In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: Feldman-Kan, Ruth (via haar moeder Johanna Kan-Kaufmann) Aan: Feldman, T. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-03-03 Onderwerp: uit barak 70 (de barak van Lotte) schijnen meer brieven verloren geraakt te zijn; krant ontvangen; er schijnt en mogelijkheid te zijn een bezoek aan het kamp te brengen; andere werktijden, nieuwe regelingen in het kamp; er is een warenhuis gekomen en een kantine; moeder wordt zaterdag waarschijnlijk uit het ziekenhuis ontslagen; morgen komt ze bij een tante op de zaal; mevrouw Kattenburg heeft ze ook verpleegd, hem spreek ik dikwijls. Ze geloofd dat hij nog op en neer reist; zondag was ze bij een Gottesdienst, ook en koortje zong er…&nbsp;

Van: Feldman-Kan, Ruth (via haar moeder Johanna Kan-Kaufmann) Aan: Feldman, T. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-03-03 Onderwerp: uit barak 70 (de barak van Lotte) schijnen meer brieven verloren geraakt te zijn; krant ontvangen; er schijnt en mogelijkheid te zijn een bezoek aan het kamp te brengen; andere werktijden, nieuwe regelingen in het kamp; er is een warenhuis gekomen en een kantine; moeder wordt zaterdag waarschijnlijk uit het ziekenhuis ontslagen; morgen komt ze bij een tante op de zaal; mevrouw Kattenburg heeft ze ook verpleegd, hem spreek ik dikwijls. Ze geloofd dat hij nog op en neer reist; zondag was ze bij een Gottesdienst, ook en koortje zong er…&nbsp;

Brief van Lotte Ruth-Kan aan haar echtgenoot T. Feldman vanuit kamp Westerbork

Van: de redactie van ‘De Zwerver’ Aan: van Zuiden, M. Plaats: Amsterdam Datum: 1947-08-05 Onderwerp: opmerking van Max van Zuiden, die op dat moment in het Militair Hospitaal in Assen ligt, aan de redactie van ‘De Zwerver’ over het niet noemen van de familie Vos in het vervolgverhaal: ‘Gevangenisdeuren zwaaien open’.

Van: de redactie van ‘De Zwerver’ Aan: van Zuiden, M. Plaats: Amsterdam Datum: 1947-08-05 Onderwerp: opmerking van Max van Zuiden, die op dat moment in het Militair Hospitaal in Assen ligt, aan de redactie van ‘De Zwerver’ over het niet noemen van de familie Vos in het vervolgverhaal: ‘Gevangenisdeuren zwaaien open’.

Brief van de Afdeling Redactie 'De Zwerver' aan Max van Zuiden

Legitimatie Vrije Groepen Amsterdam Van: Stertzenbach, Werner

Legitimatie Vrije Groepen Amsterdam Van: Stertzenbach, Werner

Legitimatiebewijs Vrije Groepen Amsterdam van Werner Stertzenbach

Van: van Dam, (Joseph) zijn vrouw en zijn zoon Bobby (Jacques) Aan: Betsy, Bram en Iesje (in kamp Westerbork) Plaats: Amsterdam Datum: 1943-07-18 Onderwerp: blij dat Bram weer hersteld is en hij de moed niet heeft laten zakken, kaart van Iesje uit kamp Westerbork hebben ze vele malen gelezen. Ze opsturen wat hij vraagt. Gaat hij in kamp Westerbork ook naar school?; over het toesturen van pakketjes en de reden waarom de buren niets van zich laten horen; over anderen en het wachten met ongeduld op de kaart van Bram; &nbsp;over de teleurstelling dat Levy Jetje en Annie reeds zijn doorgestuurd; wisten niet dat rookgerei mocht worden opgestuurd; de groeten aan Joop Katoen (net als Bram schoenmaker) en zijn vrouw en Bram en Rozette; geen bevestiging ontvangen van reeds toegestuurde brieven; over Bobby en de vraag of Bram al in de schoenmakerij van het kamp werkt; Friedl zal gaarne potten met eten toesturen. Ze weten echter niet hoelang dat onderweg is… De brief is waarschijnlijk vanuit kamp Westerbork weer retour gekomen.&nbsp;

Van: van Dam, (Joseph) zijn vrouw en zijn zoon Bobby (Jacques) Aan: Betsy, Bram en Iesje (in kamp Westerbork) Plaats: Amsterdam Datum: 1943-07-18 Onderwerp: blij dat Bram weer hersteld is en hij de moed niet heeft laten zakken, kaart van Iesje uit kamp Westerbork hebben ze vele malen gelezen. Ze opsturen wat hij vraagt. Gaat hij in kamp Westerbork ook naar school?; over het toesturen van pakketjes en de reden waarom de buren niets van zich laten horen; over anderen en het wachten met ongeduld op de kaart van Bram; &nbsp;over de teleurstelling dat Levy Jetje en Annie reeds zijn doorgestuurd; wisten niet dat rookgerei mocht worden opgestuurd; de groeten aan Joop Katoen (net als Bram schoenmaker) en zijn vrouw en Bram en Rozette; geen bevestiging ontvangen van reeds toegestuurde brieven; over Bobby en de vraag of Bram al in de schoenmakerij van het kamp werkt; Friedl zal gaarne potten met eten toesturen. Ze weten echter niet hoelang dat onderweg is… De brief is waarschijnlijk vanuit kamp Westerbork weer retour gekomen.&nbsp;

Brief van Friedl, Jo en Bobby aan Betsy, Bram en Iesje van Dam vanuit Amsterdam

Specifieke groepen kampbewoners

Palestina Pioniers kamp Westerbork

Van: dochter Wennie Aan: Popken, Harm Plaats: Annen Datum: 1945 Onderwerp: het leven is geen plezier door de mensen in Annen; ze vieren feest alsof er geen oorlog is geweest; de schrijfster ziet haar vader en zus Aaltje graag weer terug; na de bevrijding stond voor het gezin in Annen de wereld op zijn kop met uitspraken als: ‘haal die NSB’ers op'; Harm en en zijn dochter Aaltje kwamen via Zuidlaren in kamp Westerbork terecht.

Van: dochter Wennie Aan: Popken, Harm Plaats: Annen Datum: 1945 Onderwerp: het leven is geen plezier door de mensen in Annen; ze vieren feest alsof er geen oorlog is geweest; de schrijfster ziet haar vader en zus Aaltje graag weer terug; na de bevrijding stond voor het gezin in Annen de wereld op zijn kop met uitspraken als: ‘haal die NSB’ers op'; Harm en en zijn dochter Aaltje kwamen via Zuidlaren in kamp Westerbork terecht.

Gedicht van dochter Wennie aan haar vader Harm verblijvend in Interneringskamp Westerbork

Van: van Dam, Abraham Aan: van Dam, Joseph Plaats: de trein (poststempel Zwolle) Datum: 1943-06-20 Onderwerp: opgehaald en op weg naar kamp Westerbork.

Van: van Dam, Abraham Aan: van Dam, Joseph Plaats: de trein (poststempel Zwolle) Datum: 1943-06-20 Onderwerp: opgehaald en op weg naar kamp Westerbork.

Philippus Nicode Leeuw

Philippus Nico
de Leeuw