In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Het treinbord

Markt 4, Beilen

Het verhaal van Menachem Asscher

Een jongen vereeuwigd in hout

Testverhaal

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

Van: Hilversum-Querido, Sara en meerdere schrijvers Aan: Prins, Piet en Pim Plaats: 's-Hertogenbosch, Auffanglager, Kl., barak 82B Datum: 1943-06-15 Onderwerp: pakjes ontvangen; graag nieuwe pakketjes en de groeten…&nbsp;

Van: Hilversum-Querido, Sara en meerdere schrijvers Aan: Prins, Piet en Pim Plaats: 's-Hertogenbosch, Auffanglager, Kl., barak 82B Datum: 1943-06-15 Onderwerp: pakjes ontvangen; graag nieuwe pakketjes en de groeten…&nbsp;

Brief van Sara Hilversum-Querido aan de familie Prins vanuit kamp Vught

Van: Snoek, Hermine Aan: In 't Veld, Nel Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-04-13 Onderwerp: ziekte; pakketten, verhuizing Op Lager Westerbork briefpapier

Van: Snoek, Hermine Aan: In 't Veld, Nel Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-04-13 Onderwerp: ziekte; pakketten, verhuizing Op Lager Westerbork briefpapier

Brief van Hermine Snoek aan Nel In 't Veld vanuit kamp Westerbork

Van: het Emigratiebüro kamp Westerbork Aan: Spetter, J. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-11-11 Onderwerp: ‘ Delen u namens Ernest Frank mede dat ouders en broer op 6 november jl. zijn verder gereisd’.

Van: het Emigratiebüro kamp Westerbork Aan: Spetter, J. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-11-11 Onderwerp: ‘ Delen u namens Ernest Frank mede dat ouders en broer op 6 november jl. zijn verder gereisd’.

Briefkaart van het Emigratiebüro kamp Westerbork aan de familie J. Spetter

Van: Snoek, Lini Aan: Snoek, H., Mej. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942, augustus Onderwerp: Aankomst in kamp Westerbork, reis naar Westerbork. Lopen vanuit Hooghalen naar het kamp. De schrijfster weet al dat ze de volgende dag zal worden doorgestuurd en dat de reis drie dagen zal duren. Bijz.: stempel is Groningen/Zwolle (?)

Van: Snoek, Lini Aan: Snoek, H., Mej. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942, augustus Onderwerp: Aankomst in kamp Westerbork, reis naar Westerbork. Lopen vanuit Hooghalen naar het kamp. De schrijfster weet al dat ze de volgende dag zal worden doorgestuurd en dat de reis drie dagen zal duren. Bijz.: stempel is Groningen/Zwolle (?)

Briefkaart van Lini Snoek aan H. Snoek vanuit kamp Westerbork

Alexander Pach (Lex) werd geboren op 29 oktober 1913 in Amsterdam. Zijn ouders Levie en Fijtje Pach-Solomons woonden toe op de Jacob van Lennepkade in Amsterdam. Hij was de jongste van het gezin, zijn broer Samuel (Sam) was in 1907 geboren en zijn zus Estella in 1910. Van dit gezin zou alleen Estella de oorlog overleven. Vader Levie was diamantbewerker, moeder Fijtje coupeuse. Zij trouwden in 1907 nog in een synagoge, maar al snel werden zij actief in de sociaal-democratische beweging: Levie was lid van “De Bond” (de Algemene Nederlandse Diamantbewerkersbond) en de SDAP en de zonen werden actief in de AJC (ArbeidersJeugdCentrale). Het portret van Troelstra hing aan de muur. De jongens besteedden zo veel tijd aan de jeugdbeweging dat het Estella verboden werd om lid te worden! Het fotoalbum van Lex (in bezit van het JHM) bevat veel foto’s van zijn activiteiten in de AJC: zomerkampen en uitjes naar de Paasheuvel in Vierhouten. Hij was een enthousiast fotograaf. Ook vanuit het ouderlijk huis op de Weesperzijde 108 II , waar bij tot maart 1941 bij zijn ouders woonde, maakte hij foto’s van de Amstel.&nbsp; In maart 1941 verhuisde hij naar de 2de Jan Steenstraat 8 II. Hij werkte als kantoorbediende bij Metaalgieterij Holland, met als directeur Leo Sjenitzer. Lex was maagpatiënt. Na een ingrijpende operatie kreeg hij een prachtig cadeau: een heel mooie camera. Er zijn prachtige foto’s van die camera, omringd door alle bloemen en andere geschenken die Lex ook had gekregen toen hij uit het ziekenhuis kwam. In de AJC leerde hij Ro kennen. Roza Bino (geboren 11 januari 1921, Amsterdam) was zijn grote liefde. Ze woonde op de Plantage Badlaan 13. Zij verloofden zich in oktober 1939. Bij die gelegenheid kwamen er ook weer prachtige cadeaus: 24 fruitmesjes van Gero, een zwart bonbonschaaltje, glazen onderzettertjes.&nbsp; Ro behoorde tot één van de eersten die werden opgeroepen voor deportatie. Ze trouwden daarom op de dag van de deportatie vanuit Amsterdam om bij elkaar te kunnen blijven , op 13 juli 1942. Lex en Ro gaan op 16 juli 1942 met het tweede transport vanuit Westerbork naar Auschwitz, waar ze beide in augustus 1942 bezwijken aan de ontberingen.

Ontwerptekening voor een operettevoorstelling ‘Lente in Wien’ Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-1948

Ontwerptekening voor een operettevoorstelling ‘Lente in Wien’ Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-1948

Tekening/Ontwerp voor een decor voor 'Lente In Wien' in Interneringskamp Westerbork

Van: Reumerden, Henny, van Aan: Hack, L.E.M Datum: 1943-07-31 Plaats: Scheveningen Onderwerp: ik heb zojuist een brief uit Westerbork gekregen met het droevige nieuws dat Chaja en Rose van Leeuwen op transport zijn gesteld naar het Oosten. Het verplegend personeel moest sterk worden ingekrompen… Ze zijn per goederentrein naar Bremen gegaan en zouden vandaar per schip naar Riga gaan… De brief is geschreven door een jongen met de naam Jacobson (een jongen die de schrijfster en Chaja van gym kenden). De beide zussen zijn een steun voor elkaar. Wat zal er met de pakketten zijn gebeurd? Verdeeld in Westerbork?

Van: Reumerden, Henny, van Aan: Hack, L.E.M Datum: 1943-07-31 Plaats: Scheveningen Onderwerp: ik heb zojuist een brief uit Westerbork gekregen met het droevige nieuws dat Chaja en Rose van Leeuwen op transport zijn gesteld naar het Oosten. Het verplegend personeel moest sterk worden ingekrompen… Ze zijn per goederentrein naar Bremen gegaan en zouden vandaar per schip naar Riga gaan… De brief is geschreven door een jongen met de naam Jacobson (een jongen die de schrijfster en Chaja van gym kenden). De beide zussen zijn een steun voor elkaar. Wat zal er met de pakketten zijn gebeurd? Verdeeld in Westerbork?

Brief van Henny van Reumerden aan L.E.M. Hack vanuit Scheveningen

Revisietekening elektrische installatie van het Casino, barak 208 Woonoord Schattenberg Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1951-10-03

Revisietekening elektrische installatie van het Casino, barak 208 Woonoord Schattenberg Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1951-10-03

Plattegrond van de elektrische installatie van barak 208 in het woonoord Schattenberg

Van: Prov. Elektr.bedrijf Groningen Aan: Chef Machinist van het Kamp Westerbork Plaats: Groningen Datum: 1942-11-05 Onderwerp: plan uitbreiding transformatorhuis

Van: Prov. Elektr.bedrijf Groningen Aan: Chef Machinist van het Kamp Westerbork Plaats: Groningen Datum: 1942-11-05 Onderwerp: plan uitbreiding transformatorhuis

Brief Prov. Elektr. bedrijf Groningen aan de chef machinist van kamp Westerbork

Van: Hoorn, van, B. Aan: Medema, fam. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-01 Onderwerp: beschrijving situatie Klein gedeelte uit een brief, vervolg op brief inv. nr. 0001-74, de groeten aan Oma.

Van: Hoorn, van, B. Aan: Medema, fam. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-01 Onderwerp: beschrijving situatie Klein gedeelte uit een brief, vervolg op brief inv. nr. 0001-74, de groeten aan Oma.

Lenavan Hes-Vuisje

Lena
van Hes-Vuisje