In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Het treinbord

Markt 4, Beilen

Het verhaal van Menachem Asscher

Een jongen vereeuwigd in hout

Testverhaal

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina ontdek je uiteenlopende verhalen over Kamp Westerbork: persoonlijke portretten van betrokkenen, gemeenteverhalen die laten zien hoe lokale gemeenschappen verbonden zijn met het kamp, themaverhalen die context en verdieping bieden, en objectverhalen waarin voorwerpen het verleden tastbaar maken.

Verhalen

Van: Feldman-Kan, Lotte Ruth Aan: Feldman, T. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-08-02 Onderwerp: ze is vrij en zit op het trapje van de woonwagen, waar ze ' s nachts slaapt; er loopt een sloot, prikkeldraad en daarachter aanplant van jonge dennetjes; rechts en links de verhoogde posten van de marechaussee; sterk voel van verbondenheid met haar man; haar man is op bezoek geweest; Lotte wil dingen weten over zijn terugreis; frau Hassel is zijn kwade genius, erg anti joods; Gemmeker is bang voor haar; Dr. Spanier die andere in en uit loopt en iemand van de transportlijst af wilde halen, werd geeneens ontvangen; tot vier maal toe heeft hij het geprobeerd; De productie van de batterijen moet omhoog, 19 doktoren gaan naar de batterijen; verschillende malen over mevrouw Röttgen, geeft een pakketzegel aan haar man mee; Lotte was bij Dr. Elzas….; brainstormen wie de benaderen voor een vrijlating: Lages, Seiss Ing. of misschien Zöpf….; Dr. Swaab een doosje sigaretten gegeven bij Mr. Barmat en G. achterin het ziekenhuis gezeten…; over gemmekers invloed in het kamp boven Aus der Fünten; &nbsp;haar man heeft tijdens zijn bezoek een glimp van het kamp kunnen zien, Lotte had hem graag haar barak laten zien; arme stad is gestorven, een paar brieven en een trouwring kon ik nog aan een zekere Davids (JR) meegeven voor zijn vrouw…; lange tijd met Ludnowski gepraat…

Van: Feldman-Kan, Lotte Ruth Aan: Feldman, T. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-08-02 Onderwerp: ze is vrij en zit op het trapje van de woonwagen, waar ze ' s nachts slaapt; er loopt een sloot, prikkeldraad en daarachter aanplant van jonge dennetjes; rechts en links de verhoogde posten van de marechaussee; sterk voel van verbondenheid met haar man; haar man is op bezoek geweest; Lotte wil dingen weten over zijn terugreis; frau Hassel is zijn kwade genius, erg anti joods; Gemmeker is bang voor haar; Dr. Spanier die andere in en uit loopt en iemand van de transportlijst af wilde halen, werd geeneens ontvangen; tot vier maal toe heeft hij het geprobeerd; De productie van de batterijen moet omhoog, 19 doktoren gaan naar de batterijen; verschillende malen over mevrouw Röttgen, geeft een pakketzegel aan haar man mee; Lotte was bij Dr. Elzas….; brainstormen wie de benaderen voor een vrijlating: Lages, Seiss Ing. of misschien Zöpf….; Dr. Swaab een doosje sigaretten gegeven bij Mr. Barmat en G. achterin het ziekenhuis gezeten…; over gemmekers invloed in het kamp boven Aus der Fünten; &nbsp;haar man heeft tijdens zijn bezoek een glimp van het kamp kunnen zien, Lotte had hem graag haar barak laten zien; arme stad is gestorven, een paar brieven en een trouwring kon ik nog aan een zekere Davids (JR) meegeven voor zijn vrouw…; lange tijd met Ludnowski gepraat…

Brief van Lotte Ruth Feldman-Kan aan haar echtgenoot vanuit kamp Westerbork

Arbeitskarte Van: Jong-Cohen, de, Estella Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-03 Ingedeeld bij Gruppe Reinigungsdienst, Krankenhaus DB 4

Arbeitskarte Van: Jong-Cohen, de, Estella Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-03 Ingedeeld bij Gruppe Reinigungsdienst, Krankenhaus DB 4

Arbeitskarte van Estella de Jong-Cohen in kamp Westerbork

Van: Gelder, van, Abraham Aan: Na Plaats: Westerbork, kamp Datum: Onderwerp: omstandigheden; honger, deelt dingen uit zijn pakketjes met anderen; op transport gaan van donderdag op vrijdag.

Van: Gelder, van, Abraham Aan: Na Plaats: Westerbork, kamp Datum: Onderwerp: omstandigheden; honger, deelt dingen uit zijn pakketjes met anderen; op transport gaan van donderdag op vrijdag.

Brief van Abraham van Gelder aan zijn vrouw Naatje vanuit kamp Westerbork

Kampleven Westerbork

Nieuwsvergaring en verspreiding kamp Westerbork

Gevangenissen

Oranjehotel

Voedselvoorziening kamp Westerbork

Maaltijden kamp Westerbork

Situatie Schattenberg Schaal: 1:1000 Datum: 1956-04-03 Opmerkingen: de plattegrond geeft de situatie van het woonoord in 1956 aan. De barakken 60, 61, 62 en 63 voor de helft zijn met een potlood doorgekrast, wat wijst op de situatie in het woonoord na de brand van 1958.&nbsp;

Situatie Schattenberg Schaal: 1:1000 Datum: 1956-04-03 Opmerkingen: de plattegrond geeft de situatie van het woonoord in 1956 aan. De barakken 60, 61, 62 en 63 voor de helft zijn met een potlood doorgekrast, wat wijst op de situatie in het woonoord na de brand van 1958.&nbsp;

Plattegrond van het woonoord Schattenberg

Kamporganisatie kamp Westerbork

Ordonnansen

Situatie Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:1000&nbsp; Datum: 1956-1967 Opmerking: de plattegrond geeft de oorspronkelijke situatie van het woonoord in 1956 aan en de wijzigingen (potloodstrepen) die daarna hebben plaatsgevonden.

Situatie Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:1000&nbsp; Datum: 1956-1967 Opmerking: de plattegrond geeft de oorspronkelijke situatie van het woonoord in 1956 aan en de wijzigingen (potloodstrepen) die daarna hebben plaatsgevonden.

Notitie: Het P.T.T. Bedrijf te Lager Westerbork 1942-1943 Inspectie: Groningen Hoofdkantoor: Assen Poststation: Hooghalen (Mevr. Walles) Blz.: 20 Over de organisatie van de post in kamp Westerbork. Met plattegrond van de postbarak nr. 100.

Notitie: Het P.T.T. Bedrijf te Lager Westerbork 1942-1943 Inspectie: Groningen Hoofdkantoor: Assen Poststation: Hooghalen (Mevr. Walles) Blz.: 20 Over de organisatie van de post in kamp Westerbork. Met plattegrond van de postbarak nr. 100.

Notitie betreffende de organisatie van de post in kamp Westerbork

Van: Feldman-Kan, Ruth (via haar moeder Johanna Kan-Kaufmann) Aan: Feldman, T. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-03-03 Onderwerp:&nbsp;‘suiker, boter en kaas hoef je niet te sturen’; ‘lukt het je nog dat ik op 10 maart bij je ben?’; het gaat goed met haar en ze heeft het niet koud; moeder van Marga is doorgestuurd, ze is er nog steeds van onder de indruk; het afscheid van haar man; oud celgenoot schreef met haar man, ‘hij zal je eens opzoeken. Zij zit nog in de S-barak' ; het ziekenhuis is vrij leeg op het ogenblik; misschien verhuisd barak 81 en ook barak 70; Dolf ? heeft ze nog een dag ontmoet, hij ging met zijn vrouw naar Theresienstadt; het beetje vrij dat ze heeft verdeeld ze tussen haar ouders en het schrijven van de brief;…

Van: Feldman-Kan, Ruth (via haar moeder Johanna Kan-Kaufmann) Aan: Feldman, T. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-03-03 Onderwerp:&nbsp;‘suiker, boter en kaas hoef je niet te sturen’; ‘lukt het je nog dat ik op 10 maart bij je ben?’; het gaat goed met haar en ze heeft het niet koud; moeder van Marga is doorgestuurd, ze is er nog steeds van onder de indruk; het afscheid van haar man; oud celgenoot schreef met haar man, ‘hij zal je eens opzoeken. Zij zit nog in de S-barak' ; het ziekenhuis is vrij leeg op het ogenblik; misschien verhuisd barak 81 en ook barak 70; Dolf ? heeft ze nog een dag ontmoet, hij ging met zijn vrouw naar Theresienstadt; het beetje vrij dat ze heeft verdeeld ze tussen haar ouders en het schrijven van de brief;…

Brandweeroefening.&nbsp; Kamp Westerbork, jaartal onbekend.&nbsp; Foto van A. Pisk, dienstleider van de OD.&nbsp; Op de rug gezien personen van de kampbrandweerploeg, daarachter de garage van de brandweer, barak 31.&nbsp; Tekst: 'het resultaat is gunstig &nbsp;

Brandweeroefening.&nbsp; Kamp Westerbork, jaartal onbekend.&nbsp; Foto van A. Pisk, dienstleider van de OD.&nbsp; Op de rug gezien personen van de kampbrandweerploeg, daarachter de garage van de brandweer, barak 31.&nbsp; Tekst: 'het resultaat is gunstig &nbsp;

Arthur Pisk, de dienstleider van de Joodse Ordedienst en de brandweer

Plaatsen in kamp Westerbork

Barak 25

Van: Rosa van der Hal-Prins Plaats: Tröbitz Datum: 1945-04 Na een reis van ongeveer veertien dagen stond de trein, afkomstig uit Bergen-Belsen, stil bij het plaatsje Tröbitz, tussen Leipzig en Dresden. Het gedicht gaat over deze treinreis.

Van: Rosa van der Hal-Prins Plaats: Tröbitz Datum: 1945-04 Na een reis van ongeveer veertien dagen stond de trein, afkomstig uit Bergen-Belsen, stil bij het plaatsje Tröbitz, tussen Leipzig en Dresden. Het gedicht gaat over deze treinreis.

Gedicht van Rosa van der Hal-Prins

Kampregelementen kamp Westerbork

Appèl kamp Westerbork

Van: de Joodse Raad voor Amsterdam, Bureau Den Haag Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 1943-03-25 Onderwerp: bagage Westerbork en Vught; inkwartiering gemengd-gehuwden; post naar ‘Ostland’ ; pakketpost kamp Vught.

Van: de Joodse Raad voor Amsterdam, Bureau Den Haag Aan: wie het betreft Plaats: Den Haag Datum: 1943-03-25 Onderwerp: bagage Westerbork en Vught; inkwartiering gemengd-gehuwden; post naar ‘Ostland’ ; pakketpost kamp Vught.

Bulletin nummer 35 van de Joodse Raad voor Amsterdam, Bureau Den Haag

Bewaking kamp Westerbork

Grenzschutz kamp Westerbork

Van: Joodsche Raad voor Amsterdam, afdeling Expositur Aan: Gassmann, Heinrich Datum: 1942-07-10 Onderwerp: Inge is geplaatst op de oproep van haar echtgenoot Heinrich. Ze zullen als getrouwd worden beschouwd. Het huwelijk vond op 8 juli 1942 plaats.&nbsp;

Van: Joodsche Raad voor Amsterdam, afdeling Expositur Aan: Gassmann, Heinrich Datum: 1942-07-10 Onderwerp: Inge is geplaatst op de oproep van haar echtgenoot Heinrich. Ze zullen als getrouwd worden beschouwd. Het huwelijk vond op 8 juli 1942 plaats.&nbsp;

Oproep van de Joodse Raad voor Amsterdam voor Heinrich Gassmann

Kampgevangenen in kamp Westerbork Kamp Westerbork, 1942-1944 Groep kampgevangenen tijdens het afnemen van appèl op de appèlplaats.&nbsp; Davidsterren op de kleding.

Kampgevangenen in kamp Westerbork Kamp Westerbork, 1942-1944 Groep kampgevangenen tijdens het afnemen van appèl op de appèlplaats.&nbsp; Davidsterren op de kleding.

Het afnemen van appèl van werkgroepen in kamp Westerbork

Verzamelplaatsen voor deportatie naar kamp Westerbork

Hollandia Kattenburgfabriek

Lagerbefehl No. 58&nbsp; Datum: 1943-11-17&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Nieuwe postregeling&nbsp; Blz.: 2

Lagerbefehl No. 58&nbsp; Datum: 1943-11-17&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Nieuwe postregeling&nbsp; Blz.: 2

Lagerbefehl No. 58

Herinneringscentrum Kamp Westerbork

Wetenschappelijk onderzoek Herinneringskamp Westerbork

Wisselexposities Herinneringscentrum Kamp Westerbork

Activiteiten Herinneringscentrum Kamp Westerbork

Basisexposities Herinneringscentrum Kamp Westerbork

Herinrichtingen terrein kamp Westerbork

Contacten met kampoverlevenden

PR Herinneringscentrum Kamp Westerbork

Beleid Herinneringscentrum Kamp Westerbork

Uitbreidingen Herinneringscentrum Kamp Westerbork

Ontstaan Herinneringscentrum Kamp Westerbork

Projecten Herinneringscentrum Kamp Westerbork

Contacten Herinneringscentrum Kamp Westerbork met overheden

Educatie Herinneringscentrum Kamp Westerbork

Nationale samenwerking Herinneringscentrum Kamp Westerbork

Publieksonderzoek Herinneringscentrum Kamp Westerbork

Internationale samenwerking Herinneringscentrum Kamp Westerbork

Publicaties Herinneringscentrum Kamp Westerbork

Groep Joodse kinderen en volwassenen in de Folkingestraat Plaats: Groningen Datum: 1924-09-30&nbsp;

Groep Joodse kinderen en volwassenen in de Folkingestraat Plaats: Groningen Datum: 1924-09-30&nbsp;

Foto van een groep mensen in de Folkingestraat te Groningen

Cabaret Cabaret (Humor und Melodie) Kamp Westerbork, schouwburg, barak 9 Datum: 1943-09 Toneelspelers op toneel voorstellend een schoolklas. Tekst: Ich muss hinaus. Leraar: G. Witepski Leerlingen: Max Ehrlich, Hermann Feiner, Beatrice Lissauer, Hannalore Cahn, Ruth Pagener, Lotte Heider, Ulla Gross en Catharina Frank.

Cabaret Cabaret (Humor und Melodie) Kamp Westerbork, schouwburg, barak 9 Datum: 1943-09 Toneelspelers op toneel voorstellend een schoolklas. Tekst: Ich muss hinaus. Leraar: G. Witepski Leerlingen: Max Ehrlich, Hermann Feiner, Beatrice Lissauer, Hannalore Cahn, Ruth Pagener, Lotte Heider, Ulla Gross en Catharina Frank.

Een scene uit de revue Humor und Melodie

1939

September 1939

Perioden kamp Westerbork

Januari 1950 t/m februari 1951

Van: Rosa van der Hal-Prins Plaats: Bergen-Belsen Datum:&nbsp;1944 of 1945 Over het leven en de omstandigheden in Bergen-Belsen Blz.: 2

Van: Rosa van der Hal-Prins Plaats: Bergen-Belsen Datum:&nbsp;1944 of 1945 Over het leven en de omstandigheden in Bergen-Belsen Blz.: 2

Gebeurtenissen kamp Westerbork

Vrouwenmars van Westerbork

Cabaret.&nbsp; Cabaret (Humor und Melodie) Kamp Westerbork, schouwburg, barak 9 Datum: 1943- 09&nbsp; Toneelspeelster op toneel verkleed als verpleegster.&nbsp; Daarnaast als decor geschilderde tafel waarop flessen, medische artikelen en bord met EHBU opschrift.&nbsp; Tekst: EHBU.

Cabaret.&nbsp; Cabaret (Humor und Melodie) Kamp Westerbork, schouwburg, barak 9 Datum: 1943- 09&nbsp; Toneelspeelster op toneel verkleed als verpleegster.&nbsp; Daarnaast als decor geschilderde tafel waarop flessen, medische artikelen en bord met EHBU opschrift.&nbsp; Tekst: EHBU.

'EHBU', een scene uit de revue Humor und Melodie

Van: Houtvester in de houtvesterij Assen&nbsp; Aan: College van B&amp;W Westerbork&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1951-02-06&nbsp; Onderwerp: crematorium te Westerbork; bewoners Schattenberg; toekomstige militairen; behoud als monument of sloop.

Van: Houtvester in de houtvesterij Assen&nbsp; Aan: College van B&amp;W Westerbork&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1951-02-06&nbsp; Onderwerp: crematorium te Westerbork; bewoners Schattenberg; toekomstige militairen; behoud als monument of sloop.

Brief van houtvester in de houtvesterij Assen aan het College van B&W Westerbork

Margules, H. Karikatuur van de O.D. patrouille bij de strafbarakken Kamp Westerbork, 1945-01-17.

Margules, H. Karikatuur van de O.D. patrouille bij de strafbarakken Kamp Westerbork, 1945-01-17.

karikatuur van een patrouille van de Joodse ordedienst getekend door Hans Margules

Van: Feldman-Kan, Lotte Ruth (via haar moeder) Aan: Feldman, T.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-30 Onderwerp: prachtig Pinksterweer; herinneringen; 'het is onbegrijpelijk wat er van een mens overblijft als hij onder ongunstige omstandigheden leeft'; gelukkig gaat het langs haar heen; moeder is veel dieper gezakt; ‘alleen het gevoel om steeds in en bedorven sfeer te moeten ademen, is vaak benauwend’; Röttgen maakt een prettige indruk. Hij is ook met Cato bezig; beste is een nieuwe aanvraag te doen; spullen die ze nodig heeft…; moeder wat beter, vader is goed…

Van: Feldman-Kan, Lotte Ruth (via haar moeder) Aan: Feldman, T.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-05-30 Onderwerp: prachtig Pinksterweer; herinneringen; 'het is onbegrijpelijk wat er van een mens overblijft als hij onder ongunstige omstandigheden leeft'; gelukkig gaat het langs haar heen; moeder is veel dieper gezakt; ‘alleen het gevoel om steeds in en bedorven sfeer te moeten ademen, is vaak benauwend’; Röttgen maakt een prettige indruk. Hij is ook met Cato bezig; beste is een nieuwe aanvraag te doen; spullen die ze nodig heeft…; moeder wat beter, vader is goed…

Brief van Lotte Ruth Feldman-Kan (via haar moeder Johnanna Kan-Kaufmann) aan haar echtgenoot vanuit kamp Westerbork

Barak 51

Overlevenden van Theresienstadt, die met een uitwisselingstransport naar Zwitserland zijn overgebracht kregen les op het Prinses Beatrix Lyceum te Glion. De foto is gemaakt in de omgeving van deze plaats tijdens een bergwandeling.&nbsp;

Overlevenden van Theresienstadt, die met een uitwisselingstransport naar Zwitserland zijn overgebracht kregen les op het Prinses Beatrix Lyceum te Glion. De foto is gemaakt in de omgeving van deze plaats tijdens een bergwandeling.&nbsp;

Overlevenden Theresienstadt in Zwitserland

Bewijs van aanmelding betreffende aanmeldingsplicht van personen van geheel of gedeeltelijk joodschen bloede Van: Prins, Seraphina Datum afgifte: 1941-03-19 Plaats: Amsterdam

Bewijs van aanmelding betreffende aanmeldingsplicht van personen van geheel of gedeeltelijk joodschen bloede Van: Prins, Seraphina Datum afgifte: 1941-03-19 Plaats: Amsterdam

Heiman MenasseHamme

Heiman Menasse
Hamme