In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Dit verhaal werd opgetekend door conservator Guido Abuys. Meer over de familie Enthoven is te vinden in het boek Kroniek van het geslacht Enthoven (Zutphen 1991).&nbsp;

Het is 23 mei 1945. Henriette Enthoven-van Lier schrijft vanuit Mont Pèlerin in Zwitserland een brief aan haar familie, waarin ze terugkijkt naar het transport van kamp Westerbork naar Theresienstadt en haar aankomst in dit getto.

"Ik werd met enige kennissen in een bananenwagen gestopt..."

Gerdien Verschoor was tussen 2019 en 2022 de directeur van Herinneringscentrum Kamp Westerbork. Dit verhaal publiceerde zij op haar <a href="https://gerdienverschoor.wordpress.com/2019/02/07/het-treinbord/#more-3294">eigen website</a>.

Het moet ergens in de jaren negentig geweest zijn: het was na de Wende en ik werkte bij de Nederlandse Ambassade in Warschau. Alles in Polen veranderde. Als attaché voor pers- en culturele zaken richtte ik me niet alleen op pers en cultuur, maar ook op de historische en maatschappelijke onderwerpen die in die periode actueel waren. Vele musea en historische instituten maakten een transitie door: nu Polen het communisme van zich had afgeschud, konden vele verhalen eindelijk op een andere manier verteld worden.

Het treinbord

Dit verhaal, geschreven door conservator Guido Abuys, werd in 2018 als column gepubliceerd op de website van het Herinneringscentrum Kamp Westerbork.&nbsp;

Een houten beeldje van een jongen van een jaar of twaalf, gekleed in een blouse, korte broek, hoge sokken en wandelschoenen. Op het voetstuk zijn de initialen E.B. ingekrast en is het jaar 1941 duidelijk zichtbaar. Het beeldje zou geschonken zijn aan Jacques Schol, directeur van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork.&nbsp;

Een jongen vereeuwigd in hout

In juni 2025 verscheen Sprekende stenen. Stolpersteine in Zwolle, een publicatie waarin de verhalen van Joodse inwoners van Zwolle worden belicht. Ook voor het gezin Caneel, dat voor hun deportatie aan de Vispoortenplas 10 woonde, zijn struikelstenen gelegd.&nbsp;

Carolina Caneel-Bamberg, haar man Salomon Caneel en hun zoontje Mozes “Max” Caneel werden begin oktober 1942 vanuit Zwolle naar kamp Westerbork gebracht. Het was in die dagen overvol in het kamp: door de ontruiming van de Joodse werkkampen en de razzia’s waarbij de familieleden van de Joodse dwangarbeiders werden opgehaald, kwamen er zo’n 12.000 personen naar het kamp. In een brief aan vriendin Janny Bosman schrijft Carolina over de chaotische situatie en de onwetendheid over hun verdere lot. Ook vraagt ze om een paar hoge schoenen of laarsjes in maat 26 voor zoontje Max en een stel dekens, want die zijn ze inmiddels kwijtgeraakt.&nbsp;

"Onze Max is een reuzelieve schat..."

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina vind je een overzicht van verhalen over kamp Westerbork. Zo kun je meer te weten komen over personen die in het kamp gevangen zaten of over objecten uit onze collecties. Ook bieden we themaverhalen aan en laten we zien welke locaties in Nederland, direct of indirect, een verbinding hebben met kamp Westerbork. 

Verhalen

Joodse Raden

Joodse Raad voor Amsterdam

Expositur

Nederlandse politie kamp Westerbork

Marechaussee kamp Westerbork

Plaatsen in kamp Westerbork

Prikkeldraad kamp Westerbork

Kamporganisatie kamp Westerbork

Joodse Raad kamp Westerbork

Strafbarakken

Gezondheidszorg kamp Westerbork

Patiënten kamp Westerbork

Kampleven Westerbork

Vriendschappen kamp Westerbork

Familiebarakken kamp Westerbork

Kappersafdeling kamp Westerbork

Bewaking kamp Westerbork

Ordnungspolizei kamp Westerbork

Van: Urie&nbsp; Aan:&nbsp; Plaats:&nbsp; Datum: 1949-02-16&nbsp; Onderwerp: gesprek met overste Mens over een bezoek aan Kamp Westerbork en Assen.

Van: Urie&nbsp; Aan:&nbsp; Plaats:&nbsp; Datum: 1949-02-16&nbsp; Onderwerp: gesprek met overste Mens over een bezoek aan Kamp Westerbork en Assen.

Brief van Urie over een bezoek van overste Mens aan kamp Westerbork

Specifieke groepen kampbewoners

Strafgevangenen kamp Westerbork

Arbeidsverdeling kamp Westerbork

Barakken gebouwd van 1942-1945

Joodse werkkampen

Dag en nacht-Joodse werkkampen

Kampregelementen kamp Westerbork

Kampbevelen kamp Westerbork

Appèl kamp Westerbork

Vrijstellingen van deportatie vanuit kamp Westerbork

Vrijlating uit kamp Westerbork

Centrale Keuken

Deportatie naar kamp Westerbork

Reisverloop naar kamp Westerbork

Vrijstellingen van deportatie naar kamp Westerbork

Aankomst in kamp Westerbork

Nederlandse Spoorwegen en de deportatie naar kamp Westerbork

Joods leven na de Tweede Wereldoorlog

In bewaring gegeven bezittingen

Religieus leven kamp Westerbork

Rabbijnen kamp Westerbork

Ritueel eten kamp Westerbork

Joodse feestdagen kamp Westerbork

Synagogebezoek kamp Westerbork

Christendom kamp Westerbork

Joodse huwelijken kamp Westerbork

Sabbat kamp Westerbork

Briet Mila kamp Westerbork

Bar Mitswa Kamp Westerbork

Portret foto van een Duitse SS-officier.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-1944&nbsp; De foto is gemaakt door Werner Rudolf Breslauer.

Portret foto van een Duitse SS-officier.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-1944&nbsp; De foto is gemaakt door Werner Rudolf Breslauer.

Foto van een Duitse SS-officier

Muziek kamp Westerbork

Klassieke muziek kamp Westerbork

Kamporkest kamp Westerbork

Wijze van deportatie naar kamp Westerbork

Transportbegeleiding naar kamp Westerbork

Barakkenindeling

Verhuizen binnen kamp Westerbork

Voedselvoorziening kamp Westerbork

Voedselleveranciers

Smokkelen voedsel naar kamp Westerbork

Organiseren voedsel door gevangenen

Voedselhoeveelheden gevangenen kamp Westerbork

Maaltijden kamp Westerbork

Zelfzorgregeling Woonoord Schattenberg

Voedselpakketten kamp Westerbork

Organisatie voedselvoorziening kamp Westerbork

Bezittingen kampbewoners Westerbork

Deportatie vanuit kamp Westerbork

Transportbegeleiding vanuit kamp Westerbork

Reisverloop vanuit kamp Westerbork

Samenstelling transportlijsten kamp Westerbork

Nederlandse Spoorwegen en de deportatie vanuit kamp Westerbork

Deutsche Reichsbahn en de deportatie vanuit kamp Westerbork

Feestdagen kamp Westerbork

Pesach kamp Westerbork

Poeriem kamp Westerbork

Soekot kamp Westerbork

Rosj Hasjana kamp Westerbork

Chanoeka kamp Westerbork

Protestante Joden kamp Westerbork

Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Joodse gemeenten in Zuid-Holland

Joodse gemeente Leidschendam-Voorburg

Uitgaande transporten kamp Westerbork

Transport 19 mei 1944 - Auschwitz

Bewarings- en Verblijfskamp Westerbork

Omstanders kamp Westerbork

Werk bewoners buiten kamp Westerbork

Landarbeiders kamp Westerbork

Kampbewoners Westerbork naar sekse en leeftijd

Kinderen kamp Westerbork(4-15 jaar)

Anti-Joodse maatregelen

Openbaar onderwijs voor Joden verboden

Verwijdering Joden van universiteiten en hogescholen

Joodse scholen

Binnenkomende transporten kamp Westerbork

Binnenkomende transporten kamp Westerbork uit kamp Amersfoort

Binnenkomende transporten kamp Westerbork uit kamp Vught

Binnenkomende transporten kamp Westerbork uit Amsterdam

Transport 19 mei 1944 - Bergen-Belsen

Transport 24 augustus 1942 - Auschwitz

RSHA

Zenstralstelle für Judische Auswanderung

Belangenverenigingen Herinneringsgemeenschappen

Nederlandse Vereniging van Ex-Politieke Gevangenen

Vrijstelling wegens ziekte

Weinreb vrijstelling

Vitamine R

Groene stempel

Blauwe stempel

Gemengd gehuwden vrijstelling kamp Westerbork

Platzen van vrijstellingslijsten kamp Westerbork

Verlof kamp Westerbork

Rüstungs Sperre kamp Westerbork

Vrijstelling op basis van connecties in het buitenland kamp Westerbork

Misbruik van macht gevangenen in kamp Westerbork

Stammliste in kamp Westerbork

Barneveld vrijstelling kamp Westerbork

Vrijstelling op basis van een buitenlandse nationaliteit kamp Westerbork

Palestina vrijstelling kamp Westerbork

Frontkämpfer Sperre kamp Westerbork

Gekochte vrijstellingen kamp Westerbork

Callmeyer vrijstelling kamp Westerbork

Gedoopte Joden vrijstelling kamp Westerbork

Alte Lagerinsassen

120.000 Stempel

Vrijstelling door ziekte kamp Westerbork

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-09-06 Onderwerp: het leven in het kamp is van transport naar transport. Er kwamen deze week transporten uit Amsterdam binnen, veel oude van dagen, op volgorde van het alfabet. De stemming in het kamp is die van onzekerheid, op basis van allerlei geruchten. Werner adviseert Stella wanneer haar positie in Amsterdam zwak is ze beter naar Westerbork kan komen. Werner positie in het kamp als oud-ingezetenen lijkt nog vrij zeker. Positie Stella's ouders volgens Werner onzeker. Stella zou hun kunnen helpen voorbereid te zijn op vertrek naar Westerbork, omdat velen het kamp binnenkomen, zonder iets bij zich te hebben; wat er in het kamp gebeurd beïnvloedt duidelijk de stemming, ook die van Werner.&nbsp;

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-09-06 Onderwerp: het leven in het kamp is van transport naar transport. Er kwamen deze week transporten uit Amsterdam binnen, veel oude van dagen, op volgorde van het alfabet. De stemming in het kamp is die van onzekerheid, op basis van allerlei geruchten. Werner adviseert Stella wanneer haar positie in Amsterdam zwak is ze beter naar Westerbork kan komen. Werner positie in het kamp als oud-ingezetenen lijkt nog vrij zeker. Positie Stella's ouders volgens Werner onzeker. Stella zou hun kunnen helpen voorbereid te zijn op vertrek naar Westerbork, omdat velen het kamp binnenkomen, zonder iets bij zich te hebben; wat er in het kamp gebeurd beïnvloedt duidelijk de stemming, ook die van Werner.&nbsp;

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit kamp Westerbork

ElizaHartz-Nihom

Eliza
Hartz-Nihom