In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Kampgeld Lager Westerbork 10 cent Serie BB No. 8628

Kampgeld Lager Westerbork 10 cent Serie BB No. 8628

Kampgeld Lager Westerbork 10 cent

Bevestiging dat Tabaksblatt, S. vanwege werkzaamheden het gebouw Rathausgasse 19 mag betreden. Van: Meijers, E.M., prof Aan: Tabaksblatt, S. Plaats: Theresienstadt Datum: 1945

Bevestiging dat Tabaksblatt, S. vanwege werkzaamheden het gebouw Rathausgasse 19 mag betreden. Van: Meijers, E.M., prof Aan: Tabaksblatt, S. Plaats: Theresienstadt Datum: 1945

Bewijs voor het mogen betreden van een gebouw in Theresienstadt vanwege werkzaamheden

Van: Bureau Terugreis Nederland&nbsp; Aan: Langstadt, S.&nbsp; Plaats:&nbsp;Theresienstadt Datum: 1945-06-06&nbsp; Onderwerp: aangewezen voor transport

Van: Bureau Terugreis Nederland&nbsp; Aan: Langstadt, S.&nbsp; Plaats:&nbsp;Theresienstadt Datum: 1945-06-06&nbsp; Onderwerp: aangewezen voor transport

voor de terugreis van Sara Langstadt van Theresienstadt naar Nederland

Van: Hoogstraal, Hartog en familie Aan: Leemhuis, K. en familie Datum: 1943-03-17 Onderwerp: afscheid nemen van bekenden. Het is woensdagmorgen. ‘We zitten op het ogenblik in de trein om de grote reis te maken (…) Allen goede moed. Wij doen dat ook’. Naast "Pa", wordt' de briefkaart afgesloten met de initialen R. en T. Mogelijk staan deze voor zijn dochters Henderina (1905) en Truda (1911).

Van: Hoogstraal, Hartog en familie Aan: Leemhuis, K. en familie Datum: 1943-03-17 Onderwerp: afscheid nemen van bekenden. Het is woensdagmorgen. ‘We zitten op het ogenblik in de trein om de grote reis te maken (…) Allen goede moed. Wij doen dat ook’. Naast "Pa", wordt' de briefkaart afgesloten met de initialen R. en T. Mogelijk staan deze voor zijn dochters Henderina (1905) en Truda (1911).

Briefkaart van de familie Hoogstraal aan de familie Leemhuis vanuit de trein geworpen

Kampgeld Lager Westerbork Datum: 1944-1945 No. 2797 Blauw, 50cent/50 Gutschen &nbsp;

Kampgeld Lager Westerbork Datum: 1944-1945 No. 2797 Blauw, 50cent/50 Gutschen &nbsp;

Kampgeld Lager Westerbork 50 cent

Van: Moeder (Mina Polak-Hoogstraal)&nbsp; Aan: Polak, S.&nbsp; Plaats: Vught, kamp Datum: 1943-10-17&nbsp; Onderwerp: ziekte van vader, röntgenonderzoek heeft uitgewezen dat haar man longkanker heeft. Hij wordt in Vught goed verzorgt. Moeder hoort maar niet van haar zoon uit kamp Westerbork, terwijl vele berichten vanuit kamp Westerbork in Vught binnenkomen. Onder andere schrijft ze in haar brief dat ze aan personen die van Vught naar Westerbork worden gestuurd een berichtje meegeeft voor haar zoon, dat zijn vader ernstig ziek is. Mina heeft veel aan haar zoon Gerard, die ook in kamp Vught is. Vader heeft hem gevraagd als hij er niet meer is voor zijn moeder te zorgen.

Van: Moeder (Mina Polak-Hoogstraal)&nbsp; Aan: Polak, S.&nbsp; Plaats: Vught, kamp Datum: 1943-10-17&nbsp; Onderwerp: ziekte van vader, röntgenonderzoek heeft uitgewezen dat haar man longkanker heeft. Hij wordt in Vught goed verzorgt. Moeder hoort maar niet van haar zoon uit kamp Westerbork, terwijl vele berichten vanuit kamp Westerbork in Vught binnenkomen. Onder andere schrijft ze in haar brief dat ze aan personen die van Vught naar Westerbork worden gestuurd een berichtje meegeeft voor haar zoon, dat zijn vader ernstig ziek is. Mina heeft veel aan haar zoon Gerard, die ook in kamp Vught is. Vader heeft hem gevraagd als hij er niet meer is voor zijn moeder te zorgen.

Brief van Mina Polak-Hoogstraal aan Salomon Polak vanuit kamp Vught

Van: Praag, van, Alice Aan: Bolten, Henny Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-13 Onderwerp: Verhuizing, gedoopte joden, ziekenhuis, voedsel, omstandigheden

Van: Praag, van, Alice Aan: Bolten, Henny Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-13 Onderwerp: Verhuizing, gedoopte joden, ziekenhuis, voedsel, omstandigheden

Brief van Alice van Praag aan Henny Bolten vanuit kamp Westerbork

Ausnahmebescheinigung Zentralstelle fur judische Auswanderung Datum: 1943-07-17 Plaats: Amsterdam Die Judin de Haan, Suzanna ist im auftrag der Zentralstelle tätig. Bijz.: Ondertekend (stempel) door Aus der Funten. Op die dag werd Suzanna uit kamp Westerbork ontslagen om in Amsterdam werkzaamheden te verrichten. Waarschijnlijk kwam zij op haar oude werkplek in de diamantindustrie terecht.

Ausnahmebescheinigung Zentralstelle fur judische Auswanderung Datum: 1943-07-17 Plaats: Amsterdam Die Judin de Haan, Suzanna ist im auftrag der Zentralstelle tätig. Bijz.: Ondertekend (stempel) door Aus der Funten. Op die dag werd Suzanna uit kamp Westerbork ontslagen om in Amsterdam werkzaamheden te verrichten. Waarschijnlijk kwam zij op haar oude werkplek in de diamantindustrie terecht.

Vrijstelling wegens werkzaamheden van Suzanna de Haan

Barakken in kamp Westerbork&nbsp; Kamp Westerbork,&nbsp;1948-1949 Overzicht kampterrein, op voorgrond links en rechts barakken, op de achtergrond een wachttoren.

Barakken in kamp Westerbork&nbsp; Kamp Westerbork,&nbsp;1948-1949 Overzicht kampterrein, op voorgrond links en rechts barakken, op de achtergrond een wachttoren.

Zicht op barakken en een wachttoren

Briefkaart Van: Lien Aan: Steeden, van, G.J.H. Plaats: Westerbork, kamp Datum:&nbsp;1943-07 Onderwerp: pakketjes, samenstelling transport. &nbsp;Alle werkstempels zijn vervallen. Er wordt een nieuwe lijst opgemaakt In totaal mogen 86 verpleegsters blijven, gediplomeerden en een enkel niet-gediplomeerde. De schrijfster heeft daarom geen schijn van kans en zit in de put. Ze heeft iemand benaderd, maar die kan niets voor haar doen. De angst is aanwezig dat ze met het transport van 20 april mee moet gaan.

Briefkaart Van: Lien Aan: Steeden, van, G.J.H. Plaats: Westerbork, kamp Datum:&nbsp;1943-07 Onderwerp: pakketjes, samenstelling transport. &nbsp;Alle werkstempels zijn vervallen. Er wordt een nieuwe lijst opgemaakt In totaal mogen 86 verpleegsters blijven, gediplomeerden en een enkel niet-gediplomeerde. De schrijfster heeft daarom geen schijn van kans en zit in de put. Ze heeft iemand benaderd, maar die kan niets voor haar doen. De angst is aanwezig dat ze met het transport van 20 april mee moet gaan.

Briefkaart van Lien aan G.J.H. van Steeden vanuit kamp Westerbork

Militair Kampement Westerbork&nbsp; Datum: 1949 Foto van Barak nr. 83&nbsp;

Militair Kampement Westerbork&nbsp; Datum: 1949 Foto van Barak nr. 83&nbsp;

Foto van barak 83 in het Militair kampement Westerbork

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-19 Onderwerp: een vertrekkende trein op de aftakking van de spoorlijn tussen het kamp en Hooghalen.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-19 Onderwerp: een vertrekkende trein op de aftakking van de spoorlijn tussen het kamp en Hooghalen.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Van: Joodsche Raad voor Amsterdam Aan: de Leeuw, familie Plaats: Amsterdam Datum: 1942-10-05 Onderwerp: mededeling dat Henri de Leeuw naar Duitsland is vertrokken.

Van: Joodsche Raad voor Amsterdam Aan: de Leeuw, familie Plaats: Amsterdam Datum: 1942-10-05 Onderwerp: mededeling dat Henri de Leeuw naar Duitsland is vertrokken.

Brief van de Joodsche Raad voor Amsterdam, afdeling Expositur, voor de familie de Leeuw

Armband Armband van de Joodsche Raad. Kamp Westerbork Datum: 1942-1944 Foto van een armband van een medewerker van de joodsche raad voor Amsterdam afdeling Westerbork. Band no. 0.28.

Armband Armband van de Joodsche Raad. Kamp Westerbork Datum: 1942-1944 Foto van een armband van een medewerker van de joodsche raad voor Amsterdam afdeling Westerbork. Band no. 0.28.

Armband van de Joodse Raad

Van: Zomerplaag, Morris Aan: lieve Mady en Ali Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-05-04 Onderwerp: verbittering vanwege feit dat Edy (Emanuel) op transport is gesteld; ontvangen pakketten; deze brief is op illegale wijze verstuurd tegen betaling (1,25); vrijheden vanwege baantje in het kamp

Van: Zomerplaag, Morris Aan: lieve Mady en Ali Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-05-04 Onderwerp: verbittering vanwege feit dat Edy (Emanuel) op transport is gesteld; ontvangen pakketten; deze brief is op illegale wijze verstuurd tegen betaling (1,25); vrijheden vanwege baantje in het kamp

Brief van Morris Zomerplaag aan Mady en Ali vanuit kamp Westerbork

Recept (blanco) uit Westerbork, kamp Voor gebruik door arts.

Recept (blanco) uit Westerbork, kamp Voor gebruik door arts.

Blanco recept voor gebruik in kamp Westerbork

Van: Magnus, Josef Aan: familie (Engeland) Datum: 1945 Plaats: Amsterdam Onderwerp: over families die het niet hebben overleefd (Roosen en Wolff), over het leeghalen van de woning door de bezetter, vele spullen in bewaring gegeven. Deze kunnen ze terugkrijgen als er weer een woning voor het gezin is. Tijdens hun verblijf in Theresienstadt zijn vele brieven geschreven, maar er kwam niets door. Het gezin Magnus is weer redelijk van de ontberingen in Theresienstadt hersteld en weer redelijk op gewicht. Geen reden meer om zorgen te maken.

Van: Magnus, Josef Aan: familie (Engeland) Datum: 1945 Plaats: Amsterdam Onderwerp: over families die het niet hebben overleefd (Roosen en Wolff), over het leeghalen van de woning door de bezetter, vele spullen in bewaring gegeven. Deze kunnen ze terugkrijgen als er weer een woning voor het gezin is. Tijdens hun verblijf in Theresienstadt zijn vele brieven geschreven, maar er kwam niets door. Het gezin Magnus is weer redelijk van de ontberingen in Theresienstadt hersteld en weer redelijk op gewicht. Geen reden meer om zorgen te maken.

Brief van Josef Magnus aan familie in Engeland vanuit Amsterdam

Broche&nbsp; Door Rita (Lensink) Bosman illegaal in kamp Westerbork gemaakt.&nbsp; Een vierkante broche met gekleurde letters erop.

Broche&nbsp; Door Rita (Lensink) Bosman illegaal in kamp Westerbork gemaakt.&nbsp; Een vierkante broche met gekleurde letters erop.

Beschilderde broche van hout

The following were our relative who did not come back from Auschwitz&nbsp; Betreft de familie de Haan, familie Vos en familie Noach / Zeehandelaar

The following were our relative who did not come back from Auschwitz&nbsp; Betreft de familie de Haan, familie Vos en familie Noach / Zeehandelaar

Lijst met oorlogsgetroffenen

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-03-12 Onderwerp: Werner verheugd zich op zijn aanstaande bezoek aan Amsterdam. Het is wederzijds. Over de inhoud van het programma (bezoeken en dergelijke) zullen ze het nog hebben. Werner zal terecht komen in een huis aan de Vechtstraat; Over kamp Vught weet hij niet veel. In ieder geval de berichten die in Westerbork binnenkomen zijn niet goed. Vandaag kwam er weer een transport uit Vught binnen; het voorlaatste transport ging volgens de geruchten naar Lublin.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-03-12 Onderwerp: Werner verheugd zich op zijn aanstaande bezoek aan Amsterdam. Het is wederzijds. Over de inhoud van het programma (bezoeken en dergelijke) zullen ze het nog hebben. Werner zal terecht komen in een huis aan de Vechtstraat; Over kamp Vught weet hij niet veel. In ieder geval de berichten die in Westerbork binnenkomen zijn niet goed. Vandaag kwam er weer een transport uit Vught binnen; het voorlaatste transport ging volgens de geruchten naar Lublin.

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit kamp Westerbork

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-01-20 Onderwerp: nieuwe postregeling; 9000 mensen in het kamp, waarvan soms 600 personen in een grote woonbarak. Er zullen 2000 mensen in het kamp achterblijven, de rest gaat naar het nieuwe kamp Vught. Hier zal een Centraal Ziekenhuis voor Nederland worden opgericht; 110 man van de Joodse ordedienst zijn naar Apeldoorn gegaan voor een transport uit het Apeldoornsche Bosch; afgelopen maandag zijn 40 OD'ers naar Amsterdam vertrokken om te helpen met het vervoer van zieken naar kamp Westerbork; veel verzoeken voor Werner via de post met de vraag mensen te helpen die naar kamp Westerbork zijn vertrokken; een tante van Stella bezocht (Vogeltje), zij is ziek en ligt in barak 69; Sal en zijn vrouw bevinden zich in barak 67. Werner heeft hun nog niet ontmoet; de oorlog nadert zijn beslissing.&nbsp;

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-01-20 Onderwerp: nieuwe postregeling; 9000 mensen in het kamp, waarvan soms 600 personen in een grote woonbarak. Er zullen 2000 mensen in het kamp achterblijven, de rest gaat naar het nieuwe kamp Vught. Hier zal een Centraal Ziekenhuis voor Nederland worden opgericht; 110 man van de Joodse ordedienst zijn naar Apeldoorn gegaan voor een transport uit het Apeldoornsche Bosch; afgelopen maandag zijn 40 OD'ers naar Amsterdam vertrokken om te helpen met het vervoer van zieken naar kamp Westerbork; veel verzoeken voor Werner via de post met de vraag mensen te helpen die naar kamp Westerbork zijn vertrokken; een tante van Stella bezocht (Vogeltje), zij is ziek en ligt in barak 69; Sal en zijn vrouw bevinden zich in barak 67. Werner heeft hun nog niet ontmoet; de oorlog nadert zijn beslissing.&nbsp;

Reisverslag transport Westerbork-Auschwitz: woensdag vroeg&nbsp; Briefjes werden in het geheim geschreven. Ze werden verstopt in een luchtrooster in een wagon. Bij terugkeer van de trein werden de verslagen uit de trein gehaald, waarna ze werden overgeschreven of getypt(o.a. door Cahen). De kopieën (en originelen?) zijn daarna uit het kamp gesmokkeld &nbsp;

Reisverslag transport Westerbork-Auschwitz: woensdag vroeg&nbsp; Briefjes werden in het geheim geschreven. Ze werden verstopt in een luchtrooster in een wagon. Bij terugkeer van de trein werden de verslagen uit de trein gehaald, waarna ze werden overgeschreven of getypt(o.a. door Cahen). De kopieën (en originelen?) zijn daarna uit het kamp gesmokkeld &nbsp;

Het transport van Westerbork naar Auschwitz van 9 februari 1943

Van: Joodsche Raad voor Amsterdam, afdeling Expositur Aan: Gassmann, Heinrich Datum: 1942-07-10 Onderwerp: Inge is geplaatst op de oproep van haar echtgenoot Heinrich. Ze zullen als getrouwd worden beschouwd. Het huwelijk vond op 8 juli 1942 plaats.&nbsp;

Van: Joodsche Raad voor Amsterdam, afdeling Expositur Aan: Gassmann, Heinrich Datum: 1942-07-10 Onderwerp: Inge is geplaatst op de oproep van haar echtgenoot Heinrich. Ze zullen als getrouwd worden beschouwd. Het huwelijk vond op 8 juli 1942 plaats.&nbsp;

Oproep van de Joodse Raad voor Amsterdam voor Heinrich Gassmann

Opstelling ketelwater-reinigingsinstallatie Schattenberg Schaal: 1:10 en 1:20 Datum: 1953-10-20

Opstelling ketelwater-reinigingsinstallatie Schattenberg Schaal: 1:10 en 1:20 Datum: 1953-10-20

Plattegrond

Verklaring van de Joodsche Raad voor Amsterdam, afd. Ondersteuning en Maatschappelijk Werk, dat Nathan Cohen te Groningen een financiële toezegging heeft gedaan en in verband hiermee zijn betalingen tot op heden heeft verricht, 6 nov. 1941.

Verklaring van de Joodsche Raad voor Amsterdam betreffende Nathan Cohen

Reisvergunning Formulier bestemd voor het verlenen van toestemming om door Nederland te reizen voor joodsche personen. Niet ingevuld.

Reisvergunning Formulier bestemd voor het verlenen van toestemming om door Nederland te reizen voor joodsche personen. Niet ingevuld.

Reisvergunning

Van: Militair Gezag (Westerbork) Aan: Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-1948 Blanco toegangsbewijs voor een bezoeker van het Interneringskamp.

Van: Militair Gezag (Westerbork) Aan: Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-1948 Blanco toegangsbewijs voor een bezoeker van het Interneringskamp.

Saravan Laar-Dusseldorp

Sara
van Laar-Dusseldorp