In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Bekendmaking aan de Barakkenleiders Datum: 1943-11-05 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: Verplichte inenting tegen diphterie

Bekendmaking aan de Barakkenleiders Datum: 1943-11-05 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: Verplichte inenting tegen diphterie

Bekendmaking over verplichte inenting tegen difterie

Van: van Bergen-Diamant, Nora Aan: van Bergen, Chaja Plaats: Amsterdam Datum: 1946-06-23 Onderwerp: Chaja bevindt zich al drie weken in een kinderkamp in Engeland; moeder heeft nog geen kaartje van haar gehad; moeder zit in de trein en gaat een paar dagen naar Brussel; ze zal Chaja een mooie kaart sturen; Eddy zit in Bilthoven; &nbsp;de trein gaat rijden, ze houdt op met schrijven…

Van: van Bergen-Diamant, Nora Aan: van Bergen, Chaja Plaats: Amsterdam Datum: 1946-06-23 Onderwerp: Chaja bevindt zich al drie weken in een kinderkamp in Engeland; moeder heeft nog geen kaartje van haar gehad; moeder zit in de trein en gaat een paar dagen naar Brussel; ze zal Chaja een mooie kaart sturen; Eddy zit in Bilthoven; &nbsp;de trein gaat rijden, ze houdt op met schrijven…

Brief van Nora van Bergen-Diamant aan haar dochter Chaja vanuit Amsterdam

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen werkzaam in het naaiatelier.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen werkzaam in het naaiatelier.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Van: Reichskommissar&nbsp; Aan: Burgemeester van Sappemeer&nbsp; Plaats: Groningen&nbsp; Datum: 1942-12-28&nbsp; Onderwerp: Afsluiten van waterleidingen van leegstaande Joodse woningen.

Van: Reichskommissar&nbsp; Aan: Burgemeester van Sappemeer&nbsp; Plaats: Groningen&nbsp; Datum: 1942-12-28&nbsp; Onderwerp: Afsluiten van waterleidingen van leegstaande Joodse woningen.

Brief van de Reichscommissar aan de burgemeester van Sappemeer

Verklaring Van: N.C.I.M. Voor: Gerritse-Kwetser, Jeanette Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-05-14 Persoon is vrijgegeven door NCIM.

Verklaring Van: N.C.I.M. Voor: Gerritse-Kwetser, Jeanette Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-05-14 Persoon is vrijgegeven door NCIM.

Verklaring over persoonsbewijs en politieke betrouwbaarheid van Jeanette Gerritse-Kwetser

Van: Walg, familie Aan: Reens, A, familie Datum: 1943-09-05 Plaats: Westerbork, kamp, barak 62 Onderwerp: het gaat naar omstandigheden goed. Lea ligt weer enige dagen op bed met keelpijn. Ze heeft wel goede eetlust…

Van: Walg, familie Aan: Reens, A, familie Datum: 1943-09-05 Plaats: Westerbork, kamp, barak 62 Onderwerp: het gaat naar omstandigheden goed. Lea ligt weer enige dagen op bed met keelpijn. Ze heeft wel goede eetlust…

Briefkaart van de familie Walg aan de familie Reens vanuit kamp Westerbork

Van: Meta ( Loeb-Spiegel, Meta), L. (Loeb, Leo) Aan:&nbsp;Beste allen, lieve menschen Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-07-15 Onderwerp:&nbsp;Meta spreekt dank uit voor de het pakje met daarin voedzame en lekkere dingen. Paps is weer drie pond aangekomen en ziet er beter uit. Verder schrijft Meta dat ze magerder is geworden, maar zich wel fit voelt. Ze stuurt een pakketzegel mee met de brief. Het laatste deel van de brief is geschreven door Leo. Hij hoopt dat hij binnenkort weer meer kan schrijven.

Van: Meta (Loeb-Spiegel, Meta), L. (Loeb, Leo) Aan:&nbsp;Beste allen, lieve menschen Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-07-15 Onderwerp:&nbsp;Meta spreekt dank uit voor de het pakje met daarin voedzame en lekkere dingen. Paps is weer drie pond aangekomen en ziet er beter uit. Verder schrijft Meta dat ze magerder is geworden, maar zich wel fit voelt. Ze stuurt een pakketzegel mee met de brief. Het laatste deel van de brief is geschreven door Leo. Hij hoopt dat hij binnenkort weer meer kan schrijven.

Brief van Meta Loeb-Spiegel en Leo Loeb aan beste allen vanuit kamp Westerbork

Van: Rika en Sophia, tante Aan: van Dam-Sleutelberg, Aron en Golina Plaats: Appingedam Datum: 1942-07-28 Onderwerp: de families maken het naar omstandigheden goed; er zijn mensen die een kapitaal willen geven voor een functie bij de Joodse Raad; familieaangelegenheden; (kerkelijk)huwelijk van Mietje en L.; de jongens zijn gekeurd…&nbsp;

Van: Rika en Sophia, tante Aan: van Dam-Sleutelberg, Aron en Golina Plaats: Appingedam Datum: 1942-07-28 Onderwerp: de families maken het naar omstandigheden goed; er zijn mensen die een kapitaal willen geven voor een functie bij de Joodse Raad; familieaangelegenheden; (kerkelijk)huwelijk van Mietje en L.; de jongens zijn gekeurd…&nbsp;

Brief van tante Sophia en Rika aan het gezin van Aron en Golina van Dam-Sleutelberg vanuit Appingedam

Van: Aussen, Hertha Aan: Netty Plaats: Wijhe Datum: 1941-12- Onderwerp: belevenissen

Van: Aussen, Hertha Aan: Netty Plaats: Wijhe Datum: 1941-12- Onderwerp: belevenissen

Brief van Herta Aussen aan Netty vanuit Wijhe

Van: Gemeente Amsterdam Aan: ouders van C.A.M. de Vries Plaats: Amsterdam Datum: 1942-08 Onderwerp: aanvulling op circulaire betreffende verordening tav joden (onderwijs) Zie ook 5521-03 + enveloppe (5521-09-1)

Van: Gemeente Amsterdam Aan: ouders van C.A.M. de Vries Plaats: Amsterdam Datum: 1942-08 Onderwerp: aanvulling op circulaire betreffende verordening tav joden (onderwijs) Zie ook 5521-03 + enveloppe (5521-09-1)

Brief van Gemeente Amsterdam aan de ouders van C.A.M. de Vries

Van: Gemeente Amsterdam Aan: ouders Joodse leerlingen Plaats: Amsterdam Datum: 1941-09-11 Onderwerp: Joodse kinderen worden met ingang van 1 september niet meer tot openbare en niet-Joodse bijzondere scholen toegelaten en moeten worden samengebracht in scholen die voor Joodse kinderen zijn bestemd en waar Joodse leerkrachten les geven

Van: Gemeente Amsterdam Aan: ouders Joodse leerlingen Plaats: Amsterdam Datum: 1941-09-11 Onderwerp: Joodse kinderen worden met ingang van 1 september niet meer tot openbare en niet-Joodse bijzondere scholen toegelaten en moeten worden samengebracht in scholen die voor Joodse kinderen zijn bestemd en waar Joodse leerkrachten les geven

van de Gemeente Amsterdam aan de ouders van Joodse leerlingen

Van: Aussen, Hertha Aan: Netty Plaats: Wijhe Datum: 1941-08-18 Onderwerp: belevenissen

Van: Aussen, Hertha Aan: Netty Plaats: Wijhe Datum: 1941-08-18 Onderwerp: belevenissen

Openbaar onderwijs voor Joden verboden

Joodse scholen

Van: Huisman, G.K. Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-06-23 Onderwerp: Uitbreiding tuinbouwbedrijf en verbetering van de landbouwgronden.&nbsp; Bladzijde 2: begroting van de plannen.

Van: Huisman, G.K. Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-06-23 Onderwerp: Uitbreiding tuinbouwbedrijf en verbetering van de landbouwgronden.&nbsp; Bladzijde 2: begroting van de plannen.

Rapport van G.K. Huisman aan J.G. Buijvoets over uitbreiding van het tuinbouwbedrijf en verbetering van de landbouwgronden

Foto van een doorkijk tussen twee familiebarakken (44 en 45) met kinderen op de achtergrond Plaats: woonoord Schattenberg Datum: 1955-1965

Foto van een doorkijk tussen twee familiebarakken (44 en 45) met kinderen op de achtergrond Plaats: woonoord Schattenberg Datum: 1955-1965

Foto van een doorkijk tussen twee familiebarakken in woonoord Schattenberg

Molukse woonoorden

Woonoord Stuifzand

Woonoord Geesbrug

Woonoord Pietersberg

Woonoord Carel Coenraadpolder

Woonoord Oranje

Woonoord Donsel

Woonoord Berkenoord

Woonoord Vosseveld

Woonoord Conrad

Woonoord de Fledders

Woonoord Vossenbosch

Woonoord Lage Mierde

Woonoord Ybenheer

Woonoord Lunetten

Woonoord Mantinge

Van:&nbsp;Loeb-Spiegel, Meta en Loeb, Leo Aan: Beste liefste vrienden Plaats: Westerbork, kamp Datum:&nbsp;1943-1944 Onderwerp:&nbsp;Schrijfster spreekt dank uit voor de ontvangen pakjes, maar vindt het jammer dat er geen hoestdrank en jam bij zat. Papa (Leo) was blij met de sigaretten. Verder wijst Meta op een nieuwe regeling voor het versturen van pakjes: 1 keer per maand 2 kilo, met het bijliggende zegel op het pakje geplakt, anders wordt het niet afgeleverd. Ze schrijft verder over de industrie op het kamp. Zij sorteert batterijen en werkt de ene week van 7 tot 1 en de andere van 1 tot 7. De rest van de tijd wordt door onrust in beslag genomen. Ook heeft ze het over kou en vermoeidheid. Haar eigen kussens en dekens zijn een rijkdom en de harde matras stoort haar niet. De schrijfster maakt zich zorgen over haar zieke moeder in Amsterdam. Tot slot doet zij een beroep op de hulpvaardigheid van haar vrienden. Zij denkt dat dit haar laatste kaart is.&nbsp;

Van:&nbsp;Loeb-Spiegel, Meta en Loeb, Leo Aan: Beste liefste vrienden Plaats: Westerbork, kamp Datum:&nbsp;1943-1944 Onderwerp:&nbsp;Schrijfster spreekt dank uit voor de ontvangen pakjes, maar vindt het jammer dat er geen hoestdrank en jam bij zat. Papa (Leo) was blij met de sigaretten. Verder wijst Meta op een nieuwe regeling voor het versturen van pakjes: 1 keer per maand 2 kilo, met het bijliggende zegel op het pakje geplakt, anders wordt het niet afgeleverd. Ze schrijft verder over de industrie op het kamp. Zij sorteert batterijen en werkt de ene week van 7 tot 1 en de andere van 1 tot 7. De rest van de tijd wordt door onrust in beslag genomen. Ook heeft ze het over kou en vermoeidheid. Haar eigen kussens en dekens zijn een rijkdom en de harde matras stoort haar niet. De schrijfster maakt zich zorgen over haar zieke moeder in Amsterdam. Tot slot doet zij een beroep op de hulpvaardigheid van haar vrienden. Zij denkt dat dit haar laatste kaart is.&nbsp;

Brief van Meta en Leo Loeb aan liefste vrienden vanuit kamp Westerbork

Van: Gassmann, Heinrich en zijn vrouw Baumann, Inge Aan: Buijvoets, Jan (luitenant), commandant Datum: 1945-05-17 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: Verzoek om te mogen worden gerepatrieerd naar Amsterdam.

Van: Gassmann, Heinrich en zijn vrouw Baumann, Inge Aan: Buijvoets, Jan (luitenant), commandant Datum: 1945-05-17 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: Verzoek om te mogen worden gerepatrieerd naar Amsterdam.

Brief van het echtpaar Gassmann-Baumann aan commandant Jan Buijvoets

Einsatzstab Reichsleiter Rosenberg

Inlevering goederen door Joden

Kaatje Kohn-Wonder was met haar man gevlucht uit Amsterdam. Ze werden gearresteerd in de Haut-Jura toen ze probeerden de grens naar Zwitserland over te steken. Kaatje werd gedeporteerd met konvooi 40 van Drancy op 04/11/1942 naar Auschwitz. Haar man werd gedeporteerd met konvooi 34..

KaatjeKohn-Wonder

Kaatje
Kohn-Wonder