In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

Jaap Krammer ontsnapte op 2 oktober 1942 vanuit het werkkamp Kloosterhaar om op zoek te gaan naar zijn vrouw en kinderen. Die waren op dat moment al opgepakt en overgebracht naar Westerbork.

Van: As, van,A. Aan: Kampbewoners Plaats: Westerbork, interneringskamp Datum: 1945-04-12 Onderwerp: kampregels

Van: As, van,A. Aan: Kampbewoners Plaats: Westerbork, interneringskamp Datum: 1945-04-12 Onderwerp: kampregels

Bekendmaking van Aad van As over kampregels

Verslag van een gefingeerde nierkwaal om aan de arbeidsinzet te ontkomen.

Verslag van een gefingeerde nierkwaal om aan de arbeidsinzet te ontkomen.

Verslag van Aad van As over een gefingeerde nierkwaal

Van: Schoon, S. (Stichting 1940-1945)&nbsp; Aan: As, van, A.&nbsp; Plaats: Groningen&nbsp; Datum: 1954-12-20&nbsp; Onderwerp: positieve bijdrage t.a.v. functioneren in kamp, omstandigheden Joden en medewerking illegaliteit. Medewerking verlenen bij het vinden van de plekken waar geëxecuteerde verzetsstrijders zijn begraven.

Van: Schoon, S. (Stichting 1940-1945)&nbsp; Aan: As, van, A.&nbsp; Plaats: Groningen&nbsp; Datum: 1954-12-20&nbsp; Onderwerp: positieve bijdrage t.a.v. functioneren in kamp, omstandigheden Joden en medewerking illegaliteit. Medewerking verlenen bij het vinden van de plekken waar geëxecuteerde verzetsstrijders zijn begraven.

Verklaring van S. Schoon aan Aad van As over Aad zijn functioneren

Ausweis Afgegeven door de Zentralstelle fur judische Auswanderung Amsterdam Bestemd voor: Barend, Jacob Houder mag de straten in Amsterdam van 20.00 uur tot de officiele spertijd betreden. Afgegeven: 1943-09-15 Geldig tot: 1943-11-15

Ausweis Afgegeven door de Zentralstelle fur judische Auswanderung Amsterdam Bestemd voor: Barend, Jacob Houder mag de straten in Amsterdam van 20.00 uur tot de officiele spertijd betreden. Afgegeven: 1943-09-15 Geldig tot: 1943-11-15

Ausweis van Jacob Barend

Vrijlatingsbewijs (Entlassungsschein)&nbsp; Van: Cohen, Jules Plaats: Westerbork, kamp Hij moet zich in Amsterdam melden bij SS-Hauptsturmführer Wörlein, 24 juli 1943.

Vrijlatingsbewijs (Entlassungsschein)&nbsp; Van: Cohen, Jules Plaats: Westerbork, kamp Hij moet zich in Amsterdam melden bij SS-Hauptsturmführer Wörlein, 24 juli 1943.

Entlassungsschein van Jules Cohen

Calendarium kamp Westerbork

1954

Gezicht. Gezicht op het interneringskamp. Interneringskamp Westerbork, 1945. Het kamp, gezien in de richting van Amen. Links kantoren, rechts het jeugdkamp.

Gezicht. Gezicht op het interneringskamp. Interneringskamp Westerbork, 1945. Het kamp, gezien in de richting van Amen. Links kantoren, rechts het jeugdkamp.

Foto met zicht op het Interneringskamp Westerbork en een wachttoren

Van: Post, Francis Aan: de familie Smit-Koppelen Plaats: Lyon Datum: 1941-07-24 Onderwerp: onmogelijk om een vraag te honoreren…

Van: Post, Francis Aan: de familie Smit-Koppelen Plaats: Lyon Datum: 1941-07-24 Onderwerp: onmogelijk om een vraag te honoreren…

Brief van Francis Prost aam madame vanuit Lyon

Van: Jack Aan: Cor en Piet Plaats: Amsterdam Datum: 1943-05-12 Onderwerp: vader in ziekenhuis; Dr. Heijmans van Amstel is de begeleidende arts; stappen voor Barneveld zijn genomen; Portugese afstamming schiet niet op; Calmeyer is niet bereikbaar; niet teveel pakjes achter elkaar opsturen, omdat in het begin slechts 3 van de tien toegestuurde pakketjes werden bevestigd; bezig met verschillende instanties…

Van: Jack Aan: Cor en Piet Plaats: Amsterdam Datum: 1943-05-12 Onderwerp: vader in ziekenhuis; Dr. Heijmans van Amstel is de begeleidende arts; stappen voor Barneveld zijn genomen; Portugese afstamming schiet niet op; Calmeyer is niet bereikbaar; niet teveel pakjes achter elkaar opsturen, omdat in het begin slechts 3 van de tien toegestuurde pakketjes werden bevestigd; bezig met verschillende instanties…

Brief van Jack aan Cor en Piet vanuit Amsterdam

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1944-08-03, No. 86 Inhoud: Vermeerdering van arbeidskrachten en verhoging der arbeidsprestaties. Opheffing van de Gruppe Bühne. Alleen de kantine blijft. Zij het zonder muziekuitvoeringen. Blz.: 3

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1944-08-03, No. 86 Inhoud: Vermeerdering van arbeidskrachten en verhoging der arbeidsprestaties. Opheffing van de Gruppe Bühne. Alleen de kantine blijft. Zij het zonder muziekuitvoeringen. Blz.: 3

Lagerbefehl No. 86

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1943-03-11, No. 14 Inhoud: Appèl; intrekkingsbeschikking

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1943-03-11, No. 14 Inhoud: Appèl; intrekkingsbeschikking

Lagerbefehl No. 14

Kampgevangenen tussen de barakken.&nbsp; Kamp Westerbork, 1942-1944 Volwassenen en kinderen staan tussen de barakken.

Kampgevangenen tussen de barakken.&nbsp; Kamp Westerbork, 1942-1944 Volwassenen en kinderen staan tussen de barakken.

Kampgevangenen staan in een doorgang tussen twee woonbarakken

Kinderen bevinden zich tussen twee woonbarakken&nbsp; Kamp Westerbork, 1942-1943

Kinderen bevinden zich tussen twee woonbarakken&nbsp; Kamp Westerbork, 1942-1943

Kinderen staan in een doorgang tussen twee woonbarakken

Barakken in kamp Westerbork Kamp Westerbork, 1942-1944.

Barakken in kamp Westerbork Kamp Westerbork, 1942-1944.

Een doorkijk tussen twee woonbarakken

Van:&nbsp;Krankenkasse Aan: Büks, Helene Plaats: Wenen Datum: 1937-08-17 Onderwerp: bewijs van aanmelding betreffende verzekering/uitkering voor vrije beroepen.

Van:&nbsp;Krankenkasse Aan: Büks, Helene Plaats: Wenen Datum: 1937-08-17 Onderwerp: bewijs van aanmelding betreffende verzekering/uitkering voor vrije beroepen.

Bewijs van aanmelding betreffende verzekering/uitkering voor vrije beroepen.

Plattegrond Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork Brandputten en leidingen

Plattegrond Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork Brandputten en leidingen

Plattegrond van brandputten en leidingen in het centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Karikatuur Getekend door: Kok, Leo.&nbsp; Kamp Westerbork, 1943-03.&nbsp; Karikatuur over de Antragstelle.&nbsp; Met tekst: gemengd gehuwd? gedoopt? In Nederland geboren? Sind Sie vielleicht Frontkämpfer?

Karikatuur Getekend door: Kok, Leo.&nbsp; Kamp Westerbork, 1943-03.&nbsp; Karikatuur over de Antragstelle.&nbsp; Met tekst: gemengd gehuwd? gedoopt? In Nederland geboren? Sind Sie vielleicht Frontkämpfer?

Karikatuur over de Antragstelle in kamp Westerbork getekend door Leo Kok

Van: Batavier, M.&nbsp; Aan: beste tante Bep en Piet&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: oktober 1942 Onderwerp: beschrijving van het leven in het kamp en vraag om toesturing van diverse goederen. De schrijver is te werk gesteld in de polikliniek waardoor hij misschien nog niet weg hoeft.&nbsp; Bladz.: 2

Van: Batavier, M.&nbsp; Aan: beste tante Bep en Piet&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: oktober 1942 Onderwerp: beschrijving van het leven in het kamp en vraag om toesturing van diverse goederen. De schrijver is te werk gesteld in de polikliniek waardoor hij misschien nog niet weg hoeft.&nbsp; Bladz.: 2

Brief van M. Batavier aan familie vanuit kamp Westerbork

Van: Walg-Cohen, Dien&nbsp; Aan: Heymans, A. Plaats: Westerbork, kamp, barak 60 Datum: 1943-11 Onderwerp: blij met ontvangen pakket; met Loutje gaat het goed, hij is nog steeds onder behandeling. Hij gaat naar school en is vorige week met het scheppingsverhaal thuisgekomen; de kinderen zijn in het kamp een goede afleiding; haar man Lou maakt het goed en werkt heel hard, hij moet soms tweemaal een bad nemen om schoon te worden…

Van: Walg-Cohen, Dien&nbsp; Aan: Heymans, A. Plaats: Westerbork, kamp, barak 60 Datum: 1943-11 Onderwerp: blij met ontvangen pakket; met Loutje gaat het goed, hij is nog steeds onder behandeling. Hij gaat naar school en is vorige week met het scheppingsverhaal thuisgekomen; de kinderen zijn in het kamp een goede afleiding; haar man Lou maakt het goed en werkt heel hard, hij moet soms tweemaal een bad nemen om schoon te worden…

Briefkaart van Dien Walg-Cohen aan A. Heymans vanuit kamp Westerbork

Van:&nbsp;Krankenkasse Aan: Büks, Helene Plaats: Wenen Datum: 1937-09-14 Onderwerp: bewijs van afmelding betreffende verzekering/uitkering voor vrije beroepen.

Van:&nbsp;Krankenkasse Aan: Büks, Helene Plaats: Wenen Datum: 1937-09-14 Onderwerp: bewijs van afmelding betreffende verzekering/uitkering voor vrije beroepen.

Bewijs van afmelding betreffende verzekering/uitkering voor vrije beroepen.

Onderwerp: op de kaft van het notitieboekje/dagboek staat: ‘ Krank Urlaub Polikliniek’ ; over het eten; verhuizing; verhuizing gaat niet door; ‘ik eet alles op, nog nooit gebeurd’; kaartschetsen omgeving; organiseren van voedsel; terugblikken, arrestatie, fatale 3 november 1944; stemming; werken in de bosploeg; Zielke; voedselvoorziening; eetlust; drie peukjes gevonden; Stodel op bezoek;&nbsp; Vanaf 19 april 1945 &nbsp;tot zijn vertrek uit kamp Westerbork is het meer een dagboek:&nbsp; komst NSB'ers en aftuigen van NSB'ers, excuus aanbieden, twee personen zijn voor dood weggebracht; David Gudema; pap van Frau Fried….; reisvergunning via de NBS; ontslagpapieren aangevraagd en gekregen; organiseren van voedsel en andere voor het dagelijkse leven noodzakelijke artikelen; kampleven…..

Onderwerp: op de kaft van het notitieboekje/dagboek staat: ‘ Krank Urlaub Polikliniek’ ; over het eten; verhuizing; verhuizing gaat niet door; ‘ik eet alles op, nog nooit gebeurd’; kaartschetsen omgeving; organiseren van voedsel; terugblikken, arrestatie, fatale 3 november 1944; stemming; werken in de bosploeg; Zielke; voedselvoorziening; eetlust; drie peukjes gevonden; Stodel op bezoek;&nbsp; Vanaf 19 april 1945 &nbsp;tot zijn vertrek uit kamp Westerbork is het meer een dagboek:&nbsp; komst NSB'ers en aftuigen van NSB'ers, excuus aanbieden, twee personen zijn voor dood weggebracht; David Gudema; pap van Frau Fried….; reisvergunning via de NBS; ontslagpapieren aangevraagd en gekregen; organiseren van voedsel en andere voor het dagelijkse leven noodzakelijke artikelen; kampleven…..

Notitieboek en dagboek van Abraham Querido in kamp Westerbork

Bewijs van crematie Datum: 21-05-1943 Nr. 291 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Prins, Saartje geb. 09-04-42 overleden te Westerbork op 14-05-1943 op: 14-05-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 21-05-1943 Nr. 291 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Prins, Saartje geb. 09-04-42 overleden te Westerbork op 14-05-1943 op: 14-05-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Saartje Prins

Van: Munz, Leo Josef Aan: Büks' Helene Plaats: Wenen Datum: 1933-12-31 Onderwerp: dienstverband

Van: Munz, Leo Josef Aan: Büks' Helene Plaats: Wenen Datum: 1933-12-31 Onderwerp: dienstverband

Getuigschrift van dr. Leo Josef Munz over het dienstverband van Helene Büks

Bewijs van crematie Datum: 13-05-1943 Nr. 220 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Stibbe, Hartog geb. 22-05-78 overleden te Westerbork op 23-04-1943 op: 27-04-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 13-05-1943 Nr. 220 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Stibbe, Hartog geb. 22-05-78 overleden te Westerbork op 23-04-1943 op: 27-04-1943 is gecremeerd.

VictorineHijmans

Victorine
Hijmans