In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Foto van Salomon Hartog Polak (1887-1942) en zijn vrouw Elsje Polak-Gosschalk (1897-1942).

Foto van Salomon Hartog Polak (1887-1942) en zijn vrouw Elsje Polak-Gosschalk (1897-1942).

Foto van Salomon Hartog Polak en zijn vrouw Elsje Polak-Gosschalk

Label voor bagage Van: Jong-Cohen, de, Estella Plaats: Amsterdam Transport 1943-05-20 naar Westerbork

Label voor bagage Van: Jong-Cohen, de, Estella Plaats: Amsterdam Transport 1943-05-20 naar Westerbork

Label voor meegenomen bagage naar kamp Westerbork

Van: de Joodse Raad voor Amsterdam, Bureau Den Haag Aan: wie het betreft Plaats: Amsterdam/Den Haag Datum: 1942 Onderwerp: adressen in Den Haag/Scheveningen en Rijswijk waar informatie opgevraagd kan worden voor personen die een oproep hebben gekregen voor tewerkstelling in Duitsland.

Van: de Joodse Raad voor Amsterdam, Bureau Den Haag Aan: wie het betreft Plaats: Amsterdam/Den Haag Datum: 1942 Onderwerp: adressen in Den Haag/Scheveningen en Rijswijk waar informatie opgevraagd kan worden voor personen die een oproep hebben gekregen voor tewerkstelling in Duitsland.

Instructie voor personen die een oproep hebben gekregen voor tewerkstelling in Duitsland voor het verkrijgen van informatie

Van: de Zentralstelle für Jüdische Auswanderung Amsterdam Aan: van der Horst, Alfred Plaats: Amsterdam Datum: 1942-10-02 Onderwerp: verschijnen op het bureau aan het Adema van Scheltemaplein nummer 1 op 6 oktober 1942.

Van: de Zentralstelle für Jüdische Auswanderung Amsterdam Aan: van der Horst, Alfred Plaats: Amsterdam Datum: 1942-10-02 Onderwerp: verschijnen op het bureau aan het Adema van Scheltemaplein nummer 1 op 6 oktober 1942.

Oproep aan Alfred van der Horst te verschijnen op het bureau van de Zentralstelle für Jüdische Auswanderung Amsterdam

Brief Van: Elbers, Tilly Aan: Jong-Cohen, de, Estella&nbsp; Plaats: Amsterdam Datum: 1943-06-13 Onderwerp:&nbsp;de schrijfster vertelt over de christelijke doofstommenvereniging ‘Dient Elkander'. Met gedicht en enveloppe

Brief Van: Elbers, Tilly Aan: Jong-Cohen, de, Estella&nbsp; Plaats: Amsterdam Datum: 1943-06-13 Onderwerp:&nbsp;de schrijfster vertelt over de christelijke doofstommenvereniging ‘Dient Elkander'. Met gedicht en enveloppe

Brief Tilly Elbers aan Estella de Jong-Cohen vanuit Amsterdam

Jekuthiël (Tilly) Auerbach kreeg een traditionele joodse opleiding en studeerde naast zijn middelbare schoolstudie ook in de Bijbel en de Talmoed onder leiding van leraren en privéleraren. Na de invasie van Nederland wist hij zijn &nbsp;toelatingsexamens cum laude af te leggen. Hij wilde vluchten en ging met zijn twee zussen naar het zuiden, met het plan om via Frankrijk naar Spanje te gaan. Maar ze werden opgepakt en eind augustus 1942 op transport gesteld naar Auschwitz. Tilly wist te overleven, zijn twee zussen werden in Auschwitz vermoord. In 1945 werd hij overgebracht naar Bergen-Belsen, waar hij zijn ouders ontmoette, die begin 1944 vanuit kamp Westerbork naar dit kamp waren gedeporteerd.&nbsp; Tilly was van plan zijn studie voort te zetten, maar door gebrek aan middelen werkte hij eerst op verschillende plaatsen als bouwvakker. Pas toen hij financiële steun kreeg van zijn vader in Nederland ging hij naar Jeruzalem, waar hij economie studeerde aan de Hebreeuwse Universiteit. Van tijd tot tijd publiceerde hij artikelen in de Joods-Nederlandse media. Yekutiel sloot zich aan bij de gelederen van de "Haganah" en na zijn dienstneming in het leger werd hij een militaire officier en diende hij in de Jeruzalembrigade. Op 4.3.1948 werd zijn divisie op de terugweg naar Atret werden ze aangevallen door een &nbsp;menigte die hen omsingelde en de meeste soldaten &nbsp;doodde. Hij is begraven op de militaire begraafplaats op de berg Herzl in Jeruzalem.

Van: Hartog, Henri Aan: Gelder, van, L. (leon) Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-10-16 Onderwerp: Omstandigheden, pakketten en aankomst in Westerbork.

Van: Hartog, Henri Aan: Gelder, van, L. (leon) Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-10-16 Onderwerp: Omstandigheden, pakketten en aankomst in Westerbork.

Briefkaart van Henri Hartog aan L. van Gelder vanuit kamp Westerbork

Van: Haagman, Bep en Clara Aan: De Vrijer, familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-08-26 Onderwerp: Bep stuurt een stel foto's van haar toe; als ze er zaterdag nog zijn, laten ze een foto met hun drietjes maken; Clara werkt op de kampboerderij. Ze is aardappelen aan het rooien; ze kwam gisteren huilend thuis, zo zwaar viel het werk haar; zelf wacht Bep ze op een bezem om te kunnen schrobben; Bep begint een beetje te wennen aan het leven in het kamp; ze hoopt nog op uitstel van transport, de kamer moet schoon gemaakt worden en daarna komt de was aan de beurt…

Van: Haagman, Bep en Clara Aan: De Vrijer, familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-08-26 Onderwerp: Bep stuurt een stel foto's van haar toe; als ze er zaterdag nog zijn, laten ze een foto met hun drietjes maken; Clara werkt op de kampboerderij. Ze is aardappelen aan het rooien; ze kwam gisteren huilend thuis, zo zwaar viel het werk haar; zelf wacht Bep ze op een bezem om te kunnen schrobben; Bep begint een beetje te wennen aan het leven in het kamp; ze hoopt nog op uitstel van transport, de kamer moet schoon gemaakt worden en daarna komt de was aan de beurt…

Brief van Lion, Clara en Bep aan de familie De Vrijer vanuit kamp Westerbork

Van: Houtvester&nbsp;Assen Aan: Kabinet van de Commissaris der Koningin in de prov. Drenthe&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1974-06-28&nbsp; Onderwerp: vragen van Mevr. van Albeda over Kamp Westerbork; bewegwijzering naar het voormalige kamp; informatie over kamp Westerbork in een vitrine lijkt niet voldoende en staat niet in verhouding tot de educatieve route ‘Het Melkwegpad’; op de gereedgekomen plattegrond moet de legenda worden aangepast en ‘open terrein’ worden vervangen door ‘voormalig kamp Westerbork’; terughoudend zijn wat het verkeer naar het Nationaal Monument betreft, respect voor de rust, dit ook om praktische redenen.

Van: Houtvester&nbsp;Assen Aan: Kabinet van de Commissaris der Koningin in de prov. Drenthe&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1974-06-28&nbsp; Onderwerp: vragen van Mevr. van Albeda over Kamp Westerbork; bewegwijzering naar het voormalige kamp; informatie over kamp Westerbork in een vitrine lijkt niet voldoende en staat niet in verhouding tot de educatieve route ‘Het Melkwegpad’; op de gereedgekomen plattegrond moet de legenda worden aangepast en ‘open terrein’ worden vervangen door ‘voormalig kamp Westerbork’; terughoudend zijn wat het verkeer naar het Nationaal Monument betreft, respect voor de rust, dit ook om praktische redenen.

Brief van Houtvester Assen aan het Kabinet van de Commissaris van de Koningin

Van: Gelder, van, Abraham Aan: Na Plaats: Westerbork, kamp Datum: Onderwerp: omstandigheden; honger, deelt dingen uit zijn pakketjes met anderen; op transport gaan van donderdag op vrijdag.

Van: Gelder, van, Abraham Aan: Na Plaats: Westerbork, kamp Datum: Onderwerp: omstandigheden; honger, deelt dingen uit zijn pakketjes met anderen; op transport gaan van donderdag op vrijdag.

Brief van Abraham van Gelder aan zijn vrouw Naatje vanuit kamp Westerbork

Van: Gelder, van, Abraham&nbsp; Aan: Beste Na Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-11 Onderwerp: omstandigheden, waarschuwing aan zijn vrouw niet over te komen. Het is een smeerboel in het kamp. Blijf zo lang mogelijk weg. Blijf weg. Kom je toch en we gaan op transport, dan worden we gescheiden en je weet niet wat je te wachten staat. Een deel van het personeel van Hollandia Kattenburg is niet in Westerbork, waar ze wel zijn weet niemand. Het eten is weinig, maar met een kleine aanvulling is het te doen.

Van: Gelder, van, Abraham&nbsp; Aan: Beste Na Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-11 Onderwerp: omstandigheden, waarschuwing aan zijn vrouw niet over te komen. Het is een smeerboel in het kamp. Blijf zo lang mogelijk weg. Blijf weg. Kom je toch en we gaan op transport, dan worden we gescheiden en je weet niet wat je te wachten staat. Een deel van het personeel van Hollandia Kattenburg is niet in Westerbork, waar ze wel zijn weet niemand. Het eten is weinig, maar met een kleine aanvulling is het te doen.

EstherLopes Dias-van Beezem

Esther
Lopes Dias-van Beezem