In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Joodse gemeenten in Noord-Holland

Joodse gemeente Den Helder

Van: Simons, D. Aan: Medema, fam. Plaats: Amsterdam Datum: 1942-12-23 Onderwerp: beschrijving omstandigheden van kinderen, het leven in de barakken, werken, schoolmagazijn.

Van: Simons, D. Aan: Medema, fam. Plaats: Amsterdam Datum: 1942-12-23 Onderwerp: beschrijving omstandigheden van kinderen, het leven in de barakken, werken, schoolmagazijn.

Brief van David Simons aan familie Medema vanuit Amsterdam

Van: Aan: Magteld&nbsp; Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1944-04-25 Onderwerp: Omstandigheden in kamp Westerbork en bezet Nederland. Er zouden nog maar 2000 kampgevangenen in Westerbork zijn.

Van: Aan: Magteld&nbsp; Plaats: Amsterdam&nbsp; Datum: 1944-04-25 Onderwerp: Omstandigheden in kamp Westerbork en bezet Nederland. Er zouden nog maar 2000 kampgevangenen in Westerbork zijn.

Brief van een onbekend persoon aan Magteld vanuit Amsterdam

Van: een onbekende schrijver, barakgenoot van Maurits Acohen&nbsp; Aan: het gezin van de zoon van Maurits&nbsp; Plaats: Amsterdam Datum: 1943-09-07 Onderwerp: schrijver blijft anoniem en wil zijn identiteit na de oorlog pas bekend maken. Op het moment doet hij een dienstreis van drie dagen voor het kamp. Hij geeft aan dat het voor Maurits en Esther van groot belang is pakketjes te blijven ontvangen en ook vooral berichten.&nbsp;

Van: een onbekende schrijver, barakgenoot van Maurits Acohen&nbsp; Aan: het gezin van de zoon van Maurits&nbsp; Plaats: Amsterdam Datum: 1943-09-07 Onderwerp: schrijver blijft anoniem en wil zijn identiteit na de oorlog pas bekend maken. Op het moment doet hij een dienstreis van drie dagen voor het kamp. Hij geeft aan dat het voor Maurits en Esther van groot belang is pakketjes te blijven ontvangen en ook vooral berichten.&nbsp;

Brief van de bovenbuur van Maurits Acohen in barak 62 vanuit Amsterdam

Van: Simons, D. Aan: Medema, Mevr Plaats: Amsterdam Datum: 1942-12-14 Onderwerp: Pakketten, transporten, kinderen, begrafenis, dienstreis

Van: Simons, D. Aan: Medema, Mevr Plaats: Amsterdam Datum: 1942-12-14 Onderwerp: Pakketten, transporten, kinderen, begrafenis, dienstreis

Brief van David Simons aan mevrouw Medema vanuit Amsterdam

Van: van Duren, Frederika (Riekke) Aan: Gerry en Thoom Plaats: Arnhem Datum: 1942-08-27 Onderwerp: gefeliciteerd met je verjaardag en bedankt voor alles wat is bezorgd (door velen); er was een onbekende man langsgekomen om haar was op te halen, graag haar op de hoogte brengen van wie er langskomt…; ze heeft van alles nodig (hele opsomming), ook bloemen om de cel op te vrolijken; graag de brieven van Thoom doorsturen en die va haar door hem laten lezen…

Van: van Duren, Frederika (Riekke) Aan: Gerry en Thoom Plaats: Arnhem Datum: 1942-08-27 Onderwerp: gefeliciteerd met je verjaardag en bedankt voor alles wat is bezorgd (door velen); er was een onbekende man langsgekomen om haar was op te halen, graag haar op de hoogte brengen van wie er langskomt…; ze heeft van alles nodig (hele opsomming), ook bloemen om de cel op te vrolijken; graag de brieven van Thoom doorsturen en die va haar door hem laten lezen…

Brief van Frederika van Duren aan Gerry vanuit het Huis van Bewaring in Arnhem

Van: van Duren, Frederika (Riekke) Aan: Gerry en anderen Plaats: Arnhem Datum: 1942-10-11 Onderwerp: nog geen antwoord gekregen op haar vorige brief; wel mooie kaarten ontvangen; ze heeft nog enkele dingen nodig; plakband om de kaarten op te plakken en de cel wat op te vrolijken; lepel, vork, drinkbeker en bord, het moet niet breekbaar zijn; behoefte aan tekeningen van Thoom, haar verloofde…; voor haar celgenoten breit ze kledingstukken; een gekke stemming in de cel en veel rumoer; de celgenoten zitten haar op te jagen, omdat ze haar pen nodig hebben…

Van: van Duren, Frederika (Riekke) Aan: Gerry en anderen Plaats: Arnhem Datum: 1942-10-11 Onderwerp: nog geen antwoord gekregen op haar vorige brief; wel mooie kaarten ontvangen; ze heeft nog enkele dingen nodig; plakband om de kaarten op te plakken en de cel wat op te vrolijken; lepel, vork, drinkbeker en bord, het moet niet breekbaar zijn; behoefte aan tekeningen van Thoom, haar verloofde…; voor haar celgenoten breit ze kledingstukken; een gekke stemming in de cel en veel rumoer; de celgenoten zitten haar op te jagen, omdat ze haar pen nodig hebben…

Brief van Frederika van Duren aan Gerry en anderen vanuit het Huis van Bewaring in Arnhem

Gedicht Van: van Duren, Frederika Plaats: Arnhem Datum: 1942-08-27 Onderwerp: gedicht over het leven in de gevangenis, getypte versie

Gedicht Van: van Duren, Frederika Plaats: Arnhem Datum: 1942-08-27 Onderwerp: gedicht over het leven in de gevangenis, getypte versie

Gedicht van Frederika van Duren vanuit het Huis van Bewaring in Arnhem

Etty Hillesum is geboren op 15 januari 1914 in Middelburg. Etty is in 1924 naar Deventer verhuisd, samen met haar ouders en broers. De vader van Etty was daar tot 1940 rector aan het Stedelijk Gymnasium. Na haar eindexamen ging Etty in 1932 Rechten en later Russisch studeren in Amsterdam. Tijdens de oorlog, tussen maart 1941 en oktober 1942 houdt zij een dagboek bij, waarin zij haar persoonlijke ontwikkeling beschrijft.

Plaatsen in kamp Westerbork

Barak 17

Gedicht Van: van Duren, Frederika Plaats: Arnhem Datum: 1942-08-27 Onderwerp: gedicht over het leven in de gevangenis; potloodversie.

Gedicht Van: van Duren, Frederika Plaats: Arnhem Datum: 1942-08-27 Onderwerp: gedicht over het leven in de gevangenis; potloodversie.

Van: van Duren, Frederika (Riekke) Aan: Gerry en anderen Plaats: Arnhem Datum: 1942-09-13 Onderwerp: teken van leven, waarschijnlijk niet verwacht het op deze wijze te krijgen; duidelijk schrijven anders kan het lang duren dat ze een antwoord krijgt (censuur Sicherheits Polizei); ze kan eenmaal in de 14 dagen schrijven, maar vaker iets ontvangen; ze heeft inwendig verband en een stukje zeep nodig, het kan bij de portier worden afgegeven; en parfum of een ander geurtje, in de cel staat een wc-tonnetje…

Van: van Duren, Frederika (Riekke) Aan: Gerry en anderen Plaats: Arnhem Datum: 1942-09-13 Onderwerp: teken van leven, waarschijnlijk niet verwacht het op deze wijze te krijgen; duidelijk schrijven anders kan het lang duren dat ze een antwoord krijgt (censuur Sicherheits Polizei); ze kan eenmaal in de 14 dagen schrijven, maar vaker iets ontvangen; ze heeft inwendig verband en een stukje zeep nodig, het kan bij de portier worden afgegeven; en parfum of een ander geurtje, in de cel staat een wc-tonnetje…

Van: Houtvester Assen&nbsp; Aan: Eerstaanwezend ingenieur der genie Groningen&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1949-10-24&nbsp; Onderwerp: huurovereenkomst kamp Schattenberg. Ingang contract 26 juli.

Van: Houtvester Assen&nbsp; Aan: Eerstaanwezend ingenieur der genie Groningen&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1949-10-24&nbsp; Onderwerp: huurovereenkomst kamp Schattenberg. Ingang contract 26 juli.

Brief Houtvester Assen aan de Ingenieur der Genie

Van: Meijer, Sally Aan: Carla en Anita Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-04-18 Onderwerp: vervolg op zijn verslag toegestuurd; ze maken het goed en hopen op een snelle hereniging…

Van: Meijer, Sally Aan: Carla en Anita Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-04-18 Onderwerp: vervolg op zijn verslag toegestuurd; ze maken het goed en hopen op een snelle hereniging…

Brief van Sally Meijer aan Carla en Anita vanuit kamp Westerbork

Van: Kreveld, van, Dina Aan: lieve broer, Truus en kinderen Plaats: Westerbork, kamp Datum: oktober 1942-10-07 Onderwerp: vrijdagavond (2 oktober) opgehaald, de volgende morgen (3 oktober) in kamp Westerbork gearriveerd na uur te hebben gelopen. Pas in de middag is er een bed ter beschikking.&nbsp;Het was een grote vreugde voor haar haar man (Joachim Benjamin van Kreveld) na een half jaar weer terug te kunnen zien (Hij zat in het Joodse werkkamp Echten). Hij heeft werk in het kamp. Er zijn zo'n 1500 Amsterdammers. Op maandag, (woensdag) en vrijdag vertrekken er transporten. Het verblijf is onzeker. De kinderen hebben honger. Daarnaast schrijft zij over de voedselvoorziening en de leefomstandigheden in de barak.

Van: Kreveld, van, Dina Aan: lieve broer, Truus en kinderen Plaats: Westerbork, kamp Datum: oktober 1942-10-07 Onderwerp: vrijdagavond (2 oktober) opgehaald, de volgende morgen (3 oktober) in kamp Westerbork gearriveerd na uur te hebben gelopen. Pas in de middag is er een bed ter beschikking.&nbsp;Het was een grote vreugde voor haar haar man (Joachim Benjamin van Kreveld) na een half jaar weer terug te kunnen zien (Hij zat in het Joodse werkkamp Echten). Hij heeft werk in het kamp. Er zijn zo'n 1500 Amsterdammers. Op maandag, (woensdag) en vrijdag vertrekken er transporten. Het verblijf is onzeker. De kinderen hebben honger. Daarnaast schrijft zij over de voedselvoorziening en de leefomstandigheden in de barak.

Brief van Dina van Kreveld aan familie vanuit kamp Westerbork

Van: Batavier, M. Aan: Tante Bep en Piet Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943 Onderwerp: werkzaamheden in het kamp, werkt als verpleger op de polikliniek. Hij kreeg op basis van een aanbeveling gelijk een aanstelling. Hij staat bij de chef-arts goed aangeschreven en heeft mogelijk voorlopig uitstel van transport. De schrijver blijft hierover echter onzeker omdat er duizenden vertrekken; Eel, zijn broer, is werkzaam als ordonnans voor het ziekenhuis. Zijn vader trof hij niet meer in Westerbork aan. Dat is jammer, want soldaten uit 1914-1918 hoeven niet weg. Waarschijnlijk wist hij dat niet. Als verpleger krijgt de schrijver meer eten dan de de mensen in de rest van het kamp.

Van: Batavier, M. Aan: Tante Bep en Piet Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943 Onderwerp: werkzaamheden in het kamp, werkt als verpleger op de polikliniek. Hij kreeg op basis van een aanbeveling gelijk een aanstelling. Hij staat bij de chef-arts goed aangeschreven en heeft mogelijk voorlopig uitstel van transport. De schrijver blijft hierover echter onzeker omdat er duizenden vertrekken; Eel, zijn broer, is werkzaam als ordonnans voor het ziekenhuis. Zijn vader trof hij niet meer in Westerbork aan. Dat is jammer, want soldaten uit 1914-1918 hoeven niet weg. Waarschijnlijk wist hij dat niet. Als verpleger krijgt de schrijver meer eten dan de de mensen in de rest van het kamp.

Brief van M. Batavier aan Bep en Piet vanuit kamp Westerbork

Van: Meijer-Stibbe, Sally en Reina Aan: familie, Carla en Anita Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-05 Onderwerp: gedeelte van Sally' s verslag is toegestuurd; het gaat goed en Sally en Reina zijn opgewekt; poging ook van de kant van de familie om hun eerder uit kamp Westerbork te krijgen; eindelijk is het zover, bevrijd van de rotmof; naast het kampeten, kan Reina zelf wat bij koken; de was doet ze zelf; &nbsp;over de omstandigheden in het Oranjehotel…

Van: Meijer-Stibbe, Sally en Reina Aan: familie, Carla en Anita Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-05 Onderwerp: gedeelte van Sally' s verslag is toegestuurd; het gaat goed en Sally en Reina zijn opgewekt; poging ook van de kant van de familie om hun eerder uit kamp Westerbork te krijgen; eindelijk is het zover, bevrijd van de rotmof; naast het kampeten, kan Reina zelf wat bij koken; de was doet ze zelf; &nbsp;over de omstandigheden in het Oranjehotel…

Brief van Sally Meijer en zijn vrouw Reina Sibbe vanuit kamp Westerbork aan familie, Carla en Anita

Van: Meijer, Sally Aan: beste familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-04-23 Onderwerp: slot van zijn verslag opgestuurd; Carla kwam onverwachts op bezoek; Sally en Reina hopen volgende week naar Eindhoven te kunnen gaan en dan naar door naar Heerlen; Carla staat op het punt weer afscheid te nemen…

Van: Meijer, Sally Aan: beste familie Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-04-23 Onderwerp: slot van zijn verslag opgestuurd; Carla kwam onverwachts op bezoek; Sally en Reina hopen volgende week naar Eindhoven te kunnen gaan en dan naar door naar Heerlen; Carla staat op het punt weer afscheid te nemen…

Brief van Sally Meijer aan zijn familie vanuit kamp Westerbork

Van: Hoogstraal, Hartog en familie Aan: Leemhuis, K. en familie Datum: 1943-03-17 Onderwerp: afscheid nemen van bekenden. Het is woensdagmorgen. ‘We zitten op het ogenblik in de trein om de grote reis te maken (…) Allen goede moed. Wij doen dat ook’. Naast "Pa", wordt' de briefkaart afgesloten met de initialen R. en T. Mogelijk staan deze voor zijn dochters Henderina (1905) en Truda (1911).

Van: Hoogstraal, Hartog en familie Aan: Leemhuis, K. en familie Datum: 1943-03-17 Onderwerp: afscheid nemen van bekenden. Het is woensdagmorgen. ‘We zitten op het ogenblik in de trein om de grote reis te maken (…) Allen goede moed. Wij doen dat ook’. Naast "Pa", wordt' de briefkaart afgesloten met de initialen R. en T. Mogelijk staan deze voor zijn dochters Henderina (1905) en Truda (1911).

Briefkaart van de familie Hoogstraal aan de familie Leemhuis vanuit de trein geworpen

Van: der Israelitischen Kultusgemeinde, registratiekantoor Aan: Büks, Helene Plaats: Wenen Datum: 1919-09-18 Onderwerp: inschrijving Joodse gemeente Wenen.

Van: der Israelitischen Kultusgemeinde, registratiekantoor Aan: Büks, Helene Plaats: Wenen Datum: 1919-09-18 Onderwerp: inschrijving Joodse gemeente Wenen.

Certificaat betreffende de geboorte van Helene Büks

Van: Hoorn, van, B. Aan: Medema, fam. Plaats: Trein Datum: 1943-05-18 Onderwerp: Bedankje voor alles wat gedaan is. De meisjes zijn op weg naar ‘Duitsland’ Henriette schrijft ook een kaart in de hoop dat een van beide kaarten overkomt. De trein staat stil voor Groningen (emplacement Onnen-Haren). Ze hopen vader weer terug te kunnen zien (Hij was op 19 oktober 1942 al doorgestuurd naar Auschwitz. Hij was via het Joodse werkkamp De Wittebrink begin oktober 1942 in kamp Westerbork terecht gekomen)

Van: Hoorn, van, B. Aan: Medema, fam. Plaats: Trein Datum: 1943-05-18 Onderwerp: Bedankje voor alles wat gedaan is. De meisjes zijn op weg naar ‘Duitsland’ Henriette schrijft ook een kaart in de hoop dat een van beide kaarten overkomt. De trein staat stil voor Groningen (emplacement Onnen-Haren). Ze hopen vader weer terug te kunnen zien (Hij was op 19 oktober 1942 al doorgestuurd naar Auschwitz. Hij was via het Joodse werkkamp De Wittebrink begin oktober 1942 in kamp Westerbork terecht gekomen)

Saravan der Kloot-Speijer

Sara
van der Kloot-Speijer