In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Het treinbord

Markt 4, Beilen

Het verhaal van Menachem Asscher

Een jongen vereeuwigd in hout

Testverhaal

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

Naziconcentratiekampen

Kamp Neukirch

Van: luitenant Konings, N.M.A Aan: voor een ieder wie het betreft Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-05-25 Onderwerp: verlenen van medewerking aan Abraham Querido om zijn woonplaats en adres te kunnen bereiken.

Van: luitenant Konings, N.M.A Aan: voor een ieder wie het betreft Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-05-25 Onderwerp: verlenen van medewerking aan Abraham Querido om zijn woonplaats en adres te kunnen bereiken.

Bewijs/Verzoek om Abraham Querido alle medewerking te verlenen voor het bereiken van zijn woonplaats

Kampgevangenen tussen de barakken.&nbsp; Kamp Westerbork, 1942-1944 Volwassenen en kinderen staan tussen de barakken.

Kampgevangenen tussen de barakken.&nbsp; Kamp Westerbork, 1942-1944 Volwassenen en kinderen staan tussen de barakken.

Kampgevangenen staan in een doorgang tussen twee woonbarakken

Bewijs van crematie Datum: 13-07-1943 Nr. 426 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Velleman, Joseph geb. 31-03-61 overleden te Westerbork op 09-07-1943&nbsp; op 12-07-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 13-07-1943 Nr. 426 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van: Velleman, Joseph geb. 31-03-61 overleden te Westerbork op 09-07-1943&nbsp; op 12-07-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Joseph Velleman

Reisvergunning Van: Tauber, Fritz Israel&nbsp; Afgegeven: 1943-01-04 te Amsterdam&nbsp; Vergunning om tot aan 31-01-1943 naar Nijmegen te reizen&nbsp; Met stempels: Zentralstelle für jüdische auswanderung en Aus der Fünten

Reisvergunning Van: Tauber, Fritz Israel&nbsp; Afgegeven: 1943-01-04 te Amsterdam&nbsp; Vergunning om tot aan 31-01-1943 naar Nijmegen te reizen&nbsp; Met stempels: Zentralstelle für jüdische auswanderung en Aus der Fünten

Reisvergunning voor Fritz Tauber

Weekoverzicht vluchtelingenoord Reuver van 13-02-1939 tot 19-02-1939.&nbsp; Datum: 1939-02-20 Onderwerp: Onder andere vermeld de namen van personen die binnenkwamen of vertrokken (mutaties).

Weekoverzicht vluchtelingenoord Reuver van 13-02-1939 tot 19-02-1939.&nbsp; Datum: 1939-02-20 Onderwerp: Onder andere vermeld de namen van personen die binnenkwamen of vertrokken (mutaties).

Rapport van een week in het Vluchtelingenkamp Reuver

Kampgeld Theresienstadt Biljet van 5 kronen Nummers: A002, A005, A009, A009, A010, A011, A012, A015, A016, A018, A027, A029, A029, A029, A030, A030, A030

Kampgeld Theresienstadt Biljet van 5 kronen Nummers: A002, A005, A009, A009, A010, A011, A012, A015, A016, A018, A027, A029, A029, A029, A030, A030, A030

Kampgeld Theresienstadt 5 kronen

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: Bouw van de kas achter de woning van de kampcommandant.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: Bouw van de kas achter de woning van de kampcommandant.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Van: de bewoners van barak 11B Aan: Stern, Samson Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-03-05 Onderwerp: verjaardagskaart voor Sam Stern van zijn barakgenoten, het echtpaar Hollaender-Fuchs; muziek, accordeon; houthakken; voetballen; gamellen uit de centrale keuken met eten voor de bewoners van de barak. De tekeningen zijn gemaakt door Alexander Hollaender

Van: de bewoners van barak 11B Aan: Stern, Samson Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1945-03-05 Onderwerp: verjaardagskaart voor Sam Stern van zijn barakgenoten, het echtpaar Hollaender-Fuchs; muziek, accordeon; houthakken; voetballen; gamellen uit de centrale keuken met eten voor de bewoners van de barak. De tekeningen zijn gemaakt door Alexander Hollaender

Gelukwens voor de Sam Stern voor zijn 26ste verjaardag

Van: Joodsche Raad voor Amsterdam.&nbsp; Aan: Cohen, L.A.A. dhr.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp.&nbsp; Datum: 1942-08-06.&nbsp; Onderwerp: Brief van de Joodsche Raad voor Amsterdam met de verklaring dat de heer Cohen medewerker is van de Joodsche Raad. Werkzaam in kamp Westerbork bij de afd. registratie.

Van: Joodsche Raad voor Amsterdam.&nbsp; Aan: Cohen, L.A.A. dhr.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp.&nbsp; Datum: 1942-08-06.&nbsp; Onderwerp: Brief van de Joodsche Raad voor Amsterdam met de verklaring dat de heer Cohen medewerker is van de Joodsche Raad. Werkzaam in kamp Westerbork bij de afd. registratie.

Foto van een brief van Joodsche Raad voor Amsterdam aan L.A.A. Cohen

Van: Overste Stok, A.H. Aan: Buijvoets, e.a. Plaats: te Velde Datum: 1945-06-05 Onderwerp: tewerkstelling N.S.B-arbeiders, het arbeidsloon en de financiering hiervan.

Van: Overste Stok, A.H. Aan: Buijvoets, e.a. Plaats: te Velde Datum: 1945-06-05 Onderwerp: tewerkstelling N.S.B-arbeiders, het arbeidsloon en de financiering hiervan.

Instructie van Overste A.H. Stok over tewerkstelling van NSB'ers en loonkosten

Van: Het Rode Kruis, Informatie Bureau Aan: van Dam, Jacob (broer van Joseph/Jaap) Plaats: Amsterdam Datum: 1946-04-23 Onderwerp: het lot van het gezin de Winter-van Dam. Moeder en kinderen zijn naar Auschwitz doorgestuurd en vader is in het plaatsje Cosel uit de trein gezet om verder te worden doorgestuurd.

Van: Het Rode Kruis, Informatie Bureau Aan: van Dam, Jacob (broer van Joseph/Jaap) Plaats: Amsterdam Datum: 1946-04-23 Onderwerp: het lot van het gezin de Winter-van Dam. Moeder en kinderen zijn naar Auschwitz doorgestuurd en vader is in het plaatsje Cosel uit de trein gezet om verder te worden doorgestuurd.

Brief van het Rode Kruis over het lot van het gezin de Winter-van Dam

A.E.F. D.P. Registration Record Van: Boas-Prins, Seraphina, in verband met repatriëring naar Nederland Afgegeven: 1945-06-22 te Amsterdam

A.E.F. D.P. Registration Record Van: Boas-Prins, Seraphina, in verband met repatriëring naar Nederland Afgegeven: 1945-06-22 te Amsterdam

Registratiekaart van S. Boas-Prins

Van: Visser, A. Aan: Visser, E., Mevr. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-08 Onderwerp: Bagage, lijstje van Joodsche Raad. Met stempel Joodsche Raad voor Amsterdam afd. Expositur. Visser is in afwachting van transport naar Westerbork.

Van: Visser, A. Aan: Visser, E., Mevr. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-08 Onderwerp: Bagage, lijstje van Joodsche Raad. Met stempel Joodsche Raad voor Amsterdam afd. Expositur. Visser is in afwachting van transport naar Westerbork.

Briefkaart van A. Visser aan E. Visser vanuit kamp Westerbork

Van: Directeur Staatsbosbeheer&nbsp; Aan: Houtvester Assen&nbsp; Plaats: Utrecht&nbsp; Datum: 1948-10-19&nbsp; Onderwerp: Opheffing interneringskamp, bestemming van het kamp (barakken) is nog niet bekend. Er wordt met verschillende partijen gesproken.

Van: Directeur Staatsbosbeheer&nbsp; Aan: Houtvester Assen&nbsp; Plaats: Utrecht&nbsp; Datum: 1948-10-19&nbsp; Onderwerp: Opheffing interneringskamp, bestemming van het kamp (barakken) is nog niet bekend. Er wordt met verschillende partijen gesproken.

Brief van de directeur van Staatsbosbeheer aan Houtvester Assen

Van: Houtvester Assen&nbsp; Aan: Directeur Staatsbosbeheer&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1949-10-24&nbsp; Onderwerp: huurovereenkomst kamp Schattenberg met het Ministerie van Oorlog, ingang contract 1 september 1949.

Van: Houtvester Assen&nbsp; Aan: Directeur Staatsbosbeheer&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1949-10-24&nbsp; Onderwerp: huurovereenkomst kamp Schattenberg met het Ministerie van Oorlog, ingang contract 1 september 1949.

Brief van Houtvester Assen aan de directeur van Staatsbosbeheer

Mededeling&nbsp; Datum: 1943-11-05&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: verplichte inenting tegen difterie&nbsp; Tekst in Nederlands, zie voor Duitse tekst inv.nr. 4829-28

Mededeling&nbsp; Datum: 1943-11-05&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: verplichte inenting tegen difterie&nbsp; Tekst in Nederlands, zie voor Duitse tekst inv.nr. 4829-28

Mededeling verplichte inenting tegen difterie

Van: Lakmaker-Trijtel, Rebecca Aan: Randen, van, Fam. Plaats: Amsterdam Datum: 1944-02-04 Onderwerp: Transport naar Westerbork vanuit de gevangenis aan de Weteringschans.

Van: Lakmaker-Trijtel, Rebecca Aan: Randen, van, Fam. Plaats: Amsterdam Datum: 1944-02-04 Onderwerp: Transport naar Westerbork vanuit de gevangenis aan de Weteringschans.

Briefkaart van Rebecca Lakmaker-Trijtel aan familie van Randen op weg naar kamp Westerbork

Van: Commissie van Toezicht en Bijstand Vluchtelingenkampkamp Westerbork&nbsp; Aan: Ministerie van Binnenlandse Zaken&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1939-11-08&nbsp; Onderwerp: samenstelling bevolking Vluchtelingenkamp Westerbork en graad van voorzieningen.

Van: Commissie van Toezicht en Bijstand Vluchtelingenkampkamp Westerbork&nbsp; Aan: Ministerie van Binnenlandse Zaken&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1939-11-08&nbsp; Onderwerp: samenstelling bevolking Vluchtelingenkamp Westerbork en graad van voorzieningen.

Brief van de Commissie van Toezicht en Bijstand Vluchtelingenkampkamp Westerbork aan het Ministerie van Binnenlandse Zaken

Van: Burgemeester Westerbork&nbsp; Aan: den Herrn Kommandanten Lager Westerbork&nbsp; Plaats: Westerbork&nbsp; Datum: 1944-01-15&nbsp; Onderwerp: toestand rijwielpad van het doorgangskamp naar het Oranjekanaal, in het Duits opgesteld.

Van: Burgemeester Westerbork&nbsp; Aan: den Herrn Kommandanten Lager Westerbork&nbsp; Plaats: Westerbork&nbsp; Datum: 1944-01-15&nbsp; Onderwerp: toestand rijwielpad van het doorgangskamp naar het Oranjekanaal, in het Duits opgesteld.

Brief van de burgemeester van Westerbvork aan de commandant van Lager Westerbork

Van: Buijvoets, J.G. 1e luitenant Aan: de burgemeester van Hoogeveen Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-04-20 Onderwerp: aantal in kamp aangetroffen woonwagens komen vermoedelijk uit Hoogeveen.&nbsp;

Van: Buijvoets, J.G. 1e luitenant Aan: de burgemeester van Hoogeveen Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-04-20 Onderwerp: aantal in kamp aangetroffen woonwagens komen vermoedelijk uit Hoogeveen.&nbsp;

Brief en notitie van J. Buijvoets over de herkomst woonwagens in kamp Westerbork

Fotoalbum Bevat foto's van Ruth David en haar moeder Frime David-Heller.&nbsp; Een groot aantal foto's zijn gemaakt rondom één van de dienstwoningen in Kamp Westerbork (de eerste woning naast het ziekenhuis, later wordt het casino hier nog tussen gebouwd). Van het Casino bevindt zich ook een afbeelding in het fotoboek, evenals het Oranjeknaal en verschillende plekken rond het kamp. Het eerst schooljaar na de bevrijding van kamp Westerbork ging Ruth naar de lagere school in Hooghalen, omdat Ruths vader Ernst een aanstelling als chef-kok in het Interneringskamp had gekregen. In de doorgangsperiode woonde het gezin in barak 10, tegenover de Centrale Keuken. Na de bevrijding van het kamp kwam het gezin weer in dezelfde dienstwoning terecht. Datum: 1940-1945

Fotoalbum Bevat foto's van Ruth David en haar moeder Frime David-Heller.&nbsp; Een groot aantal foto's zijn gemaakt rondom één van de dienstwoningen in Kamp Westerbork (de eerste woning naast het ziekenhuis, later wordt het casino hier nog tussen gebouwd). Van het Casino bevindt zich ook een afbeelding in het fotoboek, evenals het Oranjeknaal en verschillende plekken rond het kamp. Het eerst schooljaar na de bevrijding van kamp Westerbork ging Ruth naar de lagere school in Hooghalen, omdat Ruths vader Ernst een aanstelling als chef-kok in het Interneringskamp had gekregen. In de doorgangsperiode woonde het gezin in barak 10, tegenover de Centrale Keuken. Na de bevrijding van het kamp kwam het gezin weer in dezelfde dienstwoning terecht. Datum: 1940-1945

Fotoalbum van Ruth David

Mes Westerbork, kamp Het mes is door Erna Asch-Rosenthal gebruikt in het kamp. Alle kampbewoners kregen een lepel, vork en mes voor eigen gebruik. Het mes is zo versleten omdat het voorwerp tot het moment van schenking (1997) in de keukenla lag en in gebruik is geweest. Ingegraveerd staat: 'Westerbork'

Mes Westerbork, kamp Het mes is door Erna Asch-Rosenthal gebruikt in het kamp. Alle kampbewoners kregen een lepel, vork en mes voor eigen gebruik. Het mes is zo versleten omdat het voorwerp tot het moment van schenking (1997) in de keukenla lag en in gebruik is geweest. Ingegraveerd staat: 'Westerbork'

Een mes uit het kamp

Aan: Kortoef-Leijden van Amstel, Sara Datum: 1943-05-14 Plaats: Amsterdam Naar: Westerbork, kamp, barak 65 Onderwerp: verzenden van een pakket

Aan: Kortoef-Leijden van Amstel, Sara Datum: 1943-05-14 Plaats: Amsterdam Naar: Westerbork, kamp, barak 65 Onderwerp: verzenden van een pakket

LauraHeumann-Oberneck

Laura
Heumann-Oberneck