In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Sonder-Ausweis&nbsp; Van: Wijnberg, Simon&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp, barak 72 Datum: 1944-07- Tot 1944-07-21 gerechtigd voor de Alg. Baudienst, Dienstbereich 2, buiten zijn eigen barak te begeven.&nbsp;

Sonder-Ausweis&nbsp; Van: Wijnberg, Simon&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp, barak 72 Datum: 1944-07- Tot 1944-07-21 gerechtigd voor de Alg. Baudienst, Dienstbereich 2, buiten zijn eigen barak te begeven.&nbsp;

Sonderausweis van Simon Wijnberg

Militair Kampement Westerbork Datum: 1949 Wachttoren van het militair kampement. 'Uitkijktoren'

Militair Kampement Westerbork Datum: 1949 Wachttoren van het militair kampement. 'Uitkijktoren'

Foto van een wachttoren in het Militair kampement Westerbork

Van: hoofd van de buitenbewaking Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-09-17 Onderwerp: nota d.d. 6.9.1946 betreffende telefoonaansluiting torenposten.&nbsp; Voors en tegens van telefoonaansluiting als alarmsysteem. Advies voor het kiezen van een alarmschel, waarbij in het wachtgebouw kan worden nagegaan waar het signaal vandaan komt; zoeklicht aan en uit kunnen doen.

Van: hoofd van de buitenbewaking Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1946-09-17 Onderwerp: nota d.d. 6.9.1946 betreffende telefoonaansluiting torenposten.&nbsp; Voors en tegens van telefoonaansluiting als alarmsysteem. Advies voor het kiezen van een alarmschel, waarbij in het wachtgebouw kan worden nagegaan waar het signaal vandaan komt; zoeklicht aan en uit kunnen doen.

Brief van het hoofd van de buitenbewaking met alternatieve suggesties bij alarmering vanaf de wachttorens

Van: Ouders (Kruijer, L en vrouw) Aan: Calligaro, A. (schoonzoon) Plaats: trein Datum: 1943-02-16 Onderwerp: op transport gesteld; afscheid nemen; geen pakketten meer

Van: Ouders (Kruijer, L en vrouw) Aan: Calligaro, A. (schoonzoon) Plaats: trein Datum: 1943-02-16 Onderwerp: op transport gesteld; afscheid nemen; geen pakketten meer

Briefkaart van L. Kruijer aan schoonzoon A. Calligaro vanuit de trein

Van: Cosman, S. Aan: Bosschart, R. Plaats: Amsterdam Datum: 1943-03-14 Onderwerp: Dagelijkse gang van zaken; oppassen voor razzia's Blz.: 2 In Duits geschreven

Van: Cosman, S. Aan: Bosschart, R. Plaats: Amsterdam Datum: 1943-03-14 Onderwerp: Dagelijkse gang van zaken; oppassen voor razzia's Blz.: 2 In Duits geschreven

Brief van S. Cosman aan R. Bosschart vanuit Amsterdam

Interieur.&nbsp; Interieur van de vergaderzaal van de administratiebarak van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork met een houten tafel, stoelen en zicht op andere barakken.&nbsp; Een zittende man kijkt via een openstaand raam naar buiten.&nbsp; Kamp Westerbork, 1939 Op de achterkant van de foto staat: 'Vergaderzaal Adm. gebouw Vl. kamp.

Interieur.&nbsp; Interieur van de vergaderzaal van de administratiebarak van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork met een houten tafel, stoelen en zicht op andere barakken.&nbsp; Een zittende man kijkt via een openstaand raam naar buiten.&nbsp; Kamp Westerbork, 1939 Op de achterkant van de foto staat: 'Vergaderzaal Adm. gebouw Vl. kamp.

van het interieur van de vergaderzaal van de administratiebarak van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Van: Zomerplaag, Jettie Aan: beste tante Plaats: Westerbork, kamp, barak 64 Datum: 1943-07-12 Onderwerp: pakket ontvangen; bloeiende heide op tafel in de barak; opsturen kleiding. Je kan ook naar een concert gaan.

Van: Zomerplaag, Jettie Aan: beste tante Plaats: Westerbork, kamp, barak 64 Datum: 1943-07-12 Onderwerp: pakket ontvangen; bloeiende heide op tafel in de barak; opsturen kleiding. Je kan ook naar een concert gaan.

Briefkaart van Jettie Zomerplaag aan haar tante vanuit kamp Westerbork

Brief Van: Raad voor het Rechtsherstel, afdeling Effectenregistratie Aan: Asscher, A, Asscher, J. en Asscher, I.J. Plaats: Amsterdam Datum: 1949-03-29 Onderwerp: erkenning van het bezitten van effecten.

Brief Van: Raad voor het Rechtsherstel, afdeling Effectenregistratie Aan: Asscher, A, Asscher, J. en Asscher, I.J. Plaats: Amsterdam Datum: 1949-03-29 Onderwerp: erkenning van het bezitten van effecten.

Brief Raad voor het Rechtsherstel, afdeling Effectenregistratie aan de familie Asscher

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1941-10-26 Onderwerp: brief en foto van Stella ontvangen; in 1936 Stella voor het laatst gezien; Werner verbleef in België en Rotterdam en werd vervolgens gearresteerd door de Vreemdelingendienst, 9 maanden in het huis van Bewaring in Rotterdam; geïnterneerd in Nieuwersluis, 2 jaar en 3 maanden; tijdens de meidagen naar het Huis van Bewaring in Amsterdam; na enkele weken naar Duitsland overgebracht (Kleef en Essen) voor een periode van 7 maanden; weer naar Nederland naar kamp Westerbork; In het kamp ontvangen bewoners brieven met berichten over familieleden die naar Duitsland worden gedeporteerd; positieve geest; over bezoek aan het kamp, bezoekuren, slapen in Hooghalen en lopen naar het kamp; genoeg boeken om te lezen in het kamp, ook kranten en weekbladen.&nbsp;

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1941-10-26 Onderwerp: brief en foto van Stella ontvangen; in 1936 Stella voor het laatst gezien; Werner verbleef in België en Rotterdam en werd vervolgens gearresteerd door de Vreemdelingendienst, 9 maanden in het huis van Bewaring in Rotterdam; geïnterneerd in Nieuwersluis, 2 jaar en 3 maanden; tijdens de meidagen naar het Huis van Bewaring in Amsterdam; na enkele weken naar Duitsland overgebracht (Kleef en Essen) voor een periode van 7 maanden; weer naar Nederland naar kamp Westerbork; In het kamp ontvangen bewoners brieven met berichten over familieleden die naar Duitsland worden gedeporteerd; positieve geest; over bezoek aan het kamp, bezoekuren, slapen in Hooghalen en lopen naar het kamp; genoeg boeken om te lezen in het kamp, ook kranten en weekbladen.&nbsp;

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1944-02-20, No. 67 Inhoud: Opening van het kampwarenhuis op 21 februari 1944 om 09.00 uur.

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1944-02-20, No. 67 Inhoud: Opening van het kampwarenhuis op 21 februari 1944 om 09.00 uur.

Lagerbefehl No. 67

van: Wolf, H. Aan: Kolthoff, Hanna Plaats: Wassenaar Datum: 1943-10-08 Onderwerp: verhuizing Hanna van barak 67 naar het weeshuis in barak 35. Veiligstellen van haar gedoopte status. Om hulp hiervoor vragen bij de leider van het weeshuis Otto Birnbaum en zijn vrouw. Hanna heeft het naar haar zin in het weeshuis, haar moeder hoopt dat ze er zo lang mogelijk mag blijven…

van: Wolf, H. Aan: Kolthoff, Hanna Plaats: Wassenaar Datum: 1943-10-08 Onderwerp: verhuizing Hanna van barak 67 naar het weeshuis in barak 35. Veiligstellen van haar gedoopte status. Om hulp hiervoor vragen bij de leider van het weeshuis Otto Birnbaum en zijn vrouw. Hanna heeft het naar haar zin in het weeshuis, haar moeder hoopt dat ze er zo lang mogelijk mag blijven…

Ansichtkaart van H. Wolf aan haar dochter Hanna

Pas (Tages-Durchlasschein), op naam van Jules Cohen, in verband met Spediotionauftrage, geldig gedurende de periode van 7 - 10 april 1945. Hij mag hiervoor onder begeleiding van de Gendarmerie de grenzen van het Ghetto overschrijden.&nbsp;

Pas (Tages-Durchlasschein), op naam van Jules Cohen, in verband met Spediotionauftrage, geldig gedurende de periode van 7 - 10 april 1945. Hij mag hiervoor onder begeleiding van de Gendarmerie de grenzen van het Ghetto overschrijden.&nbsp;

Van: Pront, S. Aan: waarde vrienden Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943 (04?) Onderwerp: ontvangst van pakketten; veel artiesten in het kamp die cabaretavonden organiseren; voorstelling in barak 57 Blz.: 2

Van: Pront, S. Aan: waarde vrienden Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943 (04?) Onderwerp: ontvangst van pakketten; veel artiesten in het kamp die cabaretavonden organiseren; voorstelling in barak 57 Blz.: 2

Brief van S. Pront aan vrienden vanuit kamp Westerbork

Mededeling / kennisgeving van de gemeente Haarlem Betreft het verlaten van de gemeente en zich moeten vestigen in Amsterdam.

Mededeling / kennisgeving van de gemeente Haarlem Betreft het verlaten van de gemeente en zich moeten vestigen in Amsterdam.

Mededeling verlaten Haarlem

Van: Joodsche Raad voor Amsterdam Aan: de Leeuw, familie Plaats: Amsterdam Datum: 1942-10-05 Onderwerp: mededeling dat Henri de Leeuw naar Duitsland is vertrokken.

Van: Joodsche Raad voor Amsterdam Aan: de Leeuw, familie Plaats: Amsterdam Datum: 1942-10-05 Onderwerp: mededeling dat Henri de Leeuw naar Duitsland is vertrokken.

Brief van de Joodsche Raad voor Amsterdam, afdeling Expositur, voor de familie de Leeuw

Plaatsen in kamp Westerbork

Spoorlijn kamp Westerbork

Smalspoor kamp Westerbork

Van: Matteman, Sal Aan: Riek, Louis en Bartje Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-07/1943-09 Onderwerp: pakketten toegestuurd; was graag terug sturen; we zitten op de wip; Margot ligt in het ziekenhuis.

Van: Matteman, Sal Aan: Riek, Louis en Bartje Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-07/1943-09 Onderwerp: pakketten toegestuurd; was graag terug sturen; we zitten op de wip; Margot ligt in het ziekenhuis.

Brief van Sal Matteman aan Riek, Louis en Bartje vanuit kamp Westerbork

Bijbel Het gaat om het nieuwe testament (uitgave 1933) met als inscriptie: 'Ter herinnering aan de moeilijke maar zo rijk gezegende dagen in kamp Westerbork. De uwe in christes, A. Visser, Scheldestraat Amsterdam Zuid, 16-8-1942.' De schrijver van de inscriptie Asser Visser (1898) kwam op 8 augustus 1942 in kamp Westerbork terecht en werd op de 15de ontslagen. Op 9-6-1944 kwam hij voor de tweede keer in Westerbork, nu als strafgeval in barak 67 terecht. Op 3-9-1944 werd hij doorgestuurd naar Auschwitz-Birkenau.&nbsp;

Bijbel Het gaat om het nieuwe testament (uitgave 1933) met als inscriptie: 'Ter herinnering aan de moeilijke maar zo rijk gezegende dagen in kamp Westerbork. De uwe in christes, A. Visser, Scheldestraat Amsterdam Zuid, 16-8-1942.' De schrijver van de inscriptie Asser Visser (1898) kwam op 8 augustus 1942 in kamp Westerbork terecht en werd op de 15de ontslagen. Op 9-6-1944 kwam hij voor de tweede keer in Westerbork, nu als strafgeval in barak 67 terecht. Op 3-9-1944 werd hij doorgestuurd naar Auschwitz-Birkenau.&nbsp;

Bijbelboekje met een inscriptie

Bewijs Kruimink-van Dam, Saartje, barak 72, is voorlopig teruggesteld van transport, samen met haar zoon Rudolf Datum: 1942-10-22 Plaats: Westerbork, kamp

Bewijs Kruimink-van Dam, Saartje, barak 72, is voorlopig teruggesteld van transport, samen met haar zoon Rudolf Datum: 1942-10-22 Plaats: Westerbork, kamp

Vrijstelling van transport voor Saartje Kruimink-van Dam en zoon Rudolf

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-11-29 Onderwerp: verzoek om verlof indienen; Theo Pinkowitz zal ook volgende week in Amsterdam zijn (dienstreis, OD); waarschijnlijk gaan morgen de mensen van Kattenburg op transport; Werner is het niet met Stella eens om zich vrijwillig voor Polen aan te melden, zolang je nog in Amsterdam kan blijven, moet je dat doen. En als ze in Westerbork terecht komt kan ze blijven. Op een goede dag zal dat gebeuren; Werner mag deze week weer schrijven, een postkaart met 12 regels.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-11-29 Onderwerp: verzoek om verlof indienen; Theo Pinkowitz zal ook volgende week in Amsterdam zijn (dienstreis, OD); waarschijnlijk gaan morgen de mensen van Kattenburg op transport; Werner is het niet met Stella eens om zich vrijwillig voor Polen aan te melden, zolang je nog in Amsterdam kan blijven, moet je dat doen. En als ze in Westerbork terecht komt kan ze blijven. Op een goede dag zal dat gebeuren; Werner mag deze week weer schrijven, een postkaart met 12 regels.

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit kamp Westerbork

Verklaring Aan: Vles, Henri Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-02-24 In tegenstelling tot eerder bericht wordt u morgen niet naar Theresienstadt gedeporteerd.

Verklaring Aan: Vles, Henri Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-02-24 In tegenstelling tot eerder bericht wordt u morgen niet naar Theresienstadt gedeporteerd.

Vrijstelling van deportatie voor Henri Vles

Egodocumenten bewoners kamp Westerbork (1939-1945)

Oorlogsdocumenten

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-09-13 Onderwerp: Werner is bij de burgemeester van de gemeente Westerbork langs geweest voor de nodige stappen om de volgende dag de ondertrouwacte te kunnen ondertekenen; over eventuele verhuizing naar kamp Westerbork na het sluiten van het huwelijk. Ze zal dan voor onbepaalde tijd in het kamp kunnen blijven, zolang Werner een vrijstelling heeft. Er bestaat ook een kans dat ze dan een eigen kamer krijgen, en voor Stella zal er zeker werk zijn; over Werners huwelijkscadeau.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-09-13 Onderwerp: Werner is bij de burgemeester van de gemeente Westerbork langs geweest voor de nodige stappen om de volgende dag de ondertrouwacte te kunnen ondertekenen; over eventuele verhuizing naar kamp Westerbork na het sluiten van het huwelijk. Ze zal dan voor onbepaalde tijd in het kamp kunnen blijven, zolang Werner een vrijstelling heeft. Er bestaat ook een kans dat ze dan een eigen kamer krijgen, en voor Stella zal er zeker werk zijn; over Werners huwelijkscadeau.

Van: de hulpsecretarie gemeente Westerbork Aan: Cohen-de Haaff Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-01-03 Onderwerp: uittreksel van het persoonsbewijs van H.C. Cohen-de Haaff met pasfoto, ondertekend door B.T. Donselaar.

Van: de hulpsecretarie gemeente Westerbork Aan: Cohen-de Haaff Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-01-03 Onderwerp: uittreksel van het persoonsbewijs van H.C. Cohen-de Haaff met pasfoto, ondertekend door B.T. Donselaar.

MannesKats

Mannes
Kats