In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Barakken in het kamp Westerbork&nbsp; Kamp Westerbork, 1942-1944. De schoorsteen van het ketelhuis steekt uit boven een van de daken. De foto is gemaakt achter de zogenaamde vijftiger barakken.

Barakken in het kamp Westerbork&nbsp; Kamp Westerbork, 1942-1944. De schoorsteen van het ketelhuis steekt uit boven een van de daken. De foto is gemaakt achter de zogenaamde vijftiger barakken.

Zicht op woonbarakken in kamp Westerbork

Breslauer, Werner Rudolf Twee paarden in het weiland.&nbsp; Kamp Westerbork, 1943-1944

Breslauer, Werner Rudolf Twee paarden in het weiland.&nbsp; Kamp Westerbork, 1943-1944

Paarden in een weiland bij kamp Westerbork

Van: de Joodse Raad voor Amsterdam, Bureau Den Haag Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 1942-12-22 Onderwerp: Joodse Raad in Frankrijk en België; pakketten naar het doorgangskamp in Mechelen; voortzetting Joodse ondernemingen; bezoeken in kamp Westerbork; gemengd-gehuwden…

Van: de Joodse Raad voor Amsterdam, Bureau Den Haag Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 1942-12-22 Onderwerp: Joodse Raad in Frankrijk en België; pakketten naar het doorgangskamp in Mechelen; voortzetting Joodse ondernemingen; bezoeken in kamp Westerbork; gemengd-gehuwden…

Bulletin nummer 27 van de Joodse Raad voor Amsterdam, Bureau Den Haag

De Westerborker Nieuws uit het Kamp Westerbork No. 5, 1945-04-21

De Westerborker Nieuws uit het Kamp Westerbork No. 5, 1945-04-21

Kampkrant

Armband Wiite armband met (in rode letters) opschrift "Krankenhaus Pfleger 98" Westerbork, kamp Betreft de nalatenaschap van de vader van de schenkster, Heinz Wohl (1914). Heinz kwam in 1938 als vluchteling uit Wenen. Via allerlei adressen kwam de katholiek gedoopte vluchteling in februari 1942 in kamp Westerbork terecht. Hij werkte onder andere als verpleger in het ziekenhuis. In augustus 1943 werd Heinz uit het kamp ontslagen. Hij kreeg zelfs een aanbevelingsbrief mee, door kampcommandant Gemmeker ondertekend.&nbsp; &nbsp;

Armband Wiite armband met (in rode letters) opschrift "Krankenhaus Pfleger 98" Westerbork, kamp Betreft de nalatenaschap van de vader van de schenkster, Heinz Wohl (1914). Heinz kwam in 1938 als vluchteling uit Wenen. Via allerlei adressen kwam de katholiek gedoopte vluchteling in februari 1942 in kamp Westerbork terecht. Hij werkte onder andere als verpleger in het ziekenhuis. In augustus 1943 werd Heinz uit het kamp ontslagen. Hij kreeg zelfs een aanbevelingsbrief mee, door kampcommandant Gemmeker ondertekend.&nbsp; &nbsp;

Een armband van een verpleger in het kampziekenhuis gedragen door Heinz Wohl

Afkomstig van het registratiebureau Lager Westerbork&nbsp; Van: Slager, Jochem&nbsp; Datum: 1942-10-29&nbsp; Betreft: vrijstelling van transport van 2-11-1942. Met stempel van ondercommandant 'de Haan'.

Afkomstig van het registratiebureau Lager Westerbork&nbsp; Van: Slager, Jochem&nbsp; Datum: 1942-10-29&nbsp; Betreft: vrijstelling van transport van 2-11-1942. Met stempel van ondercommandant 'de Haan'.

Bewijs van vrijstelling van transport voor Jochem Slager

Van: de Haan-Vos, R. (geschreven door een dochter) Aan: de Haan, Dames Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-07-30 Onderwerp: pakketten ontvangen, gezondheidstoestand van moeder, werken

Van: de Haan-Vos, R. (geschreven door een dochter) Aan: de Haan, Dames Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-07-30 Onderwerp: pakketten ontvangen, gezondheidstoestand van moeder, werken

Briefkaart van R. de Haan-Vos aan de dames de Haan vanuit kamp Westerbork

Van: Mentrop J., Majoor van Staf Militair Gezag Aan: Alle Kampcommandanten Plaats: Den Haag Datum: 1945-07-17 Onderwerp: verplichte tewerkstelling van gedetineerden en de verantwoording hierover. Zware gevallen kunnen worden ingezet bij het opruimen van mijnen.

Van: Mentrop J., Majoor van Staf Militair Gezag Aan: Alle Kampcommandanten Plaats: Den Haag Datum: 1945-07-17 Onderwerp: verplichte tewerkstelling van gedetineerden en de verantwoording hierover. Zware gevallen kunnen worden ingezet bij het opruimen van mijnen.

Instructie van het Militair Gezag aan alle kampcommandanten van Interneringskampen

Notitie Notitie van de heer J. Adelaar met daarop een lijst met goederen welke naar Westerbork moeten worden gestuurd. Dit onder vermelding van Mijntje (Meintje) de Vries-Koe en haar geboortedatum.

Notitie Notitie van de heer J. Adelaar met daarop een lijst met goederen welke naar Westerbork moeten worden gestuurd. Dit onder vermelding van Mijntje (Meintje) de Vries-Koe en haar geboortedatum.

Notitie van J. Adelaar wat te versturen naar kamp Westerbork voor M. de Vries-Koe

Essenkarte (etenskaart) Verpflegs-Einheit Z.K.K. Van: Boas (Prins), Seraphina Transportnummer: XXIV/7 816 Plaats: Theresienstadt

Essenkarte (etenskaart) Verpflegs-Einheit Z.K.K. Van: Boas (Prins), Seraphina Transportnummer: XXIV/7 816 Plaats: Theresienstadt

Etenskaart van S. Boas-Prins in Theresienstadt

Van: de kampintendant Aan: dhr. hoofd N.M.A. Hoofdgebouw Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-05-21 Onderwerp: tekort aan artsen-specialisten in het vrije kamp waardoor een aantal &nbsp;van 7- tot 8 zieken niet meer behoorlijk verpleegd kunnen worden.&nbsp; Deze zieken zullen worden overgeplaatst naar een ziekenhuis in Assen of Groningen.

Van: de kampintendant Aan: dhr. hoofd N.M.A. Hoofdgebouw Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-05-21 Onderwerp: tekort aan artsen-specialisten in het vrije kamp waardoor een aantal &nbsp;van 7- tot 8 zieken niet meer behoorlijk verpleegd kunnen worden.&nbsp; Deze zieken zullen worden overgeplaatst naar een ziekenhuis in Assen of Groningen.

Mededeling van de kampintendant over een tekort aan medisch personeel in het vrije kamp

Van: Adelaar, Rudolf Aan: Joodsche Raad Deventer Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-07-09 Onderwerp: dankzegging voor pakket

Van: Adelaar, Rudolf Aan: Joodsche Raad Deventer Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-07-09 Onderwerp: dankzegging voor pakket

Briefkaart van Rudolf Adelaar aan Joodsche Raad Deventer vanuit kamp Westerbork

Pagina van een lijst met namen (registratie Dachau). Onderaan staat de naam van Asser de Haan, overleden op 15-02-1945 te Dachau. Op 10-10-1944 kwam hij vanuit Auschwitz in Dachau terecht.

Pagina van een lijst met namen (registratie Dachau). Onderaan staat de naam van Asser de Haan, overleden op 15-02-1945 te Dachau. Op 10-10-1944 kwam hij vanuit Auschwitz in Dachau terecht.

Lijst met namen uit Dachau

Van: Joodsche Raad afd. Haarlem Aan: Adelaar, J.W. Plaats: Haarlem Datum: 1942-11-10 Onderwerp: mededeling van de gevangenisdirecteur (Amstelveenseweg) over de door de heer A. B. de Vries getekende machtiging waarmee het pensioen geïnd kan worden is binnengekomen bij de Joodse Raad, afspraak voor de heer Adelaar om de machtiging op te halen.

Van: Joodsche Raad afd. Haarlem Aan: Adelaar, J.W. Plaats: Haarlem Datum: 1942-11-10 Onderwerp: mededeling van de gevangenisdirecteur (Amstelveenseweg) over de door de heer A. B. de Vries getekende machtiging waarmee het pensioen geïnd kan worden is binnengekomen bij de Joodse Raad, afspraak voor de heer Adelaar om de machtiging op te halen.

Brief van de Joodse Raad Afdeling Arnhem aan de heer J. W. Adelaar

Van: Blits-Lam, Sonja Aan: Veer, familie Plaats: P.I.Z., Amsterdam Datum: 1942-03-08 Onderwerp: komt weer thuis uit het ziekenhuis. Ze was erg ziek…

Van: Blits-Lam, Sonja Aan: Veer, familie Plaats: P.I.Z., Amsterdam Datum: 1942-03-08 Onderwerp: komt weer thuis uit het ziekenhuis. Ze was erg ziek…

Brief van Sonja Blits-Lam aan de familie Veer vanuit Amsterdam

Waslijst Van: Gerzon, S.A.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-08-24 Het betreft te wassen spullen van Sigbert en zijn vrouw Nora.

Waslijst Van: Gerzon, S.A.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-08-24 Het betreft te wassen spullen van Sigbert en zijn vrouw Nora.

Waslijst van Sigbert Gerzon en Nora Gerzon-Falk in kamp Westerbork

Aan: Blits-Lam, Sonja Plaats: Amsterdam Datum: 1941-08-06 Onderwerp: erg stil thuis, Pa ligt nog in zijn bed en Dora en Jettie zijn net de deur uit; Sonja is bij de familie Veer; schrijf je nog hoe laat je thuiskomt?…

Aan: Blits-Lam, Sonja Plaats: Amsterdam Datum: 1941-08-06 Onderwerp: erg stil thuis, Pa ligt nog in zijn bed en Dora en Jettie zijn net de deur uit; Sonja is bij de familie Veer; schrijf je nog hoe laat je thuiskomt?…

Brief van Judith Lam-Vreeland aan Sara Lam vanuit Amsterdam

De Westerborker Nieuws uit Kamp Westerbork, 1945-05-04 No. 16 Inhoud: bridgedrive; medische dienst, dr. Salomonson (vrouwenarts), komt weer terug naar het kamp voor een dagdienst in de week; fietsenregistratie; wandelen tot 2 km buiten de kampgrens; verloren sieraad; oorlogsoverzicht; Joden in Palestina en elders in de wereld.

De Westerborker Nieuws uit Kamp Westerbork, 1945-05-04 No. 16 Inhoud: bridgedrive; medische dienst, dr. Salomonson (vrouwenarts), komt weer terug naar het kamp voor een dagdienst in de week; fietsenregistratie; wandelen tot 2 km buiten de kampgrens; verloren sieraad; oorlogsoverzicht; Joden in Palestina en elders in de wereld.

De Westerborker nummer 16 van 4 mei 1945

Van: Lierens, A. Aan: Lierens, H. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-01-03 Onderwerp: pakket en brief ontvangen.

Van: Lierens, A. Aan: Lierens, H. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-01-03 Onderwerp: pakket en brief ontvangen.

Briefkaart van A. Lierens aan H. Lierens vanuit kamp Westerbork

Van: Meta, ( Loeb-Spiegel, Meta), L. (Loeb, Leo) Aan:&nbsp;Beste allen, geliefden Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-06-03 Onderwerp: Meta meldt dat het pakje van 29 april nog niet is aangekomen en ze vraagt de afzender er in het vervolg een ontvangstzegel op te bevestigen. Ze ziet reikhalzend uit naar de goede gaven om paps weer op peil te kunnen brengen. Het is druk op zijn afdeling waardoor hij slecht slaapt, wat niet bevorderlijk is voor het herstel. Met P. gaat het best, hij mag binnenkort 14 dagen op proef in zijn oude vak werken (fotografie en film). Meta heeft het druk dus ze ziet hem weinig. Ze heeft genoten van de zon, maar draagt nu weer wollen goed. Ze verlangt naar zon en vrede. Tot slot vraagt ze om toiletartikelen. &nbsp;

Van: Meta, (Loeb-Spiegel, Meta), L. (Loeb, Leo) Aan:&nbsp;Beste allen, geliefden Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-06-03 Onderwerp: Meta meldt dat het pakje van 29 april nog niet is aangekomen en ze vraagt de afzender er in het vervolg een ontvangstzegel op te bevestigen. Ze ziet reikhalzend uit naar de goede gaven om paps weer op peil te kunnen brengen. Het is druk op zijn afdeling waardoor hij slecht slaapt, wat niet bevorderlijk is voor het herstel. Met P. gaat het best, hij mag binnenkort 14 dagen op proef in zijn oude vak werken (fotografie en film). Meta heeft het druk dus ze ziet hem weinig. Ze heeft genoten van de zon, maar draagt nu weer wollen goed. Ze verlangt naar zon en vrede. Tot slot vraagt ze om toiletartikelen. &nbsp;

Brief van Meta Loeb-Spiegel en Leo Loeb aan beste allen vanuit kamp Westerbork

Van: Joodsche Raad voor Amsterdam Aan: Kortoef, de heer Datum: 1942-12-08 Plaats: Amsterdam Onderwerp: negatief antwoord van de Raad op een vraag van de heer Kortoef over W. Kortoef-Leijden van Amstel.&nbsp;

Van: Joodsche Raad voor Amsterdam Aan: Kortoef, de heer Datum: 1942-12-08 Plaats: Amsterdam Onderwerp: negatief antwoord van de Raad op een vraag van de heer Kortoef over W. Kortoef-Leijden van Amstel.&nbsp;

HeintjeLeuiken-Roeg

Heintje
Leuiken-Roeg