig bedden; in de loop van de dag mochten ze naar buiten; vrouwen, mannen en kinderen ontmoeten elkaar; de vrouw van de schrijver was er niet. Ze was als enige niet opgepakt; pas maandag aan het einde van de middag het eerste eten; over het kamp; op jacht naar voedsel; over zelfmoorden in barak 83; brieven uit het kamp smokkelen; transport van vrijdag 9 oktober, mannen en vrouwen; alleen de schrijver en de vrijgezellen bleven achter; maandag 12 oktober weer een transport, van de groep Arnhemmers blijft alleen de schrijver over en en man wiens vrouw in het kampziekenhuis ligt; buitendienst, schoonmaken van de latrines en het dichtgooien van gaten op de wegen; door het drinkwater dysenterie opgelopen; &nbsp;pakket leeggeroofd; vond een briefje dat zijn vrouw en kinderen goed werden verzorgd (in onderduik); voor de schrijver het moment om te proberen uit het kamp te vluchten; verhuizen naar barak 68, een transportbarak; de barak werd afgezet; voor het transport werd alles van waarde door Lippmann en Rosenthal in beslag genomen, de schrijver had een trucje bedacht; De schrijver wist met een smoes uitstel van transport te krijgen; zijn &nbsp;leugen werd achterhaald en hij moest alsnog op transport; over zijn ontvluchting uit een kamp met een vrachtwagen, tijdens lossen en laden op 21 oktober 1942.

Verslag van het leven in het Joodse werkkamp De Linde en kamp Westerbork

Van: Gewestelijk Arbeidsbureau Meppel Aan: Gudema, Benjamin Plaats: Meppel Datum: 1944-03-13 Onderwerp: verplicht om als gemengd-gehuwde dwangarbeid te verrichten &nbsp;als grondwerker op het vliegveld Havelte.

Van: Gewestelijk Arbeidsbureau Meppel Aan: Gudema, Benjamin Plaats: Meppel Datum: 1944-03-13 Onderwerp: verplicht om als gemengd-gehuwde dwangarbeid te verrichten &nbsp;als grondwerker op het vliegveld Havelte.

Formulier Gewestelijk Arbeidsbureau Meppel voor Benjamin Gudema

Van: van Koppelen-Bannet, M. Aan: de familie Smit-Koppelen Plaats: Rotterdam Datum: 1941-08-14 Onderwerp: brief van 3 augustus ontvangen; Mathilde heeft een machtiging nodig in verband met een uitkering van de schade-commissie; tante Saar is door de verhuizing zenuwziek geworden en bevindt zich nu in Apeldoorn…

Van: van Koppelen-Bannet, M. Aan: de familie Smit-Koppelen Plaats: Rotterdam Datum: 1941-08-14 Onderwerp: brief van 3 augustus ontvangen; Mathilde heeft een machtiging nodig in verband met een uitkering van de schade-commissie; tante Saar is door de verhuizing zenuwziek geworden en bevindt zich nu in Apeldoorn…

Brief van Mathilda van Koppelen-Bannet aan het gezin van haar dochter vanuit Rotterdam

Van: Piller-Locher, D. Aan: Snoek, J., Mevr. (Henriette Snoek-Velleman) Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-06-17 Onderwerp: situatie in het kamp, persoonlijke omstandigheden, sturen van pakketten

Van: Piller-Locher, D. Aan: Snoek, J., Mevr. (Henriette Snoek-Velleman) Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-06-17 Onderwerp: situatie in het kamp, persoonlijke omstandigheden, sturen van pakketten

Briefkaart van D. Piller-Locher aan Henriette Snoek-Velleman vanuit kamp Westerbork

Van: Donath Aan: Fritz of Helene Plaats: Wenen Datum: 1935-05-04 Onderwerp: bevindingen na een longonderzoek.

Van: Donath Aan: Fritz of Helene Plaats: Wenen Datum: 1935-05-04 Onderwerp: bevindingen na een longonderzoek.

Verklaring naar aanleiding van longonderzoek

Van: Leffers, A. (Binnenlandse Strijdkrachten) Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Gasselternijveen Datum: 1945-06-09 Onderwerp: Rapport N.B.S. over de gevangenen die vanuit Westerbork zijn tewerk gesteld.&nbsp; Verbetering van het (voor) werk na bezoek van de heren Hummelen en Huisman, maar nog niet optimaal.

Van: Leffers, A. (Binnenlandse Strijdkrachten) Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Gasselternijveen Datum: 1945-06-09 Onderwerp: Rapport N.B.S. over de gevangenen die vanuit Westerbork zijn tewerk gesteld.&nbsp; Verbetering van het (voor) werk na bezoek van de heren Hummelen en Huisman, maar nog niet optimaal.

GustavMeyer

Gustav
Meyer