In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Dit verhaal werd opgetekend door conservator Guido Abuys. Meer over de familie Enthoven is te vinden in het boek Kroniek van het geslacht Enthoven (Zutphen 1991).&nbsp;

Het is 23 mei 1945. Henriette Enthoven-van Lier schrijft vanuit Mont Pèlerin in Zwitserland een brief aan haar familie, waarin ze terugkijkt naar het transport van kamp Westerbork naar Theresienstadt en haar aankomst in dit getto.

"Ik werd met enige kennissen in een bananenwagen gestopt..."

Gerdien Verschoor was tussen 2019 en 2022 de directeur van Herinneringscentrum Kamp Westerbork. Dit verhaal publiceerde zij op haar <a href="https://gerdienverschoor.wordpress.com/2019/02/07/het-treinbord/#more-3294">eigen website</a>.

Het moet ergens in de jaren negentig geweest zijn: het was na de Wende en ik werkte bij de Nederlandse Ambassade in Warschau. Alles in Polen veranderde. Als attaché voor pers- en culturele zaken richtte ik me niet alleen op pers en cultuur, maar ook op de historische en maatschappelijke onderwerpen die in die periode actueel waren. Vele musea en historische instituten maakten een transitie door: nu Polen het communisme van zich had afgeschud, konden vele verhalen eindelijk op een andere manier verteld worden.

Het treinbord

Dit verhaal, geschreven door conservator Guido Abuys, werd in 2018 als column gepubliceerd op de website van het Herinneringscentrum Kamp Westerbork.&nbsp;

Een houten beeldje van een jongen van een jaar of twaalf, gekleed in een blouse, korte broek, hoge sokken en wandelschoenen. Op het voetstuk zijn de initialen E.B. ingekrast en is het jaar 1941 duidelijk zichtbaar. Het beeldje zou geschonken zijn aan Jacques Schol, directeur van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork.&nbsp;

Een jongen vereeuwigd in hout

In juni 2025 verscheen Sprekende stenen. Stolpersteine in Zwolle, een publicatie waarin de verhalen van Joodse inwoners van Zwolle worden belicht. Ook voor het gezin Caneel, dat voor hun deportatie aan de Vispoortenplas 10 woonde, zijn struikelstenen gelegd.&nbsp;

Carolina Caneel-Bamberg, haar man Salomon Caneel en hun zoontje Mozes “Max” Caneel werden begin oktober 1942 vanuit Zwolle naar kamp Westerbork gebracht. Het was in die dagen overvol in het kamp: door de ontruiming van de Joodse werkkampen en de razzia’s waarbij de familieleden van de Joodse dwangarbeiders werden opgehaald, kwamen er zo’n 12.000 personen naar het kamp. In een brief aan vriendin Janny Bosman schrijft Carolina over de chaotische situatie en de onwetendheid over hun verdere lot. Ook vraagt ze om een paar hoge schoenen of laarsjes in maat 26 voor zoontje Max en een stel dekens, want die zijn ze inmiddels kwijtgeraakt.&nbsp;

"Onze Max is een reuzelieve schat..."

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina vind je een overzicht van verhalen over kamp Westerbork. Zo kun je meer te weten komen over personen die in het kamp gevangen zaten of over objecten uit onze collecties. Ook bieden we themaverhalen aan en laten we zien welke locaties in Nederland, direct of indirect, een verbinding hebben met kamp Westerbork. 

Verhalen

Verzet kamp Westerbork

Groep Westerweel

Van: Spetter, L. Aan: Spetter, J. Plaats: Assen/Westerbork, kamp Datum: 1942-11-05 Onderwerp: Leo zit bij een boer aan het fornuis, onderweg naar de Joodse begraafplaats van Assen. een tante is in kamp Westerbork overleden (zuster van de vader van zijn moeder) en zal daar begraven worden; Leo vertegenwoordigd zijn vader, die de afstand niet kan lopen; Leo zit heerlijk bij de boer onder toezicht van een marechaussee; ze zijn met zeven personen; ze krijgen brood met kaas en jam; stuur alles wat mogelijk is per expresse; er gaat 2 keer in de week een transport, er komen geen nieuwe mensen binnen, waardoor de kans dat ze op transport gaan vrij groot is…als Pa gezond was gewest, waren ze al lang vertrokken; op het moment gaan zieke en gezonde mensen op transport; mochten ze op transport gaan dan krijgen ze bericht van Ernest Frank, die heeft een baantje en hij &nbsp;kan voorlopig in het kamp blijven.

Van: Spetter, L. Aan: Spetter, J. Plaats: Assen/Westerbork, kamp Datum: 1942-11-05 Onderwerp: Leo zit bij een boer aan het fornuis, onderweg naar de Joodse begraafplaats van Assen. een tante is in kamp Westerbork overleden (zuster van de vader van zijn moeder) en zal daar begraven worden; Leo vertegenwoordigd zijn vader, die de afstand niet kan lopen; Leo zit heerlijk bij de boer onder toezicht van een marechaussee; ze zijn met zeven personen; ze krijgen brood met kaas en jam; stuur alles wat mogelijk is per expresse; er gaat 2 keer in de week een transport, er komen geen nieuwe mensen binnen, waardoor de kans dat ze op transport gaan vrij groot is…als Pa gezond was gewest, waren ze al lang vertrokken; op het moment gaan zieke en gezonde mensen op transport; mochten ze op transport gaan dan krijgen ze bericht van Ernest Frank, die heeft een baantje en hij &nbsp;kan voorlopig in het kamp blijven.

Briefkaart van Leo Spetter aan J. Spetter vanuit Assen

Van: het Emigratiebüro kamp Westerbork Aan: Spetter, J. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-11-11 Onderwerp: ‘ Delen u namens Ernest Frank mede dat ouders en broer op 6 november jl. zijn verder gereisd’.

Van: het Emigratiebüro kamp Westerbork Aan: Spetter, J. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-11-11 Onderwerp: ‘ Delen u namens Ernest Frank mede dat ouders en broer op 6 november jl. zijn verder gereisd’.

Briefkaart van het Emigratiebüro kamp Westerbork aan de familie J. Spetter

Van: Spetter, Barend Aan: zijn vrouw en zoon Plaats: trein Datum: 1942-10-14 Onderwerp: op weg naar kamp Westerbork; vanuit Loods 24; &nbsp;bonnen via zijn schoondochter; hij heeft de bagage ontvangen; Barend hoopt dat zijn vrouw en zoon zich bij hem willen voegen….

Van: Spetter, Barend Aan: zijn vrouw en zoon Plaats: trein Datum: 1942-10-14 Onderwerp: op weg naar kamp Westerbork; vanuit Loods 24; &nbsp;bonnen via zijn schoondochter; hij heeft de bagage ontvangen; Barend hoopt dat zijn vrouw en zoon zich bij hem willen voegen….

Briefkaart van Barend Spetter aan zijn vrouw en zoon vanuit de trein op weg naar kamp Westerbork gegooid

Van: Spetter, J, familie Aan: ouders en Leo&nbsp; Plaats: Voorburg Datum: 1942-11-09 Onderwerp: ‘hoe gaat het met jullie?’; ‘hebben jullie de drie pakjes nog ontvangen?’; in het geval ze een pakket ontvangen, laat Leo dan gelijk een telegram sturen met de woorden: “ontvangen, stuur meer”; ‘nu zitten we steeds in afwachting of jullie er nog zijn?’; ’hoe gaat het met Ernest Frank, laat hij eens schrijven wat hij beleefd heeft…' . Op de enveloppe staat: retour afzender Voorburg, vertrokken.

Van: Spetter, J, familie Aan: ouders en Leo&nbsp; Plaats: Voorburg Datum: 1942-11-09 Onderwerp: ‘hoe gaat het met jullie?’; ‘hebben jullie de drie pakjes nog ontvangen?’; in het geval ze een pakket ontvangen, laat Leo dan gelijk een telegram sturen met de woorden: “ontvangen, stuur meer”; ‘nu zitten we steeds in afwachting of jullie er nog zijn?’; ’hoe gaat het met Ernest Frank, laat hij eens schrijven wat hij beleefd heeft…' . Op de enveloppe staat: retour afzender Voorburg, vertrokken.

Brief en enveloppe van Jaap, Nel en Lenie aan hun ouders en Leo vanuit Voorburg

Van: Frank, Ernest Aan: Spetter, J. familie Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1942-11 Onderwerp: het bericht dat Ernest aan de administratie va kamp Westerbork doorgaf zullen ze inmiddels wel ontvangen hebben; Ernest kon er deze keer niets aan doen; driemaal heeft hij succes gehad; hopen dat ze het daar beter hebben dan in Westerbork en dat ze gauw weer terug zullen zijn; de inhoud van de laatste pakketten zijn in opdracht van Leo gedeeltelijk aan de heer Joels gegeven, de rest heeft Ernest geconsumeerd; Ernest zelf is nog steeds in het ziekenhuis werkzaam; als ze willen schrijven, dan naar het ziekenhuis van kamp Westerbork…

Van: Frank, Ernest Aan: Spetter, J. familie Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1942-11 Onderwerp: het bericht dat Ernest aan de administratie va kamp Westerbork doorgaf zullen ze inmiddels wel ontvangen hebben; Ernest kon er deze keer niets aan doen; driemaal heeft hij succes gehad; hopen dat ze het daar beter hebben dan in Westerbork en dat ze gauw weer terug zullen zijn; de inhoud van de laatste pakketten zijn in opdracht van Leo gedeeltelijk aan de heer Joels gegeven, de rest heeft Ernest geconsumeerd; Ernest zelf is nog steeds in het ziekenhuis werkzaam; als ze willen schrijven, dan naar het ziekenhuis van kamp Westerbork…

Briefkaart van Ernest Frank aan de familie J. Spetter vanuit kamp Westerbork

Van: Thoom Aan: van Duren, Frederika Plaats: Arnhem Datum: 1943-03-16 Onderwerp: Thoom is weer vrij en heelhuids thuisgekomen; ondanks zijn vrijheid voelt hij zich eenzaam; er is veel gebeurd, maar zijn liefde voor haar is onveranderd; thuis hangen veel foto's van Frederika aan de wand; over haar schijnhuwelijk via een brief van Gerry….zijn geloof in haar is groot…

Van: Thoom Aan: van Duren, Frederika Plaats: Arnhem Datum: 1943-03-16 Onderwerp: Thoom is weer vrij en heelhuids thuisgekomen; ondanks zijn vrijheid voelt hij zich eenzaam; er is veel gebeurd, maar zijn liefde voor haar is onveranderd; thuis hangen veel foto's van Frederika aan de wand; over haar schijnhuwelijk via een brief van Gerry….zijn geloof in haar is groot…

Brief van Thoom aan Frederika van Duren vanuit Arnhem

Wat staat er op deze website en wat (nog) niet?

Over deze website

Kamporganisatie kamp Westerbork

Administratie kamp Westerbork

Kampleven Westerbork

Werken in kamp Westerbork

Plaatsen in kamp Westerbork

Ziekenhuisbarakken

Tandarts

Diëtiek

Orthopedische instrumentenmakerij

Pedicure

Apotheek

Medisch laboratorium

Polikiniek

Kinderafdeling

Post kamp Westerbork

Pakketpost kamp Westerbork

Voedselpakketten kamp Westerbork

Contact

Nederlandse politie kamp Westerbork

Marechaussee kamp Westerbork

Gezondheidszorg kamp Westerbork

Sterfte kamp Westerbork

Zelfmoorden kamp Westerbork

Uitvaart kamp Westerbork

Kindersterfte kamp Westerbork

Disclaimer

Colofon

Gebeurtenissen kamp Westerbork

Huwelijken kamp Westerbork

Joodse huwelijken kamp Westerbork

1943

Maart 1943

Dienstreizen kamp Westerbork

Religieus leven kamp Westerbork

Sport kamp Westerbork

Privileges kampbewoners

Kampjargon Westerbork

Overnachten kamp Westerbork

Diefstallen kamp Westerbork

Bezittingen kampbewoners Westerbork

Verhuizen binnen kamp Westerbork

Inkomsten kampbewoners Westerbork

Gezinsleven kamp Westerbork

Vriendschappen kamp Westerbork

Jeugdorganisaties kamp Westerbork

Liefde en sexualiteit kamp Westerbork

Conflicten kamp Westerbork

Huishouding kamp Westerbork

Hygiënische omstandigheden kamp Westerbork

Feestdagen kamp Westerbork

Verjaardagen kamp Westerbork

Nieuwsvergaring en verspreiding kamp Westerbork

Barakleven kamp Westerbork

Stemming kamp Westerbork

Kampregelementen kamp Westerbork

Maaltijden kamp Westerbork

Schouwburg

Centrale Keuken

Kommandantur

Strafbarakken

Commandantswoning

Barak 64

Weeshuis

Crematorium

Barak 107

Barak 43

Barak 51

Barak 50

Barak 49

Barak 48

Barak 47

Barak 46

Barak 45

Barak 44

Barak 110

Barak 109

Barakken gebouwd van 1942-1945

Barakken gebouwd van 1939-1942

Barak 108

Oranjekanaal haven

Barak 1

Staatsbosbeheerschuur kamp Westerbork

Spoorlijn kamp Westerbork

Quarantaine-afdeling kamp Westerbork

Boulevard des Misères

Monumenten in kamp Westerbork

Barak 13

Barak 21

Barak 20

Barak 19

Barak 18

Barak 17

Barak 16

Barak 15

Barak 14

Barak 22

Barak 24

Barak 23

Barak 32

Barak 31

Barak 30

Barak 29

Barak 28

Barak 27

Barak 26

Barak 25

Barak 35

Barak 34

Barak 33

Barak 42

Barak 41

Barak 40

Barak 39

Barak 38

Barak 37

Barak 36

Casino kamp Westerbork

Barak 98

Wachttorens kamp Westerbork

Barak 97

Bagagebarakken kamp Westerbork

Barak 96

Gracht kamp Westerbork

Barak 95

Prikkeldraad kamp Westerbork

Barak 94

Barak 93

Beplanting kamp Westerbork

Latrines kamp Westerbork

Barak 102

Barak 101

Heidelager

Barak 100

Barak 99

Wegennet kamp Westerbork

Eerste ingang kamp Westerbork

Jongerenbarakken kamp Westerbork

Magcheltjevan Hegten-Haas

Magcheltje
van Hegten-Haas