In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Het treinbord

Markt 4, Beilen

Het verhaal van Menachem Asscher

Een jongen vereeuwigd in hout

Testverhaal

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

Van: Haagman, Bep en Clara Aan: liefste allen (familie De Vrijer) Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-08-31 Onderwerp: fijn Dick gesproken te hebben, alleen als je elkaar ontmoet weet je niets te vertellen. het is wel een hele afleiding; ze heeft gisteren heerlijk gegeten: verse aardappelen, komkommersla, kalfsvlees, fruit en chocolade gedronken, ‘dat alles had Feldmann klaargemaakt, het was gewoon vrijdagavond, gedekte tafel en met mes en vork’; Salmanowits heeft ze niet gezien, Michel Koster is al lang door, Lion heeft hem gezien; de bustehouders zijn fijn en de limonade hebben ze al opgedronken, daar kikker je van op; graag een thermosfles, mensen hadden een exemplaar aan Clara gelen, die nu gebroken is; graag ook Philipslampjes voor de dynamo's…

Van: Haagman, Bep en Clara Aan: liefste allen (familie De Vrijer) Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-08-31 Onderwerp: fijn Dick gesproken te hebben, alleen als je elkaar ontmoet weet je niets te vertellen. het is wel een hele afleiding; ze heeft gisteren heerlijk gegeten: verse aardappelen, komkommersla, kalfsvlees, fruit en chocolade gedronken, ‘dat alles had Feldmann klaargemaakt, het was gewoon vrijdagavond, gedekte tafel en met mes en vork’; Salmanowits heeft ze niet gezien, Michel Koster is al lang door, Lion heeft hem gezien; de bustehouders zijn fijn en de limonade hebben ze al opgedronken, daar kikker je van op; graag een thermosfles, mensen hadden een exemplaar aan Clara gelen, die nu gebroken is; graag ook Philipslampjes voor de dynamo's…

Brief van Bep en Clara Haagman aan liefste allen vanuit kamp Westerbork

Van: de Schade Enquête-Commissie Aan: Spetter, J. Plaats: Rotterdam Datum: 1941-09-12 Onderwerp: toekenning van schade voor een bedrag van 653 gulden.

Van: de Schade Enquête-Commissie Aan: Spetter, J. Plaats: Rotterdam Datum: 1941-09-12 Onderwerp: toekenning van schade voor een bedrag van 653 gulden.

Mededeling Schade Enquête-Commissie aan J. Spetter

Van: Eensgezindheid, sociëteit Aan: Coster, Levy Plaats: Den Haag Datum: 1926-07-22 Onderwerp: dank voor zijn bijdrage aan een zeer geslaagde avond en het sturen van een gedicht.

Van: Eensgezindheid, sociëteit Aan: Coster, Levy Plaats: Den Haag Datum: 1926-07-22 Onderwerp: dank voor zijn bijdrage aan een zeer geslaagde avond en het sturen van een gedicht.

Brief van de sociëteit Eensgezindheid aan Levy Coster over zijn goede optreden en de ontvangst van een gedicht

Foto's van militairen Plaats: Westerbork, kamp, militair Datum: 1949-03/09

Foto's van militairen Plaats: Westerbork, kamp, militair Datum: 1949-03/09

Foto's van militairen in voormalig kamp Westerbork

Van: Heikens, J.J. Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-08-05 Onderwerp: B51/404. Voeding Vrij Personeel. Voorgesteld wordt om voor de voeding van het vrije personeel een personeelskracht aan te stellen die betaald moet worden door het vrije personeel.

Van: Heikens, J.J. Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-08-05 Onderwerp: B51/404. Voeding Vrij Personeel. Voorgesteld wordt om voor de voeding van het vrije personeel een personeelskracht aan te stellen die betaald moet worden door het vrije personeel.

Verslag van de heer Heikens aan J.G. Buijvoets over voeding van het vrije personeel

Van: Steueradministration Aan: het echtpaar Tauber Plaats: Wenen Datum: 1938-07-28 Onderwerp: betaling belasting.

Van: Steueradministration Aan: het echtpaar Tauber Plaats: Wenen Datum: 1938-07-28 Onderwerp: betaling belasting.

Bewijs van betaling van belasting

Blanco document&nbsp; Onderwerp: in te vullen wel of niet van Joodse afkomst te zijn.

Blanco document&nbsp; Onderwerp: in te vullen wel of niet van Joodse afkomst te zijn.

Verklaring aangeven niet of wel van Joodse afkomst te zijn

Van: de Gouw-Kleyberg, J Aan:&nbsp;familie van Dam Plaats: Kaatsheuvel Datum: 1928-11-13&nbsp; Onderwerp: brief naar aanleiding van het overlijden van Izak van Dam. De schrijfster heeft nog een schuld bij hem staan.

Van: de Gouw-Kleyberg, J Aan:&nbsp;familie van Dam Plaats: Kaatsheuvel Datum: 1928-11-13&nbsp; Onderwerp: brief naar aanleiding van het overlijden van Izak van Dam. De schrijfster heeft nog een schuld bij hem staan.

Brief van J. de Gouw-Kleijberg naar aanleiding van het overlijden van Izak van Dam in 1928

Van: Burgerlijke Stand, register van overlijden Aan: de aanvrager Plaats: Amsterdam Datum: 1951-04-25 Onderwerp: overlijden van Samuel Gans.

Van: Burgerlijke Stand, register van overlijden Aan: de aanvrager Plaats: Amsterdam Datum: 1951-04-25 Onderwerp: overlijden van Samuel Gans.

Uittreksel van overlijden van Samuel Gans

Lagerbefehl van de kampcommandant van Westerbork aan Carel Emanuel Hedeman, waarin wordt bekendgemaakt dat hij wegens de overeenkomst tussen de Rijkscommissaris met afgevaardigden van de evangelische kerk niet naar het Oosten wordt gedeporteerd, 22 juni 1943.

Lagerbefehl aan Carel Emanuel Hedeman

Onderwerp: Plan beplanting Vluchtelingenkamp

Notitie van een beplantingsplan van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Van: Huisman, G.K. Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-09-27 Onderwerp: pellen en sorteren van bloembollen vanaf begin oktober.

Van: Huisman, G.K. Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-09-27 Onderwerp: pellen en sorteren van bloembollen vanaf begin oktober.

Brief van G.K. Huisman aan J.G. Buijvoets over pellen en sorteren van bloembollen

Van: Khan, Levie Aan: Knuppel, familie Datum: 1942-10 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: Ontvangst van pakketjes en behoefte &nbsp;er aan hebben. In het geval ze er niet meer zijn, dan de pakketjes doorsturen aan de zwager van Levie, anders pikt de Joodse Raad het in. De brieven worden ieder keer in tweevoud geschreven. Ze zijn ook nog met iets bezig (vrijstelling?). De officiële stukken zijn bij de Joodse Raad in behandeling. De geschreven brieven worden het kamp uit gesmokkeld. Vele mensen vertrekken, waaronder veel bekenden. Het pakket eventueel sturen naar D. Goudsmit, barak 56, zaal I.

Van: Khan, Levie Aan: Knuppel, familie Datum: 1942-10 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: Ontvangst van pakketjes en behoefte &nbsp;er aan hebben. In het geval ze er niet meer zijn, dan de pakketjes doorsturen aan de zwager van Levie, anders pikt de Joodse Raad het in. De brieven worden ieder keer in tweevoud geschreven. Ze zijn ook nog met iets bezig (vrijstelling?). De officiële stukken zijn bij de Joodse Raad in behandeling. De geschreven brieven worden het kamp uit gesmokkeld. Vele mensen vertrekken, waaronder veel bekenden. Het pakket eventueel sturen naar D. Goudsmit, barak 56, zaal I.

Brief van Levie Kahn aan de familie Knuppel vanuit kamp Westerbork

Van: Walg, Mozes en familie Aan: Reens, familie Datum: 1943-08-08 Plaats: Westerbork, kamp, barak 62 Onderwerp: maken het naar omstandigheden goed. De schrijver heeft enige dagen niet gewerkt. Hij heeft last van blaren. Tante Alie is elke dag aardappelen aan het schillen in de keuken en Annie is naar school, naar de hei of lupinen aan het plukken of aren aan het lezen. Lea heeft een week in het ziekenhuis gelegen. De barak van je ouders (Dina en Machiel) en zus (Anna, 1910) is ontruimd. Ze zitten nu in barak 63 en zijn onze overburen geworden.

Van: Walg, Mozes en familie Aan: Reens, familie Datum: 1943-08-08 Plaats: Westerbork, kamp, barak 62 Onderwerp: maken het naar omstandigheden goed. De schrijver heeft enige dagen niet gewerkt. Hij heeft last van blaren. Tante Alie is elke dag aardappelen aan het schillen in de keuken en Annie is naar school, naar de hei of lupinen aan het plukken of aren aan het lezen. Lea heeft een week in het ziekenhuis gelegen. De barak van je ouders (Dina en Machiel) en zus (Anna, 1910) is ontruimd. Ze zitten nu in barak 63 en zijn onze overburen geworden.

Briefkaart van Mozes Walg aan de familie A. Reens vanuit kamp Westerbork

Van: Leo (Loeb, Leo), Meta (Loeb-Spiegel, Meta), Aan:&nbsp;Lieve…, Beste allen Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-06-20 Onderwerp:&nbsp;Leo schrijft over zijn gezondheidstoestand en behandeling. Hij heeft een gesprek gehad met een chirurg. Meta schrijft dat het zonde is dat het pakje met eitjes, kaas, boter niet aangekomen is.

Van: Leo (Loeb, Leo), Meta (Loeb-Spiegel, Meta), Aan:&nbsp;Lieve…, Beste allen Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-06-20 Onderwerp:&nbsp;Leo schrijft over zijn gezondheidstoestand en behandeling. Hij heeft een gesprek gehad met een chirurg. Meta schrijft dat het zonde is dat het pakje met eitjes, kaas, boter niet aangekomen is.

Brief van Leo Loeb en Meta Loeb-Spiegel aan beste allen vanuit kamp Westerbork

Van: Feldman-Kan, Lotte Ruth (en Johanna Kan-Kaufmann) Aan: Feldman, T. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-07 Onderwerp: vele kaarten komen niet terecht; ze heeft in het kamp een stofbril gekocht; ze zingt soms. Ze red het wel…

Van: Feldman-Kan, Lotte Ruth (en Johanna Kan-Kaufmann) Aan: Feldman, T. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-07 Onderwerp: vele kaarten komen niet terecht; ze heeft in het kamp een stofbril gekocht; ze zingt soms. Ze red het wel…

Brief van Lotte Ruth Feldman-Kan (via Johanna Kan-Kaufmann) aan haar echtgenoot vanuit barak 83

Pauze tijdens werkzaamheden aan het Oranjekanaal. Op de foto staan 15 kamgevangenen afgebeeld. tweede van rechts is Samuel van Coeverden (1920) en rechts is Isaac Bruinvels (1915). &nbsp;

Pauze tijdens werkzaamheden aan het Oranjekanaal. Op de foto staan 15 kamgevangenen afgebeeld. tweede van rechts is Samuel van Coeverden (1920) en rechts is Isaac Bruinvels (1915). &nbsp;

Foto van een pauze tijdens werkzaamheden aan het Oranjekanaal

Van: Acohen, H.B. Aan: Lohman (n), familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-07-01 Onderwerp: pakketpost. Opmerking: ‘gelieve ommezijde volledig in te vullen, pakketnummer, baraknummer en datum van verzending ontbreken’.

Van: Acohen, H.B. Aan: Lohman (n), familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-07-01 Onderwerp: pakketpost. Opmerking: ‘gelieve ommezijde volledig in te vullen, pakketnummer, baraknummer en datum van verzending ontbreken’.

Bericht van ontvangst van een pakket van H.B. Acohen vanuit kamp Westerbork

Van: Wimmer, F. (namens de Rijkscommissaris) Aan: de Heeren Commissarissen-Generaal van de Nederlandse Departementen van Algemeen Bestuur Plaats: Den Haag Datum: 1941-02-21 Onderwerp: ontheffing uit hun functie betreffende Joodse ambtenaren.&nbsp;

Van: Wimmer, F. (namens de Rijkscommissaris) Aan: de Heeren Commissarissen-Generaal van de Nederlandse Departementen van Algemeen Bestuur Plaats: Den Haag Datum: 1941-02-21 Onderwerp: ontheffing uit hun functie betreffende Joodse ambtenaren.&nbsp;

Afschrift van een instructie van de Rijkscommissaris over de uitvoering van de beschikking van 4 november 1940 betreffende de ontheffing der Joden

Van: Heikens, Hoofd Inwendige Dienst Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1947- 01-13 t/m 16 Onderwerp: voedingsrapport en reacties van geïnterneerden uit verschillende barakken.

Van: Heikens, Hoofd Inwendige Dienst Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1947- 01-13 t/m 16 Onderwerp: voedingsrapport en reacties van geïnterneerden uit verschillende barakken.

Rapport over de voedselverstrekking en de reacties van geïnterneerden uit de verschillende barakken

Van: Magnus, Simon Plaats: Theresienstadt, Ghetto Onderwerp: de kaart is geldig van 14-8-1944 tot en met 27-8-1944.

Van: Magnus, Simon Plaats: Theresienstadt, Ghetto Onderwerp: de kaart is geldig van 14-8-1944 tot en met 27-8-1944.

Etenskaart van Simon Magnus In Theresienstadt

Van: Spanier, Fritz Aan: Stern, Samson Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-04-24 Onderwerp: verklaring van Fritz Spanier dat Samson Stern gedurende ongeveer drie jaar verdienstelijk als verpleger in het kampziekenhuis werkzaam is geweest.

Van: Spanier, Fritz Aan: Stern, Samson Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-04-24 Onderwerp: verklaring van Fritz Spanier dat Samson Stern gedurende ongeveer drie jaar verdienstelijk als verpleger in het kampziekenhuis werkzaam is geweest.

Samuel AbrahamKnegje

Samuel Abraham
Knegje