In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Vanaf 1942 begonnen de nazi’s met de deportaties van voornamelijk Joden uit heel Europa naar vernietigingskampen in het Oosten. Dit had gevolgen voor kamp Westerbork. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste geïnterneerden het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.  

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De dekolonisatieoorlog in het voormalige Nederlands-Indië was in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Dit verhaal werd opgetekend door conservator Guido Abuys. Meer over de familie Enthoven is te vinden in het boek Kroniek van het geslacht Enthoven (Zutphen 1991).&nbsp;

Het is 23 mei 1945. Henriette Enthoven-van Lier schrijft vanuit Mont Pèlerin in Zwitserland een brief aan haar familie, waarin ze terugkijkt naar het transport van kamp Westerbork naar Theresienstadt en haar aankomst in dit getto.

"Ik werd met enige kennissen in een bananenwagen gestopt..."

Gerdien Verschoor was tussen 2019 en 2022 de directeur van Herinneringscentrum Kamp Westerbork. Dit verhaal publiceerde zij op haar <a href="https://gerdienverschoor.wordpress.com/2019/02/07/het-treinbord/#more-3294">eigen website</a>.

Het moet ergens in de jaren negentig geweest zijn: het was na de Wende en ik werkte bij de Nederlandse Ambassade in Warschau. Alles in Polen veranderde. Als attaché voor pers- en culturele zaken richtte ik me niet alleen op pers en cultuur, maar ook op de historische en maatschappelijke onderwerpen die in die periode actueel waren. Vele musea en historische instituten maakten een transitie door: nu Polen het communisme van zich had afgeschud, konden vele verhalen eindelijk op een andere manier verteld worden.

Het treinbord

Dit verhaal, geschreven door conservator Guido Abuys, werd in 2018 als column gepubliceerd op de website van het Herinneringscentrum Kamp Westerbork.&nbsp;

Een houten beeldje van een jongen van een jaar of twaalf, gekleed in een blouse, korte broek, hoge sokken en wandelschoenen. Op het voetstuk zijn de initialen E.B. ingekrast en is het jaar 1941 duidelijk zichtbaar. Het beeldje zou geschonken zijn aan Jacques Schol, directeur van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork.&nbsp;

Een jongen vereeuwigd in hout

In juni 2025 verscheen Sprekende stenen. Stolpersteine in Zwolle, een publicatie waarin de verhalen van Joodse inwoners van Zwolle worden belicht. Ook voor het gezin Caneel, dat voor hun deportatie aan de Vispoortenplas 10 woonde, zijn struikelstenen gelegd.&nbsp;

Carolina Caneel-Bamberg, haar man Salomon Caneel en hun zoontje Mozes “Max” Caneel werden begin oktober 1942 vanuit Zwolle naar kamp Westerbork gebracht. Het was in die dagen overvol in het kamp: door de ontruiming van de Joodse werkkampen en de razzia’s waarbij de familieleden van de Joodse dwangarbeiders werden opgehaald, kwamen er zo’n 12.000 personen naar het kamp. In een brief aan vriendin Janny Bosman schrijft Carolina over de chaotische situatie en de onwetendheid over hun verdere lot. Ook vraagt ze om een paar hoge schoenen of laarsjes in maat 26 voor zoontje Max en een stel dekens, want die zijn ze inmiddels kwijtgeraakt.&nbsp;

"Onze Max is een reuzelieve schat..."

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina vind je een overzicht van verhalen over kamp Westerbork. Zo kun je meer te weten komen over personen die in het kamp gevangen zaten of over objecten uit onze collecties. Ook bieden we themaverhalen aan en laten we zien welke locaties in Nederland, direct of indirect, een verbinding hebben met kamp Westerbork. 

Verhalen

Kampleven Westerbork

Vriendschappen kamp Westerbork

Informatie uit andere archieven

Van: Levie, Jaap Aan: lieve familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-02-25 Onderwerp: telegram inzake Frederikslijst ontvangen; opsomming van werkzaamheden onder andere werkzaam bij de Inspecteur van de Rijkswerkverschaffing in de Provincie Groningen geweest (1923), bij &nbsp;(wijlen) inspecteur J.J. Buiskool, burgemeester van Delfzijl…; vanaf 1923 geen lid meer van de Israëlitische gemeente, vanaf 1924 geregeld bezoeker &nbsp;van de Nederlandse hervormde kerk (angehörig); Dien zit bij hem, Jo is naar school…

Van: Levie, Jaap Aan: lieve familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-02-25 Onderwerp: telegram inzake Frederikslijst ontvangen; opsomming van werkzaamheden onder andere werkzaam bij de Inspecteur van de Rijkswerkverschaffing in de Provincie Groningen geweest (1923), bij &nbsp;(wijlen) inspecteur J.J. Buiskool, burgemeester van Delfzijl…; vanaf 1923 geen lid meer van de Israëlitische gemeente, vanaf 1924 geregeld bezoeker &nbsp;van de Nederlandse hervormde kerk (angehörig); Dien zit bij hem, Jo is naar school…

Brief van Jaap Levie aan lieve familie vanuit kamp Westerbork

Religieus leven kamp Westerbork

Christendom kamp Westerbork

Van: Feldman-Kan, Ruth (via haar moeder Johanna Kan-Kaufmann) Aan: Feldman, T. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-03-03 Onderwerp: uit barak 70 (de barak van Lotte) schijnen meer brieven verloren geraakt te zijn; krant ontvangen; er schijnt en mogelijkheid te zijn een bezoek aan het kamp te brengen; andere werktijden, nieuwe regelingen in het kamp; er is een warenhuis gekomen en een kantine; moeder wordt zaterdag waarschijnlijk uit het ziekenhuis ontslagen; morgen komt ze bij een tante op de zaal; mevrouw Kattenburg heeft ze ook verpleegd, hem spreek ik dikwijls. Ze geloofd dat hij nog op en neer reist; zondag was ze bij een Gottesdienst, ook en koortje zong er…&nbsp;

Van: Feldman-Kan, Ruth (via haar moeder Johanna Kan-Kaufmann) Aan: Feldman, T. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-03-03 Onderwerp: uit barak 70 (de barak van Lotte) schijnen meer brieven verloren geraakt te zijn; krant ontvangen; er schijnt en mogelijkheid te zijn een bezoek aan het kamp te brengen; andere werktijden, nieuwe regelingen in het kamp; er is een warenhuis gekomen en een kantine; moeder wordt zaterdag waarschijnlijk uit het ziekenhuis ontslagen; morgen komt ze bij een tante op de zaal; mevrouw Kattenburg heeft ze ook verpleegd, hem spreek ik dikwijls. Ze geloofd dat hij nog op en neer reist; zondag was ze bij een Gottesdienst, ook en koortje zong er…&nbsp;

Brief van Lotte Ruth-Kan aan haar echtgenoot T. Feldman vanuit kamp Westerbork

Van: Bob&nbsp;en Hans Cahen Aan: Cahen-Vries, de, Mevr.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1942-08 Onderwerp: wel of niet op transport gaan naar Westerbork. Mevrouw Cahen ligt in een ziekenhuis te Amersfoort.

Van: Bob&nbsp;en Hans Cahen Aan: Cahen-Vries, de, Mevr.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1942-08 Onderwerp: wel of niet op transport gaan naar Westerbork. Mevrouw Cahen ligt in een ziekenhuis te Amersfoort.

Brief van Bob en Hans Cahen aan mevr. Cahen-de Vries vanuit kamp Westerbork

Van: van der Hak, Moritz Aan: van der Hak, Louis en gezin Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10-04 Onderwerp: zaterdagavond om 19.00 in het kamp aangekomen, ze waren zeer vermoeid; ze weten niet wanneer ze doorgestuurd worden…; bij de opticien in de Kromme Elleboog (Groningen) liggen nog twee brillen ter reparatie…&nbsp;

Van: van der Hak, Moritz Aan: van der Hak, Louis en gezin Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10-04 Onderwerp: zaterdagavond om 19.00 in het kamp aangekomen, ze waren zeer vermoeid; ze weten niet wanneer ze doorgestuurd worden…; bij de opticien in de Kromme Elleboog (Groningen) liggen nog twee brillen ter reparatie…&nbsp;

Brief van Moritz van der Hak aan het gezin van zijn zoon Louis vanuit kamp Westerbork

Van: Cahen, J. Aan: Tilderda, M. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943 Onderwerp: Bedankje voor ontvangst pakket Voorgedrukt kaartje

Van: Cahen, J. Aan: Tilderda, M. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943 Onderwerp: Bedankje voor ontvangst pakket Voorgedrukt kaartje

Briefkaart van J. Cahen aan M. Tilderda vanuit kamp Westerbork

Bouwtekeningen Technische tekeningen van de aftakking van de spoorlijn naar het kamp Westerbork vanaf de hoofdspoorlijn bij Hooghalen Datum: 1943

Bouwtekeningen Technische tekeningen van de aftakking van de spoorlijn naar het kamp Westerbork vanaf de hoofdspoorlijn bij Hooghalen Datum: 1943

Bouwtekeningen van de aftakking spoorlijn Hooghalen-kamp Westerbork

Kok, L. Foto van een portrettekening. Kamp Westerbork, 1942-08. Tekening van Hans Cahen.

Kok, L. Foto van een portrettekening. Kamp Westerbork, 1942-08. Tekening van Hans Cahen.

Portret van Hans Cahen getekend door Leo Kok in kamp Westerbork

Van: Cahen, Bob&nbsp; Aan: Jilderda, M.&nbsp; Plaats: Theresienstadt&nbsp; Datum: 1944-03-15&nbsp; Onderwerp: omstandigheden; werken in een houtbedrijf; post&nbsp;kan worden ontvangen; moeder ligt in het ziekenhuis. Bob bezoekt haar elke dag.

Van: Cahen, Bob&nbsp; Aan: Jilderda, M.&nbsp; Plaats: Theresienstadt&nbsp; Datum: 1944-03-15&nbsp; Onderwerp: omstandigheden; werken in een houtbedrijf; post&nbsp;kan worden ontvangen; moeder ligt in het ziekenhuis. Bob bezoekt haar elke dag.

Briefkaart van Bob Cahen aan Mariette Jilderda

Van: M.&nbsp;Frank&nbsp; Aan: W. Langstadt.&nbsp; Plaats: Zeist&nbsp; Datum: 1944-01 Onderwerp: bewijs van het versturen van een pakket naar Theresienstadt.

Van: M.&nbsp;Frank&nbsp; Aan: W. Langstadt.&nbsp; Plaats: Zeist&nbsp; Datum: 1944-01 Onderwerp: bewijs van het versturen van een pakket naar Theresienstadt.

van het versturen van een pakket naar Theresienstadt

Van: van Es-van der Rhoer, Martha Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-09-05 Onderwerp: Ausweiskarte, Stammliste, Schreibstube&nbsp;

Van: van Es-van der Rhoer, Martha Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-09-05 Onderwerp: Ausweiskarte, Stammliste, Schreibstube&nbsp;

Ausweiskarte van Martha van Es-van der Rhoer in kamp Westerbork

Verklaring over de arrestatie van Lion Brommet (Veendam, 25-01-1892) en zijn gezinsleden. Lion Brommet is op 28 april 1944 gearresteerd vanwege hulpverlening aan Joden en via de Weteringschans op 26 mei 1944 naar kamp Westerbork gestuurd als strafgeval. Zijn vrouw Grietje ten Wolde ligt onder politiebewaking in het Westerziekenhuis. Zoons zijn gearresteerd maar inmiddels vrijgelaten.&nbsp; Lion Brommet werd op 5 maart 1945 ontslagen uit kamp Westerbork.

Verklaring over de arrestatie van Lion Brommet (Veendam, 25-01-1892) en zijn gezinsleden. Lion Brommet is op 28 april 1944 gearresteerd vanwege hulpverlening aan Joden en via de Weteringschans op 26 mei 1944 naar kamp Westerbork gestuurd als strafgeval. Zijn vrouw Grietje ten Wolde ligt onder politiebewaking in het Westerziekenhuis. Zoons zijn gearresteerd maar inmiddels vrijgelaten.&nbsp; Lion Brommet werd op 5 maart 1945 ontslagen uit kamp Westerbork.

Verklaring over de arrestatie van Lion Brommet en zijn gezinsleden

Erich Kohnke was dirigent onder andere in de opera van Chemnitz. Hij vluchtte met zijn eerste echtgenote Lotte naar Den Haag. Later woonde hij met zijn tweede vrouw Helene Leyens in Amsterdam en Hilversum. Hun enige kind heeft de oorlog in onderduik overleefd.&nbsp;

ErichKohnke

Erich
Kohnke