In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: 'Heymann', Hermann, waarschijnlijk geschreven door zijn vrouw Erna. Aan: Heymans, Arthur Datum: 1943-10-11 Plaats: Westerbork, kamp, barak 19A Onderwerp: verzoek om pakketjes, onder andere een batterij. Het is 's avonds zo duister. Hermann is wel in het bezit van een lampje. Een code ontvangen. Als ze kunnen blijven is het in kamp Westerbork uit te houden. Al enige dagen de kachels aan en het is warm. Alweer zes maanden in kamp Westerbork. Hermann is weer in het ziekenhuis opgenomen.

Van: 'Heymann', Hermann, waarschijnlijk geschreven door zijn vrouw Erna. Aan: Heymans, Arthur Datum: 1943-10-11 Plaats: Westerbork, kamp, barak 19A Onderwerp: verzoek om pakketjes, onder andere een batterij. Het is 's avonds zo duister. Hermann is wel in het bezit van een lampje. Een code ontvangen. Als ze kunnen blijven is het in kamp Westerbork uit te houden. Al enige dagen de kachels aan en het is warm. Alweer zes maanden in kamp Westerbork. Hermann is weer in het ziekenhuis opgenomen.

Briefkaart van de familie Heymann-Heymans aan A. Heymans vanuit kamp Westerbork

Van:&nbsp;Heino en Felix Aan: As, van&nbsp; Plaats:&nbsp;Westerbork, Kamp Datum:&nbsp; 25-02-1944 Onderwerp: nauwelijks leesbare uit de trein gegooide briefkaart.

Van:&nbsp;Heino en Felix Aan: As, van&nbsp; Plaats:&nbsp;Westerbork, Kamp Datum:&nbsp; 25-02-1944 Onderwerp: nauwelijks leesbare uit de trein gegooide briefkaart.

Briefkaart van Heino en Felix aan Aad van As in kamp Westerbork

Aan de A-straat 3 in Groningen woonde slager Jakob en Rika Vissel met hun zoons Jozef (1935) en Leo (1937). Op Leo’s derde verjaardag viel Duitsland Nederland binnen. Als snel kreeg de familie met de anti-Joodse maatregelen te maken. Vanaf september 1941 moest Jozef naar de Joodse school aan de Prinsenstraat. In de zomer van 1942 krijgt vader een oproep om zich te melden voor werk in Duitsland. Hij heeft zich vrijwillig gemeld in de hoop dat zijn familie dan met rust gelaten zou worden. Vader vertrok met het eerste transport op 15 juli 1942 vanuit Kamp Westerbork naar Auschwitz, waar hij direct na aankomst werd vermoord.&nbsp; Na het vertrek van vader vond Moeder Rika voor haar twee kinderen en zichzelf een onderduikplek, ieder op een ander adres . Jozef kwam in een dorp buiten Groningen (Wirdum) bij Hendrik en Jantje Pentinga terecht, die twee zoons en een dochter hadden. Jozef heette voortaan Joop Jan Visser, was na het bombardement uit Rotterdam gevlucht en om herkenning te voorkomen moest Jozef zijn bril afdoen. Pas later realiseerde Jozef zich dat hij wel heel goed Gronings dialect sprak voor een jongen uit Rotterdam, maar daar is door mensen uit de omgeving nooit iets over gezegd. Jozef noemde zijn ‘nieuwe ouders’ oom en tante en werd door hen als een eigen zoon in het gezin opgenomen. Hij ging samen met oudste zoon Geert naar school en kwam ook buiten om te spelen. Moeder Rika werd op haar onderduikadres verraden, is opgepakt en kwam op 11 november 1943 in de strafbarak van kamp Westerbork terecht. Op 25 januari 1944 werd zij op transport gesteld naar Auschwitz, waar zij direct na aankomst werd vermoord.&nbsp; Jozef en zijn broertje Leo overleefden de oorlog in de onderduik. Leo werd na een nare onderduikperiode door overlevende vrienden van zijn ouders geadopteerd. Zij zijn naar Israel geëvacueerd, waar Leo in de jaren ‘70/80 overleed. Jozef verbleef na de oorlog korte tijd bij familieleden van zijn vader, die in de Amsterdamse wallenbuurt een eetcafé runden. Zijn onderduikouders vonden toen een geschiktere plek in een Amsterdams Joods weeshuis, waar hij zorgzaam werd opgevangen. Jozef is in Engeland getrouwd en in 1960 naar Australië vertrokken waar hij lange tijd als fotograaf heeft gewerkt.&nbsp;

Mathilde Rachelvan Lier-Thors

Mathilde Rachel
van Lier-Thors