We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

Overall van een politieke gevangene Nummer 79 Gedragen door mw. P. Moll-Huber, één van de politieke gevangenen die vanuit kamp Westerbork in 1945 werd geëvacueerd en uiteindelijk in Grijpskerk werd bevrijd. De overall werd oorspronkelijk zonder nummer door een Joodse strafgeval gedragen.

Overall van een politieke gevangene Nummer 79 Gedragen door mw. P. Moll-Huber, één van de politieke gevangenen die vanuit kamp Westerbork in 1945 werd geëvacueerd en uiteindelijk in Grijpskerk werd bevrijd. De overall werd oorspronkelijk zonder nummer door een Joodse strafgeval gedragen.

Overall van een politieke gevangene

Overall Overall strafgevangene Nummer 27 Gedragen door J. v.d. Kun, één van de politieke gevangenen die vanuit kamp Westerbork in 1945 werd geëvacueerd en uiteindelijk in Grijpskerk werd bevrijd. De overall werd oorspronkelijk zonder nummer door een Joodse strafgeval gedragen. &nbsp;

Overall Overall strafgevangene Nummer 27 Gedragen door J. v.d. Kun, één van de politieke gevangenen die vanuit kamp Westerbork in 1945 werd geëvacueerd en uiteindelijk in Grijpskerk werd bevrijd. De overall werd oorspronkelijk zonder nummer door een Joodse strafgeval gedragen. &nbsp;

Overall van een politieke gevangene Nummer 57 Gedragen door mw. T. Bolhuis-Westerink, één van de politieke gevangenen in kamp Westerbork. In de avond van 11 op 12 april 1945 werden de vrouwen, ondergebracht in de strafbarakken, geëvacueerd en uiteindelijk op 14 april bij Visvliet in de buurt van Grijpskerk door hun bewakers achtergelaten. Tiny slaagde erin voor het vertrek van de groep uit kamp Westerbork te ontsnappen (met vijf anderen) en te overnachten in een turfschuur in Ekehaar, een dorp een aantal kilometers verderop. De overall werd oorspronkelijk zonder nummer door een Joodse strafgeval gedragen. &nbsp;

Overall van een politieke gevangene Nummer 57 Gedragen door mw. T. Bolhuis-Westerink, één van de politieke gevangenen in kamp Westerbork. In de avond van 11 op 12 april 1945 werden de vrouwen, ondergebracht in de strafbarakken, geëvacueerd en uiteindelijk op 14 april bij Visvliet in de buurt van Grijpskerk door hun bewakers achtergelaten. Tiny slaagde erin voor het vertrek van de groep uit kamp Westerbork te ontsnappen (met vijf anderen) en te overnachten in een turfschuur in Ekehaar, een dorp een aantal kilometers verderop. De overall werd oorspronkelijk zonder nummer door een Joodse strafgeval gedragen. &nbsp;

Van:&nbsp;Van Gelderen Aan: Boas-Prins, S. Plaats: Bussum Datum: 1943-12-21 Onderwerp: de schrijver is op de hoogte gebracht van de nieuwe pakjesregeling en vraagt wat er in het volgende pakje moet, vooral met het oog op het kind.&nbsp;

Van:&nbsp;Van Gelderen Aan: Boas-Prins, S. Plaats: Bussum Datum: 1943-12-21 Onderwerp: de schrijver is op de hoogte gebracht van de nieuwe pakjesregeling en vraagt wat er in het volgende pakje moet, vooral met het oog op het kind.&nbsp;

Brief van Van Gelderen aan S. Boas-Prins vanuit Bussum

Aanvullende bonkaarten

Briefkaart Van: Stoppelman, G. en Stoppelman-Blok, N. Aan: Eichler, C.A. Plaats: Amsterdam, Hollandsche Schouwburg Datum: 1943-04-04 Onderwerp: het spijt Gerson dat hij zijn kleinkinderen niet meer heeft kunnen spreken. Er is echter niets aan te doen, hij en Naatje zijn nu in de Schouwburg en zullen naar Kamp Westerbork worden gebracht.&nbsp; Opmerking: de briefkaart is meegegeven aan iemand die bij het spoor werkte.

Briefkaart Van: Stoppelman, G. en Stoppelman-Blok, N. Aan: Eichler, C.A. Plaats: Amsterdam, Hollandsche Schouwburg Datum: 1943-04-04 Onderwerp: het spijt Gerson dat hij zijn kleinkinderen niet meer heeft kunnen spreken. Er is echter niets aan te doen, hij en Naatje zijn nu in de Schouwburg en zullen naar Kamp Westerbork worden gebracht.&nbsp; Opmerking: de briefkaart is meegegeven aan iemand die bij het spoor werkte.

Briefkaart van G. Stoppelman en N. Stoppelman-Blok vanuit de Hollandsche Schouwburg

Van: Hartog Dessaur&nbsp; Aan: Jane (A. van den Heuvel)&nbsp; Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1943-06-20&nbsp; Onderwerp: transport naar Westerbork. ‘Tot onze grote droefenis moet ik je melden dat we heden weg moeten (…), Groeten van Hartog, Kitty, moeder en kinderen'. (Harry en Annie) .

Van: Hartog Dessaur&nbsp; Aan: Jane (A. van den Heuvel)&nbsp; Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1943-06-20&nbsp; Onderwerp: transport naar Westerbork. ‘Tot onze grote droefenis moet ik je melden dat we heden weg moeten (…), Groeten van Hartog, Kitty, moeder en kinderen'. (Harry en Annie) .

Briefkaart van Hartog Dessaur aan Jane vanuit Amsterdam

Van: Joodse Raad voor Amsterdam Aan: Matteman, Louis Plaats: Amsterdam Datum: 1943-01-23 Onderwerp: bericht uit lager Westerbork, barak 72, ontvangen dat u namens Salomon Barend Matteman verzocht wordt een pakket levensmiddelen klaar te maken.

Van: Joodse Raad voor Amsterdam Aan: Matteman, Louis Plaats: Amsterdam Datum: 1943-01-23 Onderwerp: bericht uit lager Westerbork, barak 72, ontvangen dat u namens Salomon Barend Matteman verzocht wordt een pakket levensmiddelen klaar te maken.

Brief van de Joodse Raad voor Amsterdam aan Louis Matteman

Van: Ma (Philips-Slier, Grietje) Aan: Philips, A.&nbsp; Plaats: Amsterdam, schouwburg&nbsp; Datum: 1942-11-17 (poststempel)&nbsp; Onderwerp: omstandigheden in de schouwburg, morgen doorgestuurd naar Westerbork zonder haar man. Haar man, Eduard, bevond zich op dat moment in het ziekenhuis van Hoogeveen, waar hij via het Joodse werkkamp Gijsselte in terecht was gekomen.

Van: Ma (Philips-Slier, Grietje) Aan: Philips, A.&nbsp; Plaats: Amsterdam, schouwburg&nbsp; Datum: 1942-11-17 (poststempel)&nbsp; Onderwerp: omstandigheden in de schouwburg, morgen doorgestuurd naar Westerbork zonder haar man. Haar man, Eduard, bevond zich op dat moment in het ziekenhuis van Hoogeveen, waar hij via het Joodse werkkamp Gijsselte in terecht was gekomen.

Briefkaart van Grietje Philips-Slier aan A. Philips vanuit de Hollandsche Schouwburg

Formulier voor adreswijziging&nbsp; Van: Maarzen, H.&nbsp; Aan: Bakker, Hilly&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-03-16&nbsp; Betreft 'verhuizing' van Amsterdam naar Westerbork.

Formulier voor adreswijziging&nbsp; Van: Maarzen, H.&nbsp; Aan: Bakker, Hilly&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-03-16&nbsp; Betreft 'verhuizing' van Amsterdam naar Westerbork.

Adreswijziging van Hartog Maarzen aan Hilly Bakker vanuit kamp Westerbork

Adreswijziging Plaats: Westerbork, kamp Datum:&nbsp;1943-02-05 (postempel) Onderwerp: Alpern, Sigmund verhuist van Apeldoorn naar kamp Westerbork, barak 73

Adreswijziging Plaats: Westerbork, kamp Datum:&nbsp;1943-02-05 (postempel) Onderwerp: Alpern, Sigmund verhuist van Apeldoorn naar kamp Westerbork, barak 73

Adreswijziging van Sigmund Alpern aan mevrouw de Vries vanuit kamp Westerbork

Van: Cohen, H.&nbsp;(restaurateur schilderijen) Aan: Lackrooy, Dhr.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-10-28&nbsp; Onderwerp: bericht van adreswijziging

Van: Cohen, H.&nbsp;(restaurateur schilderijen) Aan: Lackrooy, Dhr.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-10-28&nbsp; Onderwerp: bericht van adreswijziging

Briefkaart van H. Cohen aan de heer Lackrooy vanuit kamp Westerbork

Een schaftwagen op het bouwland dat gebruikt werd voor het kamp.&nbsp; Foto van een tekening door Gosschalk, J.H. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-01

Een schaftwagen op het bouwland dat gebruikt werd voor het kamp.&nbsp; Foto van een tekening door Gosschalk, J.H. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-01

Foto van een tekening van een woon/schaftwagen op het land bij het kamp door J.H. Gosschalk

Heidelager Foto van een tekening van Gosschalk, J.H.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp en Heidelager Datum: 1944-01

Heidelager Foto van een tekening van Gosschalk, J.H.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp en Heidelager Datum: 1944-01

Foto van een tekening van het Heidelager door J.H. Gosschalk

Van: Wijnberg, Walter Plaats: Westerbork, kamp &nbsp; Datum: 1944-07-13 Schoolrapport over het 2de kwartaal van het schooljaar 1944.

Van: Wijnberg, Walter Plaats: Westerbork, kamp &nbsp; Datum: 1944-07-13 Schoolrapport over het 2de kwartaal van het schooljaar 1944.

Schoolrapport van Walter Wijnberg uit kamp Westerbork

Gedicht op alfabet, ABC Van: Serlui, Reina&nbsp;(barak 46)&nbsp; Aan: Polak, S.&nbsp;(OD, barak 22)&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-08-09&nbsp;

Gedicht op alfabet, ABC Van: Serlui, Reina&nbsp;(barak 46)&nbsp; Aan: Polak, S.&nbsp;(OD, barak 22)&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-08-09&nbsp;

Gedicht geschreven in kamp Westerbork

Persoonlijk verslag van Hans Simon Muller (1930) Datum: 1945-09-13 De kern van het verslag speelt zich af tussen 3 november 1943 en begin februari 1944. Het verslag begint op 3 november 1943 (de dag dat Hans werd opgepakt). Hij gaat uitvoerig in op verschillende aspecten als: het oppakken in Amsterdam, de schouwburg, transport naar kamp Westerbork, aankomst en registratie, Joodse Ordedienst, Strafgevangenen, &nbsp;sanitair, ziekenzorg, brancards, de barak (inrichting) en de stapelbedden (ijzeren banden en stromatrassen), overvolle barakken van wege het vrij moeten maken van barrakken voor industriedoeleinden, familiebarakken, Alte kampinsassen, het ontvangen van postpakketten, voedselvoorziening in het kamp, het werken in het ziekenhuis, timmerwerkplaats en de aardappelschilkeuken, de kampleiding, SS (van Dam en van Eck), samenstelling transportlijsten, Palestinacertificaten en andere vrijstellingen'… Op 11 februari 1944 werd hij doorgestuurd naar Bergen-Belsen.

Persoonlijk verslag van Hans Simon Muller (1930) Datum: 1945-09-13 De kern van het verslag speelt zich af tussen 3 november 1943 en begin februari 1944. Het verslag begint op 3 november 1943 (de dag dat Hans werd opgepakt). Hij gaat uitvoerig in op verschillende aspecten als: het oppakken in Amsterdam, de schouwburg, transport naar kamp Westerbork, aankomst en registratie, Joodse Ordedienst, Strafgevangenen, &nbsp;sanitair, ziekenzorg, brancards, de barak (inrichting) en de stapelbedden (ijzeren banden en stromatrassen), overvolle barakken van wege het vrij moeten maken van barrakken voor industriedoeleinden, familiebarakken, Alte kampinsassen, het ontvangen van postpakketten, voedselvoorziening in het kamp, het werken in het ziekenhuis, timmerwerkplaats en de aardappelschilkeuken, de kampleiding, SS (van Dam en van Eck), samenstelling transportlijsten, Palestinacertificaten en andere vrijstellingen'… Op 11 februari 1944 werd hij doorgestuurd naar Bergen-Belsen.

Verslag van Hans Simon Muller over o.a. zijn verblijf in kamp Westerbork

Naast de patiënten en het personeel van Het Apeldoornsche Bosch werden ook de Joodse gezinnen die in Apeldoorn woonden, door de nazi's weggevoerd en vermoord. Eén van deze families was die van Sigmund en Therese Alpern. Ze werden op 22 januari 1943 naar kamp Westerbork gebracht. Op 5 februari 1943 stuurde Sigmund een kaartje met het nummer van zijn barak (78) uit kamp Westerbork. Omdat Sigmund in de Eerste Wereldoorlog gevochten had, hoefde hij nog niet direct op transport. Op 5 april 1944 werden Sigmund en Therese naar Bergen-Belsen gedeporteerd. Ze hadden allebei Roemeense papieren die hen beschermden voor transport naar Polen. Vanuit Bergen-Belsen werd Sigmund overgebracht naar kamp Buchenwald.&nbsp;

Paarsblauw schrift met op het etiket (2358-01) Dagboek Westerbork, van 1942-09-04 tot en met 1943-09-14 Met potlood geschreven + getypte aanvulling (2358-02) Van 1944-01-01 t/m 1946-09-09 5 blz. Zie voor getypte versie: 2136-1

Paarsblauw schrift met op het etiket (2358-01) Dagboek Westerbork, van 1942-09-04 tot en met 1943-09-14 Met potlood geschreven + getypte aanvulling (2358-02) Van 1944-01-01 t/m 1946-09-09 5 blz. Zie voor getypte versie: 2136-1

Dagboek van Aad van As over kamp Westerbork 1942-1943

Bordje:&nbsp; Emaillen bordje met de tekst E. Spier, notaris. Het bordje is rond 1990 gevonden bij een vennetje buiten het kamp. Eduard Spier is via Barneveld in kamp Westerbork terecht gekomen en vervolgens naar Theresienstadt doorgestuurd. De vraag is natuurlijk hoe het bordje in Westerbork is terecht gekomen. Heeft hij het meegenomen met het idee zijn werk voort te kunnen zetten. In ieder geval heeft hij na de oorlog een belangrijke rol in het naoorlogs Joodse leven en niet alleen als notaris. &nbsp;

Bordje:&nbsp; Emaillen bordje met de tekst E. Spier, notaris. Het bordje is rond 1990 gevonden bij een vennetje buiten het kamp. Eduard Spier is via Barneveld in kamp Westerbork terecht gekomen en vervolgens naar Theresienstadt doorgestuurd. De vraag is natuurlijk hoe het bordje in Westerbork is terecht gekomen. Heeft hij het meegenomen met het idee zijn werk voort te kunnen zetten. In ieder geval heeft hij na de oorlog een belangrijke rol in het naoorlogs Joodse leven en niet alleen als notaris. &nbsp;

Bordje met naam en beroep in eigendom geweest van Eduard Spier

Kartonnen bordje, geperforeerd met een gestempeld nummer: 1205 Op achterzijde een geschreven en doorgehaald nummer: 942 Plaats: Theresienstadt Datum: 1945-02 Het ‘bordje’ was bedoeld om om de nek te hangen voor personen die in aanmerking kwamen voor het uitwisselingstransport van Theresienstadt naar Zwitserland in februari 1945.

Kartonnen bordje, geperforeerd met een gestempeld nummer: 1205 Op achterzijde een geschreven en doorgehaald nummer: 942 Plaats: Theresienstadt Datum: 1945-02 Het ‘bordje’ was bedoeld om om de nek te hangen voor personen die in aanmerking kwamen voor het uitwisselingstransport van Theresienstadt naar Zwitserland in februari 1945.

Kartonnen bordje met transport nummer voor het uitwisselingstransport naar Zwitserland

Van: Cohen. L.A.A. , onbezoldigd rijksveldwachter Aan:&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-04-13 Onderwerp: proces-verbaal van diefstal uit barak 59. Dhr. Gerhard Frank, belast met leiding van de reparatiewerkplaatsen, deed de aangifte.

Van: Cohen. L.A.A. , onbezoldigd rijksveldwachter Aan:&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-04-13 Onderwerp: proces-verbaal van diefstal uit barak 59. Dhr. Gerhard Frank, belast met leiding van de reparatiewerkplaatsen, deed de aangifte.

Brief/Procesverbaal van L.A.A Cohen over een diefstal uit barak 59 in kamp Westerbork

Van: Spier, Frits&nbsp; Aan: Blazer, Fam.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-01-18&nbsp; Onderwerp: werken; omstandigheden; vrijlating J. Blazer; verhuizing&nbsp;van een werkplaats naar barak 60. Sjouwen van zware tafels, opwarmen bij een kachel in de zaal van zijn barak. Kapper Lipinski heeft zijn haar geknipt. na het opruimen van zijn koffer moest de schoonmaakploeg van de barak in actie komen. Zijn broer Eduard (notaris)gaat voor een paar dagen naar Amsterdam en kan daar bij zijn familie zijn verjaardag vieren. + bijbehorende enveloppe (5492-01-1) waarop stempel van Joodsche Raad afd. Westerbork.

Van: Spier, Frits&nbsp; Aan: Blazer, Fam.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-01-18&nbsp; Onderwerp: werken; omstandigheden; vrijlating J. Blazer; verhuizing&nbsp;van een werkplaats naar barak 60. Sjouwen van zware tafels, opwarmen bij een kachel in de zaal van zijn barak. Kapper Lipinski heeft zijn haar geknipt. na het opruimen van zijn koffer moest de schoonmaakploeg van de barak in actie komen. Zijn broer Eduard (notaris)gaat voor een paar dagen naar Amsterdam en kan daar bij zijn familie zijn verjaardag vieren. + bijbehorende enveloppe (5492-01-1) waarop stempel van Joodsche Raad afd. Westerbork.

Brief van Frits Spier aan J. Blazer vanuit kamp Westerbork

Van: Bruijning, A.D.T. (kandidaat-notaris) Aan: mej. Pietfien (Prins-Snof) Plaats: Amsterdam Datum: 1943-05-24 Onderwerp: volmacht van Levie Querido, legalisatie van zijn handtekening op verzoek van de Joodse Raad.

Van: Bruijning, A.D.T. (kandidaat-notaris) Aan: mej. Pietfien (Prins-Snof) Plaats: Amsterdam Datum: 1943-05-24 Onderwerp: volmacht van Levie Querido, legalisatie van zijn handtekening op verzoek van de Joodse Raad.

MarkusLehmann

Markus
Lehmann