In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Het treinbord

Markt 4, Beilen

Het verhaal van Menachem Asscher

Een jongen vereeuwigd in hout

Testverhaal

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

Aan: Kortoef, Willem Datum: 1943-01-02 Plaats: Amsterdam Naar: Westerbork, kamp, barak 71 Onderwerp: verzenden van een pakket&nbsp;

Aan: Kortoef, Willem Datum: 1943-01-02 Plaats: Amsterdam Naar: Westerbork, kamp, barak 71 Onderwerp: verzenden van een pakket&nbsp;

Bewijs van verzending van een pakket aan Willem Kortoef in kamp Westerbork

Van: van Koppelen-Bannet, M. Aan: de familie Smit-Koppelen Plaats: Rotterdam Datum: 1941-06-04 Onderwerp: weet niet of haar dochter de brieven ontvangen heeft en op de hoogte is van het overlijden van haar vader; enig lichtpunt is voor Mathilda de hoop haar dochter en gezin weer terug te kunnen zien; over haar man en zichzelf…; na het overlijden van haar zuster Esther kreeg Mathilda weer allerlei familie/gezinsfoto's in haar bezit, die tijdens de brand verloren waren gegaan…

Van: van Koppelen-Bannet, M. Aan: de familie Smit-Koppelen Plaats: Rotterdam Datum: 1941-06-04 Onderwerp: weet niet of haar dochter de brieven ontvangen heeft en op de hoogte is van het overlijden van haar vader; enig lichtpunt is voor Mathilda de hoop haar dochter en gezin weer terug te kunnen zien; over haar man en zichzelf…; na het overlijden van haar zuster Esther kreeg Mathilda weer allerlei familie/gezinsfoto's in haar bezit, die tijdens de brand verloren waren gegaan…

Brief van Mathilda van Koppelen-Bannet aan de familie Smit vanuit Rotterdam

Van: Levie-Katz, Sibella en Levie, Joseph Aan: Katz-Franken, E. (per adres Lakrooy, B.) Datum: 1944-08-11 Plaats: Westerbork, kamp, barak 85 Onderwerp: brief gericht aan de moeder van de schrijfster. Ze heeft sinds 5 juli niets meer van haar gehoord. Ze vraagt hoe het met verschillende personen gaat. ‘Met Betsie gaat het iets beter. Ze is erg mager geworden (...)'. De schrijfster bedankt voor de pakketjes.

Van: Levie-Katz, Sibella en Levie, Joseph Aan: Katz-Franken, E. (per adres Lakrooy, B.) Datum: 1944-08-11 Plaats: Westerbork, kamp, barak 85 Onderwerp: brief gericht aan de moeder van de schrijfster. Ze heeft sinds 5 juli niets meer van haar gehoord. Ze vraagt hoe het met verschillende personen gaat. ‘Met Betsie gaat het iets beter. Ze is erg mager geworden (...)'. De schrijfster bedankt voor de pakketjes.

Brief van Sibella Levie-Katz aan E. Katz-Franken vanuit kamp Westerbork

Bewegingsvrijheid voor Joden beperkt

Reizen of verhuizen zonder vergunning voor Joden verboden

Gebeurtenissen en groepen buiten kamp Westerbork

Nederlandse leger in krijgsgevangenschap

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen aan het werk in het Asserbos.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen aan het werk in het Asserbos.

Foto van een still uit de Westerborkfim

Van: Blumenthal-Wertheim, G. Aan: Wemmenhoven, Fam. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-01-18 (poststempel) Onderwerp: omstandigheden; ouders al doorgestuurd; sturen van pakketten

Van: Blumenthal-Wertheim, G. Aan: Wemmenhoven, Fam. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-01-18 (poststempel) Onderwerp: omstandigheden; ouders al doorgestuurd; sturen van pakketten

Briefkaart van G. Blumenthal-Wertheim aan fam. Wemmenhoven vanuit kamp Westerbork

Enveloppe van een brief van Jaap Nabarro Geadresseerd aan: Philips, A.

Enveloppe van een brief van Jaap Nabarro Geadresseerd aan: Philips, A.

Enveloppe geadresseerd aan A. Philips behorend bij een brief van Jaap Nabarro

Cel in Huis van Bewaring in Arnhem, Getekend door: Birman, Otto Plaats: Arnhem Datum: 1943-03-15

Cel in Huis van Bewaring in Arnhem, Getekend door: Birman, Otto Plaats: Arnhem Datum: 1943-03-15

Tekening, aquarel van een aantal cellen in het Huis van Bewaring te Arnhem getekend door Otto Birman

Broche Gemaakt van metaal van een conservenblik. De broche is door de opa van de schenkster, die als timmerman in het kamp heeft gewerkt meegenomen. Zijn naam was Jacob Eding. Hij woonde met zijn vrouw en kinderen in het dorp Westerbork. In de beginperiode kwamen personen uit het vluchtelingenkamp vaak bij het gezin langs als ze in het gemeentehuis waren geweest voor iets officieels. Er moet een uitwisseling zijn geweest van geld, brieven en mogelijk eten. Zo kwam opa een keer thuis met een crème potje waarin geld was gestopt.

Broche Gemaakt van metaal van een conservenblik. De broche is door de opa van de schenkster, die als timmerman in het kamp heeft gewerkt meegenomen. Zijn naam was Jacob Eding. Hij woonde met zijn vrouw en kinderen in het dorp Westerbork. In de beginperiode kwamen personen uit het vluchtelingenkamp vaak bij het gezin langs als ze in het gemeentehuis waren geweest voor iets officieels. Er moet een uitwisseling zijn geweest van geld, brieven en mogelijk eten. Zo kwam opa een keer thuis met een crème potje waarin geld was gestopt.

Een in het kamp gemaakte broche van metaal van een conservenblik

Spreuk&nbsp; Tekst: Tevreden…&nbsp; zijn is een gunst&nbsp; schijnen is een kunst&nbsp; worden is een geluk &nbsp;blijven is 't meesterstuk

Spreuk&nbsp; Tekst: Tevreden…&nbsp; zijn is een gunst&nbsp; schijnen is een kunst&nbsp; worden is een geluk &nbsp;blijven is 't meesterstuk

Spreuk

Van: Polak-Van Gelder, Vera Aan: Beste vader en moeder Plaats: Westerbork, kamp Datum: oktober 1942 Onderwerp: uitgebreide beschrijving van omstandigheden en de baan die haar man bij de Joodse Raad in kamp Westerbork heeft gekregen (registratie binnenkomende transporten 3-5 oktober 1942). Voorlopig uitstel van transport. Dit is winst. Het geld ook voor een aantal andere bekenden. Er hangt een bordje aan zijn bed met daarop te lezen Joodse Raad. Ze loopt al drie dagen met een brief op zak, omdat ze niemand kan vinden die het kan verzenden.&nbsp;

Van: Polak-Van Gelder, Vera Aan: Beste vader en moeder Plaats: Westerbork, kamp Datum: oktober 1942 Onderwerp: uitgebreide beschrijving van omstandigheden en de baan die haar man bij de Joodse Raad in kamp Westerbork heeft gekregen (registratie binnenkomende transporten 3-5 oktober 1942). Voorlopig uitstel van transport. Dit is winst. Het geld ook voor een aantal andere bekenden. Er hangt een bordje aan zijn bed met daarop te lezen Joodse Raad. Ze loopt al drie dagen met een brief op zak, omdat ze niemand kan vinden die het kan verzenden.&nbsp;

Brief van Vera Polak-van Gelder aan haar ouders vanuit kamp Westerbork

Van: Nonny Aan:&nbsp;Lieve Fried, Ernst en Ruth (David-Heller, Frime, David, Ernst en David, Ruth), Lieve allen Plaats: Den Haag Datum: 1940-10-31 Onderwerp:&nbsp;Nonny feliciteert Fried en Ernst met de geboorte van hun dochter. Ernst heeft haar vanuit het kamp opgebeld. Ze betreurt het dat ze niet meer in Den Haag wonen en hoopt dat de tijden veranderen. De tweede schrijver spreekt ook zijn felicitaties uit.

Van: Nonny Aan:&nbsp;Lieve Fried, Ernst en Ruth (David-Heller, Frime, David, Ernst en David, Ruth), Lieve allen Plaats: Den Haag Datum: 1940-10-31 Onderwerp:&nbsp;Nonny feliciteert Fried en Ernst met de geboorte van hun dochter. Ernst heeft haar vanuit het kamp opgebeld. Ze betreurt het dat ze niet meer in Den Haag wonen en hoopt dat de tijden veranderen. De tweede schrijver spreekt ook zijn felicitaties uit.

Brief van Nonny aan de ouders van Ruth David

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-03 Onderwerp: de orkestbak tijdens het cabaretprogramma Bunter Abend.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-03 Onderwerp: de orkestbak tijdens het cabaretprogramma Bunter Abend.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Rapport School Lager Westerbork Van: De Jong, Daan Datum: 1944-09-01

Rapport School Lager Westerbork Van: De Jong, Daan Datum: 1944-09-01

Schoolrapport van Daan de Jong

Kampgeld Lager Westerbork Serie CC no. 3971

Kampgeld Lager Westerbork Serie CC no. 3971

Kampgeld Lager Westerbork 100 cent

Van: de Wijs Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-12-10 Onderwerp: Rapport inzake Elektriciteitsleidingen. Verslag over de toestand van de elektrische leidingen in het kamp (mannenkamp, vrouwenkamp, industriebarakken en het ziekenhuis met daarbij opgave van benodigde verbeteringen.

Van: de Wijs Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-12-10 Onderwerp: Rapport inzake Elektriciteitsleidingen. Verslag over de toestand van de elektrische leidingen in het kamp (mannenkamp, vrouwenkamp, industriebarakken en het ziekenhuis met daarbij opgave van benodigde verbeteringen.

Rapport over de toestand van de elektrische leidingen op verschillende locaties en de verbeteringen die moet worden uitgevoerd

Van: Veneman, J., onderofficier Aan: E. Dijkstra en Jan Buijvoets Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-05-13 Onderwerp: diefstal vaneen mes en diverse (medische) goederen door onderofficieren. Bladzijden 1 t/m 4: verklaringen van de betrokken onderofficieren Bladzijde 5 ontslagverklaring van lid van N.B.S., datum: 1945-05-14. Bladzijden 6 en 7: verklaringen van de betrokken onderofficieren.

Van: Veneman, J., onderofficier Aan: E. Dijkstra en Jan Buijvoets Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-05-13 Onderwerp: diefstal vaneen mes en diverse (medische) goederen door onderofficieren. Bladzijden 1 t/m 4: verklaringen van de betrokken onderofficieren Bladzijde 5 ontslagverklaring van lid van N.B.S., datum: 1945-05-14. Bladzijden 6 en 7: verklaringen van de betrokken onderofficieren.

Rapport van J. Veneman aan wachtcompagnie-commandant E. Dijkstra en commandant J. Buijvoets over diefstallen in het Casino van het Interneringskamp

Van: tante Mien (moeder) Aan: Hanneke Plaats: Wassenaar/Den Haag Datum: 1943-07-14 Onderwerp: blij eindelijk wat van Hanneke te horen; over Trudel, een beste vriendin, ook in kamp Westerbork; elke week zal naar Hanneke worden geschreven, aangeven wat ze nodig heeft; hoop dat ze vele leuke kinderen gevonden heeft om mee om te gaan…

Van: tante Mien (moeder) Aan: Hanneke Plaats: Wassenaar/Den Haag Datum: 1943-07-14 Onderwerp: blij eindelijk wat van Hanneke te horen; over Trudel, een beste vriendin, ook in kamp Westerbork; elke week zal naar Hanneke worden geschreven, aangeven wat ze nodig heeft; hoop dat ze vele leuke kinderen gevonden heeft om mee om te gaan…

Brief van moeder aan Hanneke

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-09-11 Onderwerp: Brief en formulier van ondertrouw door Werner naar Stella gestuurd. Hoe het met het trouwen zelf zal gaan is nog onduidelijk. Er gaan verschillende verhalen hierover rond; als je iets belangrijks mee te geven hebt of mede te delen, dan kan dat via Etty Hillesum. Zij is een goede bekende van Werner, ze werk voor de Joodse Raad in het kamp en is met verlof. Ze komt aanstaande dinsdag of woensdag weer terug… , een andere bekende van Werner, Hans Stawski is enkele weken geleden ontslagen, Werner ontving een brief van hem uit Amsterdam. Hij is niet gelukkig en eenzaam; een andere bekende is met zijn vrouw op vanmorgen op transport gesteld. Werner heeft hem onder andere een uitgeleide gedaan. Zo'n transport is niet aan te zien, ‘vooral de oudjes en de kleine kinderen maken den meest treurige indruk(…)deze beelden zal ik nooit vergeten. Het drama van deze tijd spelt zich voor onze ogen af.'; over Stella en Werner, welke keuze is de beste.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-09-11 Onderwerp: Brief en formulier van ondertrouw door Werner naar Stella gestuurd. Hoe het met het trouwen zelf zal gaan is nog onduidelijk. Er gaan verschillende verhalen hierover rond; als je iets belangrijks mee te geven hebt of mede te delen, dan kan dat via Etty Hillesum. Zij is een goede bekende van Werner, ze werk voor de Joodse Raad in het kamp en is met verlof. Ze komt aanstaande dinsdag of woensdag weer terug… , een andere bekende van Werner, Hans Stawski is enkele weken geleden ontslagen, Werner ontving een brief van hem uit Amsterdam. Hij is niet gelukkig en eenzaam; een andere bekende is met zijn vrouw op vanmorgen op transport gesteld. Werner heeft hem onder andere een uitgeleide gedaan. Zo'n transport is niet aan te zien, ‘vooral de oudjes en de kleine kinderen maken den meest treurige indruk(…)deze beelden zal ik nooit vergeten. Het drama van deze tijd spelt zich voor onze ogen af.'; over Stella en Werner, welke keuze is de beste.

BernardLopes Salzedo

Bernard
Lopes Salzedo