In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Arbeitskarte Lager Westerbork Van: Blik-Content, Clara Datum: 1944-07-07 Barak 43 Groep: 7 DB4 B-Dienst Orthop. Werkstaette

Arbeitskarte Lager Westerbork Van: Blik-Content, Clara Datum: 1944-07-07 Barak 43 Groep: 7 DB4 B-Dienst Orthop. Werkstaette

Arbeitskarte van Clara Blik-Content

Recept&nbsp; Voor: Boom-Jacobs, Esther Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-09-18

Recept&nbsp; Voor: Boom-Jacobs, Esther Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-09-18

Recept voor Esther Boom-Jacobs in kamp Westerbork

Van: Joodsche Raad voor Amsterdam Aan: de Leeuw, Bernard (zoon) Plaats: Amsterdam Datum: 1944-01-20 Onderwerp: plaatsing op de Weinreblijst van Schoontje de Leeuw-Polak.

Van: Joodsche Raad voor Amsterdam Aan: de Leeuw, Bernard (zoon) Plaats: Amsterdam Datum: 1944-01-20 Onderwerp: plaatsing op de Weinreblijst van Schoontje de Leeuw-Polak.

Brief van de Joodsche Raad voor Amsterdam, afdeling Expositur aan de familie de Leeuw

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1942-05-02 Onderwerp: denk terug aan de 1 mei viering; bezoek aan Amsterdam in mei gaat niet door; misschien is het mogelijk dat Stella een bezoek brengt; over een gesprek met een marechaussee; in het kamp wordt aan de nieuwe barakken gebouwd. ‘Na een paar weken zal wel het nieuwe treurspel beginnen’; Van zijn ouders nog steeds niets gehoord.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1942-05-02 Onderwerp: denk terug aan de 1 mei viering; bezoek aan Amsterdam in mei gaat niet door; misschien is het mogelijk dat Stella een bezoek brengt; over een gesprek met een marechaussee; in het kamp wordt aan de nieuwe barakken gebouwd. ‘Na een paar weken zal wel het nieuwe treurspel beginnen’; Van zijn ouders nog steeds niets gehoord.

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Van: Meyers, K.&nbsp; Aan: Meyers, A.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1944-07-23&nbsp; Onderwerp: beschrijving situatie; verhuis naar barak 66, betere omstandigheden, een raam en een bed op driehoog; het werken gebeurd in twee ploegendiensten; kopen van voedsel en het klaarmaken ervan.

Van: Meyers, K.&nbsp; Aan: Meyers, A.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1944-07-23&nbsp; Onderwerp: beschrijving situatie; verhuis naar barak 66, betere omstandigheden, een raam en een bed op driehoog; het werken gebeurd in twee ploegendiensten; kopen van voedsel en het klaarmaken ervan.

Brief van Karl Meijers aan zijn moeder

Kampgeld Lager Westerbork Rood/bruin 25 cent/25 Gutschen, Serie BB No 3079

Kampgeld Lager Westerbork Rood/bruin 25 cent/25 Gutschen, Serie BB No 3079

Kampgeld Lager Westerbork 25 cent

Van: Gans, Regina Voor dienst bij het transport op 1944-05-19 (het door Breslauer gefilmde transport).

Van: Gans, Regina Voor dienst bij het transport op 1944-05-19 (het door Breslauer gefilmde transport).

Ausweiskarte voor Regina Gans in kamp Westerbork

Sterfte kamp Westerbork

Kindersterfte kamp Westerbork

Van: Aan: Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946 Onderwerp: kostenberekening vervaardiging speelgoedameublement 'Spel'.

Van: Aan: Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946 Onderwerp: kostenberekening vervaardiging speelgoedameublement 'Spel'.

Calculatie voor het vervaardigen van een speelgoedameublement onder de naam 'Spel'

Van: Nederlandsch Roode Kruis, afwikkelingsbureau concentratiekampen&nbsp; Aan: Abrahams, J.M.&nbsp; Plaats: Den Haag&nbsp; Datum: 1946-06-12&nbsp; Onderwerp: persoonsgegevens over Hans Cahen.

Van: Nederlandsch Roode Kruis, afwikkelingsbureau concentratiekampen&nbsp; Aan: Abrahams, J.M.&nbsp; Plaats: Den Haag&nbsp; Datum: 1946-06-12&nbsp; Onderwerp: persoonsgegevens over Hans Cahen.

Brief van het Nederlandsch Roode Kruis aan J. M. Abrahams

Deportatiewagons vanuit kamp Westerbork

Veewagons gebruikt bij deportatie vanuit kamp Westerbork

Van: Gezantschap der Nederlanden te Bern Aan: Wijnberg, Simon Datum: 1945-07-02 De heer S. Wijnberg komt niet in aanmerking voor wachtgeld.

Van: Gezantschap der Nederlanden te Bern Aan: Wijnberg, Simon Datum: 1945-07-02 De heer S. Wijnberg komt niet in aanmerking voor wachtgeld.

Brief van Gezantschap der Nederlanden te Zwitserland aan Simon Wijnberg

De Westerborker Nieuws uit Kamp Westerbork 1945-05-25 No. 25&nbsp; Inhoud: Inlichtingenbureau; reparaties; godsdienstoefeningen; zionistische bijeenkomst; Iwrith; geboren (Harold Wolf); huwelijk van Sandor Salmagne en Beatrice Lissauer; sport (handbal); wereldnieuws; Joden in Palestina en elders in de wereld.

De Westerborker Nieuws uit Kamp Westerbork 1945-05-25 No. 25&nbsp; Inhoud: Inlichtingenbureau; reparaties; godsdienstoefeningen; zionistische bijeenkomst; Iwrith; geboren (Harold Wolf); huwelijk van Sandor Salmagne en Beatrice Lissauer; sport (handbal); wereldnieuws; Joden in Palestina en elders in de wereld.

De Westerborker nummer 25 van 25 mei 1945

Van: Buijvoets, J.G. Aan: Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-07 Onderwerp: het organiseren van een bespreking tussen overste Stok, Lt. Buijvoets en houtvester Jansen in verband met verharden van een weg

Van: Buijvoets, J.G. Aan: Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-07 Onderwerp: het organiseren van een bespreking tussen overste Stok, Lt. Buijvoets en houtvester Jansen in verband met verharden van een weg

Notitie van J.G. Buijvoets over een onderhoud met de Houtvesterij Assen en overste Stok van het Militair Gezag

Van: Jewish Agency Jerusalem Aan: Snoek, Hermine Plaats: Palestina Datum: 1944-06-07 Onderwerp: registratie op de Palestinalijst

Van: Jewish Agency Jerusalem Aan: Snoek, Hermine Plaats: Palestina Datum: 1944-06-07 Onderwerp: registratie op de Palestinalijst

Brief van Jewish Agency Jerusalem aan Hermine Snoek

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-07-25 Onderwerp: Werner was geschrokken van een expresbrief van Stella. Hij dacht dat ze een oproep had gekregen, wat dus niet het geval was. Stella heeft de mogelijkheid van uitstel van transport. Zo lijkt ook de situatie voor Werner in kamp Westerbork, de oorspronkelijke bewoners lijken voorlopig uitstel te krijgen. De situatie blijft onzeker. ‘We leven op afroep’, het kan weken, het kan maanden duren. De rugzakken die vorige week klaarstonden worden weer leeggemaakt. De eerste twee transporten waren schokkend en confronterend, mensen met gevangenis- en concentratiekamp ervaring zaten erbij. De organisatie van de transporten was nog niet in orde. De eerste twee transporten gingen met goederenwagons. Vanaf het derde transport konden de mensen even bijkomen, zieke mensen &nbsp;en bijzondere gevallen werden eruit gehaald en oude persoonswagons werden ingezet om de mensen verder te vervoeren. ‘We hebben gehoord dat de mensen in Auschwitz goed zijn gearriveerd en in Groningen en Bremen door het Rode Kruis verzorgd worden’. De kinderen kregen melk en de mannen moeten daarginds werken bij boeren of in fabrieken. De vrouwen en kinderen blijven in het kamp. De gezinnen wonen samen. Werner vindt de berichten niet betrouwbaar genoeg. Eerst maar een bericht van de mannen zelf krijgen. Het vijfde transport uit Amsterdam is binnengekomen. Er komen ook mannen uit werkkampen, gedeeltelijk werken ze in het kamp of gaan ze met hun gezin mee naar het Oosten. Tweemaal in de week vertrekt een transport, elk met ongeveer 1000 mensen. Onder de gedeporteerden bevinden zich veel arme mensen uit de Jodenbuurt. Er zitten weinig beter gesitueerden tussen…

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-07-25 Onderwerp: Werner was geschrokken van een expresbrief van Stella. Hij dacht dat ze een oproep had gekregen, wat dus niet het geval was. Stella heeft de mogelijkheid van uitstel van transport. Zo lijkt ook de situatie voor Werner in kamp Westerbork, de oorspronkelijke bewoners lijken voorlopig uitstel te krijgen. De situatie blijft onzeker. ‘We leven op afroep’, het kan weken, het kan maanden duren. De rugzakken die vorige week klaarstonden worden weer leeggemaakt. De eerste twee transporten waren schokkend en confronterend, mensen met gevangenis- en concentratiekamp ervaring zaten erbij. De organisatie van de transporten was nog niet in orde. De eerste twee transporten gingen met goederenwagons. Vanaf het derde transport konden de mensen even bijkomen, zieke mensen &nbsp;en bijzondere gevallen werden eruit gehaald en oude persoonswagons werden ingezet om de mensen verder te vervoeren. ‘We hebben gehoord dat de mensen in Auschwitz goed zijn gearriveerd en in Groningen en Bremen door het Rode Kruis verzorgd worden’. De kinderen kregen melk en de mannen moeten daarginds werken bij boeren of in fabrieken. De vrouwen en kinderen blijven in het kamp. De gezinnen wonen samen. Werner vindt de berichten niet betrouwbaar genoeg. Eerst maar een bericht van de mannen zelf krijgen. Het vijfde transport uit Amsterdam is binnengekomen. Er komen ook mannen uit werkkampen, gedeeltelijk werken ze in het kamp of gaan ze met hun gezin mee naar het Oosten. Tweemaal in de week vertrekt een transport, elk met ongeveer 1000 mensen. Onder de gedeporteerden bevinden zich veel arme mensen uit de Jodenbuurt. Er zitten weinig beter gesitueerden tussen…

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit kamp Westerbork

Distributiestamkaart van Golina van Dam-Sleutelberg. Plaats: Delfzijl Datum: 1940-10-16

Distributiestamkaart van Golina van Dam-Sleutelberg. Plaats: Delfzijl Datum: 1940-10-16

Stamkaart (distributie) van Golina van Dam-Sleutelberg

Spoorlijn kamp Westerbork

Smalspoor kamp Westerbork

Militair Kampement Westerbork Datum: 1949 Overzicht van het militair kampement met in het midden de schoorsteen van het ketelhuis. ‘Panorama van kamp Westerbork’

Militair Kampement Westerbork Datum: 1949 Overzicht van het militair kampement met in het midden de schoorsteen van het ketelhuis. ‘Panorama van kamp Westerbork’

Foto van het centrale deel van het Militair kampement Westerbork

Stapelbed in het interneringskamp. Plaats: Interneringskamp Westerbork Datum: 1945-1948 Interieur van een woonbarak. Op de foto een deel van een stapelbed, koffer, kleding, matrassen en dozen.

Stapelbed in het interneringskamp. Plaats: Interneringskamp Westerbork Datum: 1945-1948 Interieur van een woonbarak. Op de foto een deel van een stapelbed, koffer, kleding, matrassen en dozen.

Aleida BardinaKrammer

Aleida Bardina
Krammer