In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Dit verhaal werd opgetekend door conservator Guido Abuys. Meer over de familie Enthoven is te vinden in het boek Kroniek van het geslacht Enthoven (Zutphen 1991).&nbsp;

Het is 23 mei 1945. Henriette Enthoven-van Lier schrijft vanuit Mont Pèlerin in Zwitserland een brief aan haar familie, waarin ze terugkijkt naar het transport van kamp Westerbork naar Theresienstadt en haar aankomst in dit getto.

"Ik werd met enige kennissen in een bananenwagen gestopt..."

Gerdien Verschoor was tussen 2019 en 2022 de directeur van Herinneringscentrum Kamp Westerbork. Dit verhaal publiceerde zij op haar <a href="https://gerdienverschoor.wordpress.com/2019/02/07/het-treinbord/#more-3294">eigen website</a>.

Het moet ergens in de jaren negentig geweest zijn: het was na de Wende en ik werkte bij de Nederlandse Ambassade in Warschau. Alles in Polen veranderde. Als attaché voor pers- en culturele zaken richtte ik me niet alleen op pers en cultuur, maar ook op de historische en maatschappelijke onderwerpen die in die periode actueel waren. Vele musea en historische instituten maakten een transitie door: nu Polen het communisme van zich had afgeschud, konden vele verhalen eindelijk op een andere manier verteld worden.

Het treinbord

Dit verhaal, geschreven door conservator Guido Abuys, werd in 2018 als column gepubliceerd op de website van het Herinneringscentrum Kamp Westerbork.&nbsp;

Een houten beeldje van een jongen van een jaar of twaalf, gekleed in een blouse, korte broek, hoge sokken en wandelschoenen. Op het voetstuk zijn de initialen E.B. ingekrast en is het jaar 1941 duidelijk zichtbaar. Het beeldje zou geschonken zijn aan Jacques Schol, directeur van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork.&nbsp;

Een jongen vereeuwigd in hout

In juni 2025 verscheen Sprekende stenen. Stolpersteine in Zwolle, een publicatie waarin de verhalen van Joodse inwoners van Zwolle worden belicht. Ook voor het gezin Caneel, dat voor hun deportatie aan de Vispoortenplas 10 woonde, zijn struikelstenen gelegd.&nbsp;

Carolina Caneel-Bamberg, haar man Salomon Caneel en hun zoontje Mozes “Max” Caneel werden begin oktober 1942 vanuit Zwolle naar kamp Westerbork gebracht. Het was in die dagen overvol in het kamp: door de ontruiming van de Joodse werkkampen en de razzia’s waarbij de familieleden van de Joodse dwangarbeiders werden opgehaald, kwamen er zo’n 12.000 personen naar het kamp. In een brief aan vriendin Janny Bosman schrijft Carolina over de chaotische situatie en de onwetendheid over hun verdere lot. Ook vraagt ze om een paar hoge schoenen of laarsjes in maat 26 voor zoontje Max en een stel dekens, want die zijn ze inmiddels kwijtgeraakt.&nbsp;

"Onze Max is een reuzelieve schat..."

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Op deze pagina vind je een overzicht van verhalen over kamp Westerbork. Zo kun je meer te weten komen over personen die in het kamp gevangen zaten of over objecten uit onze collecties. Ook bieden we themaverhalen aan en laten we zien welke locaties in Nederland, direct of indirect, een verbinding hebben met kamp Westerbork. 

Verhalen

Betreft: Kamp Schattenberg situatie nieuw&nbsp; Schaal: 1:1000&nbsp; Datum: 1958-06-23&nbsp; Opmerkingen: Opmerkingen: Om de woon- en leefomstandigheden te verbeteren is er gedacht aan nieuwbouw en een nieuwe inrichting van het woonoord Schattenberg, waarbij een deel van het oorspronkelijke kamp Westerbork intact zou blijven. Uiteindelijk is de keuze gemaakt het kamp bijna volledig te slopen en de bewoners onder te brengen in speciale Molukse wijken in onder andere Appingedam, Assen en Bovensmilde . &nbsp;

Betreft: Kamp Schattenberg situatie nieuw&nbsp; Schaal: 1:1000&nbsp; Datum: 1958-06-23&nbsp; Opmerkingen: Opmerkingen: Om de woon- en leefomstandigheden te verbeteren is er gedacht aan nieuwbouw en een nieuwe inrichting van het woonoord Schattenberg, waarbij een deel van het oorspronkelijke kamp Westerbork intact zou blijven. Uiteindelijk is de keuze gemaakt het kamp bijna volledig te slopen en de bewoners onder te brengen in speciale Molukse wijken in onder andere Appingedam, Assen en Bovensmilde. &nbsp;

Plattegrond van een nieuwe opzet van het woonoord Schattenberg

Van: Henrietta Kastan (moeder) Aan: Georgine Betty van Voolen (dochter) Plaats: Amsterdam Datum: 1974-12 Onderwerp: manuscript in plaats van het dagboek (babyboek) dat verloren ging; de Duitse inval; vader Mau (Mr. Maurits van Voolen) lag met zijn eenheid achter Rotterdam; op zoek naar vader; vader komt weer thuis en hij sprak de woorden: ‘nu begint het pas weer voor ons’; over inwonende familie; over bekenden die met de laatste boot Nederland wisten te ontvluchten; over de eerste anti-Joodse maatregelen; concentratie van Joden; en verbodsborden voor Joden; Mr Maurits Levie uit Groningen komt bij hun inwonen; razzia, worden verzameld op het Weesperplein bij de Joodse Invalide samen met de beide moeders en haar dochters Georgine en Annelise; Mau ontkomt aan de razzia omdat hij op dat moment niet thuis was; &nbsp;vertrek naar kamp Westerbork; opvang en registratie; de rol van Dr. Georg Rosenbaum; de naam van Mr. Maurits van Voolen heeft een magische klank in het kamp onder de Duitse Joden; &nbsp;barak 60; deportatie van moeder en schoonmoeder, Henriette mag meelopen tot de slagboom; zelf komt ze met haar twee kinderen op de Stammliste terecht; verhuizing naar barak 35, daardoor betere zorgmogelijkheden voor de kinderen; dochter Annelise krijgt een darminfectie. Ze wordt geholpen door kinderarts dokter Siegfried Wolff, maar overlijd in het kamp Westerbork, Henriette is op dat moment bij haar; Clara Asscher-Pinkhof troost haar; &nbsp;de 14 dagen erna ziet ze haar hele familie, waaronder haar zuster Esther met kinderen, en haar schoonfamilie gedeporteerd worden; Henriette is ernstig ziek; het moment van ontslag met hulp van de Rosenbaums en actie van haar eigen Maurits zorgt voor een ontslag uit het kamp op 16 juli 1943; Georgine wordt met spoed in het C.I.Z. opgenomen….een strijd van tien dagen op leven en dood volgde; hun huis in de Sarphatiestraat was op de dag terug in Amsterdam gepulst; krijgen een onderkomen bij Dr. van der Laan van de keuringsdienst van Waren. Zijn gezin wordt eind september 1943 opgepakt. Henriette en Maurits ontkomen aan de razzia, omdat ze niet op de lijst voorkomen en in een zijkamer weten te vluchten. De jongste zoon van Van de Laan weet nog net de huissleutel naar binnen te gooien… ; Georgine wordt een uur voor de razzia in het C.I.Z door dokter Fiedeldij Dop uit het ziekenhuis gehaald en ergens ondergebracht…; onderduik in Hilversum van Maurits en Henrietta; worden opgepakt en naar Vught en vervolgens naar Westerbork gestuurd; komen dankzij Dr. Rosenbaum van hun ‘S’ af en ze worden uiteindelijk naar Theresienstadt doorgestuurd op 5 april 1945; eind september moeten ze afscheid nemen van elkaar, Maurits wordt gedeporteerd naar Auschwitz-Birkenau; Henrietta volgt later, alleen zij overleefd de oorlog; voor Georgine was en onderduikplek in Friesland geregeld; terugkeer en opvang in Eindhoven; weerzien…&nbsp;

Van: Henrietta Kastan (moeder) Aan: Georgine Betty van Voolen (dochter) Plaats: Amsterdam Datum: 1974-12 Onderwerp: manuscript in plaats van het dagboek (babyboek) dat verloren ging; de Duitse inval; vader Mau (Mr. Maurits van Voolen) lag met zijn eenheid achter Rotterdam; op zoek naar vader; vader komt weer thuis en hij sprak de woorden: ‘nu begint het pas weer voor ons’; over inwonende familie; over bekenden die met de laatste boot Nederland wisten te ontvluchten; over de eerste anti-Joodse maatregelen; concentratie van Joden; en verbodsborden voor Joden; Mr Maurits Levie uit Groningen komt bij hun inwonen; razzia, worden verzameld op het Weesperplein bij de Joodse Invalide samen met de beide moeders en haar dochters Georgine en Annelise; Mau ontkomt aan de razzia omdat hij op dat moment niet thuis was; &nbsp;vertrek naar kamp Westerbork; opvang en registratie; de rol van Dr. Georg Rosenbaum; de naam van Mr. Maurits van Voolen heeft een magische klank in het kamp onder de Duitse Joden; &nbsp;barak 60; deportatie van moeder en schoonmoeder, Henriette mag meelopen tot de slagboom; zelf komt ze met haar twee kinderen op de Stammliste terecht; verhuizing naar barak 35, daardoor betere zorgmogelijkheden voor de kinderen; dochter Annelise krijgt een darminfectie. Ze wordt geholpen door kinderarts dokter Siegfried Wolff, maar overlijd in het kamp Westerbork, Henriette is op dat moment bij haar; Clara Asscher-Pinkhof troost haar; &nbsp;de 14 dagen erna ziet ze haar hele familie, waaronder haar zuster Esther met kinderen, en haar schoonfamilie gedeporteerd worden; Henriette is ernstig ziek; het moment van ontslag met hulp van de Rosenbaums en actie van haar eigen Maurits zorgt voor een ontslag uit het kamp op 16 juli 1943; Georgine wordt met spoed in het C.I.Z. opgenomen….een strijd van tien dagen op leven en dood volgde; hun huis in de Sarphatiestraat was op de dag terug in Amsterdam gepulst; krijgen een onderkomen bij Dr. van der Laan van de keuringsdienst van Waren. Zijn gezin wordt eind september 1943 opgepakt. Henriette en Maurits ontkomen aan de razzia, omdat ze niet op de lijst voorkomen en in een zijkamer weten te vluchten. De jongste zoon van Van de Laan weet nog net de huissleutel naar binnen te gooien… ; Georgine wordt een uur voor de razzia in het C.I.Z door dokter Fiedeldij Dop uit het ziekenhuis gehaald en ergens ondergebracht…; onderduik in Hilversum van Maurits en Henrietta; worden opgepakt en naar Vught en vervolgens naar Westerbork gestuurd; komen dankzij Dr. Rosenbaum van hun ‘S’ af en ze worden uiteindelijk naar Theresienstadt doorgestuurd op 5 april 1945; eind september moeten ze afscheid nemen van elkaar, Maurits wordt gedeporteerd naar Auschwitz-Birkenau; Henrietta volgt later, alleen zij overleefd de oorlog; voor Georgine was en onderduikplek in Friesland geregeld; terugkeer en opvang in Eindhoven; weerzien…&nbsp;

De oorlogsgeschiedenis van het gezin van Voolen-Kastan

Van: Hoogstraal, Hartog en familie Aan: Leemhuis, K. en familie Datum: 1943-03-17 Onderwerp: afscheid nemen van bekenden. Het is woensdagmorgen. ‘We zitten op het ogenblik in de trein om de grote reis te maken (…) Allen goede moed. Wij doen dat ook’. Naast "Pa", wordt' de briefkaart afgesloten met de initialen R. en T. Mogelijk staan deze voor zijn dochters Henderina (1905) en Truda (1911).

Van: Hoogstraal, Hartog en familie Aan: Leemhuis, K. en familie Datum: 1943-03-17 Onderwerp: afscheid nemen van bekenden. Het is woensdagmorgen. ‘We zitten op het ogenblik in de trein om de grote reis te maken (…) Allen goede moed. Wij doen dat ook’. Naast "Pa", wordt' de briefkaart afgesloten met de initialen R. en T. Mogelijk staan deze voor zijn dochters Henderina (1905) en Truda (1911).

Briefkaart van de familie Hoogstraal aan de familie Leemhuis vanuit de trein geworpen

Situatie van het woonoord op 1 april 1968 Schattenberg Schaal: 1:1000 Datum: 1968-04-02 Overgang Schattenberg - Radiosterrenwacht

Situatie van het woonoord op 1 april 1968 Schattenberg Schaal: 1:1000 Datum: 1968-04-02 Overgang Schattenberg - Radiosterrenwacht

Plattegrond van het woonoord Schattenberg en de telescopen van de Radiosterrenwacht

Van: de Burgerlijke Stand Aan: de aanvrager Plaats: Delfzijl Datum: 1949-03-09 Onderwerp: overlijden van Meijer Sleutelberg.

Van: de Burgerlijke Stand Aan: de aanvrager Plaats: Delfzijl Datum: 1949-03-09 Onderwerp: overlijden van Meijer Sleutelberg.

Uittreksel uit het register van Overlijden betreffende Meijer Sleutelberg

Van: Joodsche raad voor Amsterdam, Sluzker Aan: Barend, Jacob Plaats: Amsterdam Datum: 1943-07-05 Onderwerp: toezending van de Ausnahme-bescheinigung

Van: Joodsche raad voor Amsterdam, Sluzker Aan: Barend, Jacob Plaats: Amsterdam Datum: 1943-07-05 Onderwerp: toezending van de Ausnahme-bescheinigung

Brief van Expositur aan Barend Jacob betreffende Ausnahme-bescheinigung

Van: Gans, Regina Voor: Op 3 september 1944 wordt haar vrijstelling van het transport op 1944-09-04 bepaald.

Van: Gans, Regina Voor: Op 3 september 1944 wordt haar vrijstelling van het transport op 1944-09-04 bepaald.

Ausweiskarte van Regina Gans

Van: Vader&nbsp;(Philips, Eduard) Aan: Arthur en Mientje&nbsp; Plaats: Hoogeveen, ziekenhuis Datum: 1942 Onderwerp: zeer emotionele brief met een beschrijving van de omstandigheden, toekomstverwachtingen ('wie weet of ik je ooit terugzie') en diverse mededelingen. De dokter houdt hem nog vast in het ziekenhuis in Hoogeveen…

Van: Vader&nbsp;(Philips, Eduard) Aan: Arthur en Mientje&nbsp; Plaats: Hoogeveen, ziekenhuis Datum: 1942 Onderwerp: zeer emotionele brief met een beschrijving van de omstandigheden, toekomstverwachtingen ('wie weet of ik je ooit terugzie') en diverse mededelingen. De dokter houdt hem nog vast in het ziekenhuis in Hoogeveen…

Brief van Eduard Philips aan zoon Arthur Philips vanuit het ziekenhuis in Hoogeveen

Van: tante Mien (moeder) Aan: Hanneke Plaats: Wassenaar/Den Haag Datum: 1943-07-14 Onderwerp: blij eindelijk wat van Hanneke te horen; over Trudel, een beste vriendin, ook in kamp Westerbork; elke week zal naar Hanneke worden geschreven, aangeven wat ze nodig heeft; hoop dat ze vele leuke kinderen gevonden heeft om mee om te gaan…

Van: tante Mien (moeder) Aan: Hanneke Plaats: Wassenaar/Den Haag Datum: 1943-07-14 Onderwerp: blij eindelijk wat van Hanneke te horen; over Trudel, een beste vriendin, ook in kamp Westerbork; elke week zal naar Hanneke worden geschreven, aangeven wat ze nodig heeft; hoop dat ze vele leuke kinderen gevonden heeft om mee om te gaan…

Brief van moeder aan Hanneke

Van: Abraham Querido Aan: zijn geliefde vrouw Fientje Daamen en zijn zus Jet Plaats: Westerbork kamp Datum: 1945-05-06 Onderwerp: Abraham mist haar aanwezigheid op hun ontmoetingsplek in het bos onder de boom buiten het kamp (eind maart/begin april); over de bevrijding van het kamp op 12 april; op 10 april moet de hele bosploeg terug naar het kamp (bewaker Fischer); angst voor deportatie; dagenlang artillerievuur en allerlei geruchten; op 11 april vertrek van de Duitse bezetting van het kamp, Joodse leiding, onder bescherming van het Rode Kruis; ster mag niet meer gedragen worden, enthousiaste stemming; 12 april een vergadering voor alle kampbewoners, voorzitter Van As; om 16.00 als hij bijna uitgesproken is komt iemand de zaal binnen en spreekt de woorden: 'de Tommies zijn er!' ; de mensen in de zaal liepen naar buiten en niet lang daarna kwamen de eerste Canadezen; elke dag luisteren naar de radio over het verdere oorlogsverloop. In alle barakken en in de Grote Zaal is een radio aanwezig; de volgende dag, een heerlijk ontwaken; ongeveer honderd bevrijdde kampgevangenen hebben de benen genomen. Dit werd na 14 dagen officieel verboden; Abraham wilde wachten tot Nijkerk was bevrijd; voorlopig nog in Westerbork; elke dag met een geleende fiets naar Zwiggelte voor ruilhandel, waspoeder (en textiel) voor boter en eieren; Abraham eet drie eieren per dag, ook spek. Hij heeft nooit geweten dat dat zo lekker is; hij ruilt ook voor mevrouw Fried, die hem altijd goed geholpen heeft; Abraham heeft nergens gebrek aan; vrijheid is een toverwoord; 600 NSB-vrouwen met kale kopen in het kamp, ze moeten zich mesjogge werken; thee is in Zwiggelte niet te krijgen; in het kamp circuleert een lijst met namen van onderduikers die in het zuiden van het land zijn opgedoken; zijn kinderen zijn mogelijk nu ook vrij; Abraham houdt &nbsp;sinds de bevrijding van het kamp een dagboek bij; sinds 14 dagen stromen NSB'ers het kamp binnen. Er zijn er bij het schrijven van de brief ongeveer 1500. Ze hebben een kale kop, een band met nummer en ze moeten werken; de Joden in het kamp zijn hun bazen; &nbsp;Abraham is ploegbaas over 25 NSB'ers; er worden nieuwe straten aangelegd; Abraham vindt het een genot om macht over zijn vijanden te hebben; ze hebben allerlei smoesjes, onder andere dat ze nooit lid van de partij wilden zijn; Abraham werkt halve dagen; Hij sluit de brief af door ook iets aan zijn zus jet te schrijven… De brief wordt door de marechaussee (moet zijn Schalkhaarder) meegenomen om op de post te doen.

Van: Abraham Querido Aan: zijn geliefde vrouw Fientje Daamen en zijn zus Jet Plaats: Westerbork kamp Datum: 1945-05-06 Onderwerp: Abraham mist haar aanwezigheid op hun ontmoetingsplek in het bos onder de boom buiten het kamp (eind maart/begin april); over de bevrijding van het kamp op 12 april; op 10 april moet de hele bosploeg terug naar het kamp (bewaker Fischer); angst voor deportatie; dagenlang artillerievuur en allerlei geruchten; op 11 april vertrek van de Duitse bezetting van het kamp, Joodse leiding, onder bescherming van het Rode Kruis; ster mag niet meer gedragen worden, enthousiaste stemming; 12 april een vergadering voor alle kampbewoners, voorzitter Van As; om 16.00 als hij bijna uitgesproken is komt iemand de zaal binnen en spreekt de woorden: 'de Tommies zijn er!' ; de mensen in de zaal liepen naar buiten en niet lang daarna kwamen de eerste Canadezen; elke dag luisteren naar de radio over het verdere oorlogsverloop. In alle barakken en in de Grote Zaal is een radio aanwezig; de volgende dag, een heerlijk ontwaken; ongeveer honderd bevrijdde kampgevangenen hebben de benen genomen. Dit werd na 14 dagen officieel verboden; Abraham wilde wachten tot Nijkerk was bevrijd; voorlopig nog in Westerbork; elke dag met een geleende fiets naar Zwiggelte voor ruilhandel, waspoeder (en textiel) voor boter en eieren; Abraham eet drie eieren per dag, ook spek. Hij heeft nooit geweten dat dat zo lekker is; hij ruilt ook voor mevrouw Fried, die hem altijd goed geholpen heeft; Abraham heeft nergens gebrek aan; vrijheid is een toverwoord; 600 NSB-vrouwen met kale kopen in het kamp, ze moeten zich mesjogge werken; thee is in Zwiggelte niet te krijgen; in het kamp circuleert een lijst met namen van onderduikers die in het zuiden van het land zijn opgedoken; zijn kinderen zijn mogelijk nu ook vrij; Abraham houdt &nbsp;sinds de bevrijding van het kamp een dagboek bij; sinds 14 dagen stromen NSB'ers het kamp binnen. Er zijn er bij het schrijven van de brief ongeveer 1500. Ze hebben een kale kop, een band met nummer en ze moeten werken; de Joden in het kamp zijn hun bazen; &nbsp;Abraham is ploegbaas over 25 NSB'ers; er worden nieuwe straten aangelegd; Abraham vindt het een genot om macht over zijn vijanden te hebben; ze hebben allerlei smoesjes, onder andere dat ze nooit lid van de partij wilden zijn; Abraham werkt halve dagen; Hij sluit de brief af door ook iets aan zijn zus jet te schrijven… De brief wordt door de marechaussee (moet zijn Schalkhaarder) meegenomen om op de post te doen.

Brief van Abraham Querido aan zijn vrouw en zus vanuit het bevrijdde kamp Westerbork

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: zicht op een deel van de weg en het smalspoor tussen het kamp en het Oranjekanaal. Het kanaal is vanuit de locomotief te zien.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: zicht op een deel van de weg en het smalspoor tussen het kamp en het Oranjekanaal. Het kanaal is vanuit de locomotief te zien.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1942-04-26 Onderwerp: ouders van Werner zijn in een barakkenkamp in Duitsland terecht gekomen; Werner was niet lekker, door het harde werken of een reactie op een tyfus injectie; Levie Pach is weer thuis en zal waarschijnlijk voor het kamp afgekeurd worden; Werner kijkt uit naar het bezoek aan Amsterdam.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Vluchtelingenkamp Datum: 1942-04-26 Onderwerp: ouders van Werner zijn in een barakkenkamp in Duitsland terecht gekomen; Werner was niet lekker, door het harde werken of een reactie op een tyfus injectie; Levie Pach is weer thuis en zal waarschijnlijk voor het kamp afgekeurd worden; Werner kijkt uit naar het bezoek aan Amsterdam.

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Van: Langstadt, Wilhelm en Sara Aan: Langstadt, Ruth Plaats: Amsterdam Datum: 1943-04-20 Onderwerp: ‘goed aangekomen (in Amsterdam )(Wilhelm en Sara zijn onderweg vanuit kamp Westerbork, via Amsterdam naar Theresienstadt). De trein naar Theresienstadt zal de volgende dag vertrekken. ‘Groeten voor alle lieve kennissen.'&nbsp;

Van: Langstadt, Wilhelm en Sara Aan: Langstadt, Ruth Plaats: Amsterdam Datum: 1943-04-20 Onderwerp: ‘goed aangekomen (in Amsterdam )(Wilhelm en Sara zijn onderweg vanuit kamp Westerbork, via Amsterdam naar Theresienstadt). De trein naar Theresienstadt zal de volgende dag vertrekken. ‘Groeten voor alle lieve kennissen.'&nbsp;

Briefkaart van de Wilhelm en Sara Langstadt aan hun dochter Ruth in kamp Westerbork vanuit Amsterdam

Machtiging opgesteld door Wijnberg, A.&nbsp; Betreft machtiging aan zijn dochter Meta Wijnberg tot behartiging van alle zijnen verlangen en incasseren van gelden te zijnen behoeven. Door Lippmann/Rosenthal in beslag genomen bezittingen. Datum: 1942-10-25&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp

Machtiging opgesteld door Wijnberg, A.&nbsp; Betreft machtiging aan zijn dochter Meta Wijnberg tot behartiging van alle zijnen verlangen en incasseren van gelden te zijnen behoeven. Door Lippmann/Rosenthal in beslag genomen bezittingen. Datum: 1942-10-25&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp

Machtiging van Alexander Wijnberg aan zijn dochter Meta

Toen Geertje op 16 maart 1901 in Stadskanaal met Ezechiël trouwde, was zij 29 jaar en Ezechiël was 24 jaar oud. Zij was een slanke, kleine, maar sterke vrouw. Zij leefde volgens de Joodse wetten, maar was niet orthodox Joods. Haar kinderen gaf zij ook een Joodse opvoeding. Zij was erg zorgzaam voor mensen in haar omgeving. Een uitspraak van Geertje was: "God is overal". Zij droeg altijd een kastanje bij zich en ze gebruikte rammenas. Volgens haar waren dat probate middelen tegen vocht, reuma en verkoudheid. Toen de kinderen groter waren ging Geertje ook op pad met haar handel. Zij verkocht zelfgemaakte kleding, o.a. kinderkleding en lappen stof. Zij liep met een kinderwagen door Harderwijk, maar soms ook naar Hierden. Die wagen, met grote wielen, lag vol met kinderkleding, overhemden, broeken, borstrokken enz. Bijna alle Harderwijkers kenden Geertje Vleesblok. Zij zagen haar vaak lopen of zij kochten kleding bij haar. Geertje droeg vaak meerdere lange rokken over elkaar en een gekleurde doek om haar schouders. Zij moet voor de Harderwijkers uit die tijd exotisch gekleed zijn geweest.&nbsp; Op 29 maart 1943 komt van Generalkommissaris Rauter het bevel dat in acht provincies geen Joden meer mogen wonen en dat die provincies tegelijk ontruimd moeten worden. De tekst bij deze "Provinzentjudung" luidt: "Op 10 april is Joden het verblijf aldaar verboden; zij moeten naar Vught". Vanuit Arnhem komt op 6 april 1943 de mededeling: Alle Joden, die in de provincies Gelderland en Overijssel wonen, moeten hun woonplaats verlaten en zich melden in het kamp te Vught. De Joden zijn verplicht hun woning behoorlijk af te sluiten en de sleutels vóór hun vertrek af te geven bij den politiegezagsdragers hunner gemeente. Op hun verzoek kan deze den Joden een reisvergunning naar Vught geven. Na 10 april 1943 behooren alle Joden de provincies Gelderland en Overijssel te hebben verlaten. Alle Joden, die zich na dit tijdstip nog, zonder daartoe gerechtigd te zijn, in de beide provincies ophouden, worden als illegaal levende Joden aangemerkt en moeten worden gearresteerd en in een kamp ondergebracht worden.&nbsp; Ook Ezechiël en Geertje de Lange kregen hun reisvergunning en op vrijdag 9 april 1943 vertrokken zij naar Vught. Het is nog niet duidelijk of Geertje en Ezechiël met de trein, of per auto naar kamp Vught zijn gegaan. Op hun reisvergunning stond dat zij zich per spoor naar Vught moesten begeven, maar politiechef H. Kraaijenbrink schreef in zijn boek dat zij een auto bestelden en zich naar Vught lieten brengen. Op de vraag van de heer Kraaijenbrink waarom ook zij niet onderdoken antwoordde Ezechiël: "Ik wil geen andere mensen in moeilijkheden brengen". Het is inderdaad mogelijk dat Ezechiël en Geertje samen met nog drie andere Joodse Harderwijkers - Margaretha de Jong-Mozes, Dina Braunberger-Mozes en David Braunberger - inplaats van de trein te nemen een auto met chauffeur hebben gehuurd en zich gezamenlijk naar Vught lieten brengen. Wel zeker is dat zij alle vijf op die 9e april 1943 in het kamp te Vught aankwamen. Geertje kwam in barak 24 A terecht en Ezechiël in barak 38 A. Op 8 mei 1943 vertrokken Ezechiël en Geertje vanuit kamp Vught naar kamp Westerbork. Drie dagen later al, op 11 mei, worden Geertje en Ezechiël van Westerbork naar het vernietigingskamp Sobibor in Polen gedeporteerd. Met dat transport vertrokken ook Margaretha de Jong-Mozes, Dina en David Braunberger naar Sobibor. Eenmaal in Sobibor aangekomen worden Geertje en Ezechiël, onmiddellijk na aankomst, op 14 mei 1943, omgebracht. Ezechiël was toen 67 jaar oud en Geertje was toen 71 jaar oud. Van de vijf kinderen van Ezechiël en Geertje heeft alleen hun jongste zoon, Abraham (Appie) de oorlog weten te overleven.

Aan de Markt 4 had David Kats bij zijn woning een slagerij. Hij was getrouwd met Rebecca Kropveld en samen hadden ze vier kinderen; Max, Betje, Antonie en Nathan. De kinderen bezochten de openbare lagere school in Beilen. Vader was lid van muziekvereniging Union in Beilen, waar hij trompet speelde. Ook was hij onder andere als kerkbestuurslid actief in de Joodse gemeente. Naast de familie Kats was het café van de familie Padding. Ze hadden goede contacten met elkaar. Op vrijdagavond deed vader Padding altijd het licht aan bij de familie Kats. Ze mochten dit niet zelf doen vanwege de Sabbath. Zoon Bram Padding begreep dat niet echt op jonge leeftijd en vroeg zich wel eens af waarom ze dat niet zelf konden doen. Als dank bakte Rebecca vaak een ‘kippentaartje’ voor de familie Padding; ze gebruikte hierin kippenvet in plaats van boter.&nbsp;

Markt 4, Beilen

De werkverruimingskampen waren in de jaren dertig door de Nederlandse regering gebouwd om werklozen in het kader van de werkverschaffing te huisvesten. Een aantal van deze kampen werd ontruimd om plaats te maken voor door anti-Joodse maatregelen werkloos geworden Joodse mannen.

Joodse werkkampen in Nederland

‘Ik heb bestek uit het Apeldoornsche Bosch. Hebben jullie daar belangstelling voor?’, zo schreef ze mij in een e-mail. Ik belde haar op. Ze kocht regelmatig delen uit vrijgekomen inboedels op, die ze vervolgens in haar huisje vol antiek en curiosa te koop aanbood. ‘Aan dit soort dingen wil ik geen geld verdienen. Meestal geef ik het aan een goed doel. Maar deze bestekdelen, nee, dat is niet zomaar iets.’ Ze zocht een goede bestemming. Of ik even langs wilde komen.

Twee lepels, een vork en een theelepel

<blockquote>‘Mijn liefste Netty, De laatste afscheidskaart ontvang je vanuit de trein. We zitten met ruim 40 mensen + bagage en het is benauwd in veewagen. We zijn vol goeden moed. Tot een spoedig weerziens in ons dierbare Hollandje. Vaarwel en kus, Hertha.’</blockquote>‘Toen ik die kaart had gelezen zei ik tegen mijn moeder : ‘Mam, we zien haar nooit meer terug’, herinnerde Netty Hietkamp-Renès zich. Drie jaar eerder, in 1940, ontmoetten Hertha en Netty elkaar op hun eerste schooldag op de Huishoudschool in Deventer. Ze werden hartsvriendinnen.

Het verhaal van Hertha Aussen

Informatie uit andere archieven

Van: Heijman-Levie, N. &nbsp; Aan: Lackrooy, Fam.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-04-09&nbsp; Onderwerp: schrijfdag, pakket ontvangen, kleding, vraag om handdoeken en theedoeken.

Van: Heijman-Levie, N. &nbsp; Aan: Lackrooy, Fam.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1943-04-09&nbsp; Onderwerp: schrijfdag, pakket ontvangen, kleding, vraag om handdoeken en theedoeken.

Briefkaart van N. Heijman-Levie aan familie Lackrooy vanuit kamp Westerbork

Revisietekening elektrische installatie barak 59&nbsp; Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1951-11-28

Revisietekening elektrische installatie barak 59&nbsp; Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1951-11-28

Plattegrond van de elektrische installatie van barak 59 in het woonoord Schattenberg

Specifieke razzia's in Nederland

Razzia 26 mei 1943

Van: Hoorn, van, Henriette en Betsy Aan: Medema, fam. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-02-21 Onderwerp: Beschrijving omstandigheden, transporten binnenkomend en uitgaande, grote transporten, difterie geconstateerd in de barak, marechaussee, bij ontvluchtingen worden 10 personen uit dezelfde barak op transport gesteld.

Van: Hoorn, van, Henriette en Betsy Aan: Medema, fam. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-02-21 Onderwerp: Beschrijving omstandigheden, transporten binnenkomend en uitgaande, grote transporten, difterie geconstateerd in de barak, marechaussee, bij ontvluchtingen worden 10 personen uit dezelfde barak op transport gesteld.

Brief van Henriette en Betsy van Hoorn aan familie Medema vanuit kamp Westerbork

Van: Beem, Max Aan: &nbsp;Vorst, familie Plaats: Arnhem Datum: 1945-06-20 Onderwerp: verheugd weer terug te zijn in Arnhem, maar wat ziet het er verschrikkelijk uit; het is een puinhoop en soms weet je niet waar je bent; er komen nog al wat mensen opduiken, zelfs uit Auschwitz, Marcus de Leeuw en Cohen, dat kleine kereltje…; oom Hartog….zijn hun huis aan het schoonmaken; Aron Salomons met zijn vrouw…: Boas met zijn vrouw; Koppel de kleermaker met zijn vrouw; Jula de Beer met haar man; Rika Nathans (was getrouwd met Louis Bachrach) met kinderen en haar vader; mevrouw Mendels van de slager met een nichtje; Wolf Dormits met zijn vrouw en zoons; Bram Katz met zijn vrouw; er zijn er nog meer…; bij de vakgroep (slagers) geweest, zij zorgen voor zijn woonvergunning; over het verkrijgen van een slagerij; de familie Frijlink is aardig; volkomen op zijn gemakt en hij zwerft de hele dag door de stad, mensen spreken hem aan en zijn aardig; de gemeente zaken zijn ondergebracht bij het vroegere sanatorium aan de Velperweg; er staan elke dag honderden in de rij voor een woonvergunning…; er zijn slechts enkele winkels open, talloze evacués komen terug met hun boeltjes; beschadigde huizen…

Van: Beem, Max Aan: &nbsp;Vorst, familie Plaats: Arnhem Datum: 1945-06-20 Onderwerp: verheugd weer terug te zijn in Arnhem, maar wat ziet het er verschrikkelijk uit; het is een puinhoop en soms weet je niet waar je bent; er komen nog al wat mensen opduiken, zelfs uit Auschwitz, Marcus de Leeuw en Cohen, dat kleine kereltje…; oom Hartog….zijn hun huis aan het schoonmaken; Aron Salomons met zijn vrouw…: Boas met zijn vrouw; Koppel de kleermaker met zijn vrouw; Jula de Beer met haar man; Rika Nathans (was getrouwd met Louis Bachrach) met kinderen en haar vader; mevrouw Mendels van de slager met een nichtje; Wolf Dormits met zijn vrouw en zoons; Bram Katz met zijn vrouw; er zijn er nog meer…; bij de vakgroep (slagers) geweest, zij zorgen voor zijn woonvergunning; over het verkrijgen van een slagerij; de familie Frijlink is aardig; volkomen op zijn gemakt en hij zwerft de hele dag door de stad, mensen spreken hem aan en zijn aardig; de gemeente zaken zijn ondergebracht bij het vroegere sanatorium aan de Velperweg; er staan elke dag honderden in de rij voor een woonvergunning…; er zijn slechts enkele winkels open, talloze evacués komen terug met hun boeltjes; beschadigde huizen…

Brief van Max Beem aan de familie Vorst vanuit Arnhem

Van: Acohen-de la Bella, Esther Aan: Polet, mevrouw (de moeder van leny) Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-13 Onderwerp: pakjes ontvangen; een rood vest is mogelijk naar Vught gestuurd; de schrijfster werkt als aardappelschilster; toezenden van verschillende dingen als een puinsteentje, veiligheidsspelden en waspoeder in verband met wassen; ze maakt dikwijls gebruik van het comfoor; ze bezoekt regelmatig mevrouw Swijt in het ziekenhuis, haar dochter is doorgestuurd; veel bekenden in het kamp. dit is prettig; morgen naar de pedicure; tijdje ziek geweest; het eten uit de pakketjes is het enige lichtpuntje; al driemaal naar het bad geweest, dat is een weelde…; gisteren heerlijke erwtensoep, twee porties; vandaag andijvie en een halve komkommer; neef Raphael komt langs, op zijn comfort havermout koken; van drie tot vijf aardappelen schillen. Ze heeft nog nooit zoveel aardappelen gezien…&nbsp;

Van: Acohen-de la Bella, Esther Aan: Polet, mevrouw (de moeder van leny) Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-13 Onderwerp: pakjes ontvangen; een rood vest is mogelijk naar Vught gestuurd; de schrijfster werkt als aardappelschilster; toezenden van verschillende dingen als een puinsteentje, veiligheidsspelden en waspoeder in verband met wassen; ze maakt dikwijls gebruik van het comfoor; ze bezoekt regelmatig mevrouw Swijt in het ziekenhuis, haar dochter is doorgestuurd; veel bekenden in het kamp. dit is prettig; morgen naar de pedicure; tijdje ziek geweest; het eten uit de pakketjes is het enige lichtpuntje; al driemaal naar het bad geweest, dat is een weelde…; gisteren heerlijke erwtensoep, twee porties; vandaag andijvie en een halve komkommer; neef Raphael komt langs, op zijn comfort havermout koken; van drie tot vijf aardappelen schillen. Ze heeft nog nooit zoveel aardappelen gezien…&nbsp;

Brief van Esther Acohen-de la Bella aan L. Acohen-Polet vanuit kamp Westerbork

Brieven Van: Culp, Klara en Richard Aan: zuster Kuiper Aantal briefkaarten in kamp Westerbork geschreven in de periode april/mei 1943. Rode Kruis brief Brief en enveloppe in kamp Westerbork geschreven Het gaat om de ouders Hans Culp (van den Broeke), die in 1944 als onbekend kind in kamp Westerbork terecht komt en de oorlog zal overleven. In de jaren negentig neemt hij het initiatief tot het opsporen van de groep onbekende kinderen.

Brieven Van: Culp, Klara en Richard Aan: zuster Kuiper Aantal briefkaarten in kamp Westerbork geschreven in de periode april/mei 1943. Rode Kruis brief Brief en enveloppe in kamp Westerbork geschreven Het gaat om de ouders Hans Culp (van den Broeke), die in 1944 als onbekend kind in kamp Westerbork terecht komt en de oorlog zal overleven. In de jaren negentig neemt hij het initiatief tot het opsporen van de groep onbekende kinderen.

Briefkaart(en) en een brief van Klara en Richard Culp

Sonder-Ausweis&nbsp; Barend, Jacob, 25-3-06, B18 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: allen Betrieben Arbeiten zu verrichten (DB 6).&nbsp; Gültig bis: Auf Weiteres

Sonder-Ausweis&nbsp; Barend, Jacob, 25-3-06, B18 ist berechtigt das Lager Westerbork zu verlassen, um in: allen Betrieben Arbeiten zu verrichten (DB 6).&nbsp; Gültig bis: Auf Weiteres

Sonderausweis van Jacob Barend

Het gedeeltelijk verbouwen van barak 3 tot lagere school&nbsp; Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1963-01-30 Opmerking: oude indeling van de barak als ziekenbarak en nieuwe indeling met zes leslokalen.

Het gedeeltelijk verbouwen van barak 3 tot lagere school&nbsp; Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1963-01-30 Opmerking: oude indeling van de barak als ziekenbarak en nieuwe indeling met zes leslokalen.

Plattegrond verbouwing barak 3 van ziekenbarak tot schoolbarak in het woonoord Schattenberg

Vragenlijsten en antwoordlijsten bij de rapporten van de in het vluchtelingenkamp Reuver ondergebrachte vreemdelingen.

Lijst met vragen voor in het Vluchtelingenkamp Reuver ondergebrachte Joodse vluchtelingen

Van: de Bruin, Emanuel Aan: beste Reinie Plaats: Hardenberg Datum: 1942-01-28 Onderwerp: felicitatie aanstelling als kwekeling; het is koud, hele dag kolen en turf halen; met bonnen op stap geweest, toewijzingen voor winkeliers rondgebracht, Emanuel heeft zijn vergoeding verhoogd; baantje gekregen als kantoorbediende; oprichter Philipsconcern overleden; de drukkerij is nog steeds verzegeld; over het personeel;…

Van: de Bruin, Emanuel Aan: beste Reinie Plaats: Hardenberg Datum: 1942-01-28 Onderwerp: felicitatie aanstelling als kwekeling; het is koud, hele dag kolen en turf halen; met bonnen op stap geweest, toewijzingen voor winkeliers rondgebracht, Emanuel heeft zijn vergoeding verhoogd; baantje gekregen als kantoorbediende; oprichter Philipsconcern overleden; de drukkerij is nog steeds verzegeld; over het personeel;…

Brief van Emanuel de Bruin aan beste Reinie vanuit Hardenberg

Reisvergunning Van: Tauber, Fritz Israel&nbsp; Afgegeven: 1943-01-04 te Amsterdam&nbsp; Vergunning om tot aan 31-01-1943 naar Nijmegen te reizen&nbsp; Met stempels: Zentralstelle für jüdische auswanderung en Aus der Fünten

Reisvergunning Van: Tauber, Fritz Israel&nbsp; Afgegeven: 1943-01-04 te Amsterdam&nbsp; Vergunning om tot aan 31-01-1943 naar Nijmegen te reizen&nbsp; Met stempels: Zentralstelle für jüdische auswanderung en Aus der Fünten

Reisvergunning voor Fritz Tauber

Het verbouwen van bestaande barakken type A tot 12 gezinswoningen&nbsp; Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1958-01 Opmerking: een legenda geeft de betekenis van de indeling van de barak aan.

Het verbouwen van bestaande barakken type A tot 12 gezinswoningen&nbsp; Woonoord Schattenberg&nbsp; Schaal: 1:100&nbsp; Datum: 1958-01 Opmerking: een legenda geeft de betekenis van de indeling van de barak aan.

Plattegrond van de verbouwing van de barakken van het type A

Van: het Nederlandse Beheersinstituut&nbsp; Aan: Polak, E.J. Plaats: Amsterdam Datum: 1948-12-09 Onderwerp: uitbetaling van bedragen aan E.J. Polak, afkomstig van zijn vermoorde vader.&nbsp;

Van: het Nederlandse Beheersinstituut&nbsp; Aan: Polak, E.J. Plaats: Amsterdam Datum: 1948-12-09 Onderwerp: uitbetaling van bedragen aan E.J. Polak, afkomstig van zijn vermoorde vader.&nbsp;

Brief van het Nederlandse Beheersinstituut aan E.J. Polak

Van: Hoorn, van, H. Aan: Medema, fam. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-01-14 Onderwerp: Wasgoed, vraag om gekookte aardappelen, beschrijving situatie

Van: Hoorn, van, H. Aan: Medema, fam. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-01-14 Onderwerp: Wasgoed, vraag om gekookte aardappelen, beschrijving situatie

Briefkaart van Henriette van Hoorn aan fam. Medema vanuit kamp Westerbork

Geschreven door Adèle L. Pinkhof. Dagboek van een kleuterleidster (Trenshuis, Fröbelschool); over het lesgeven, over kinderen in haar klas en collega's, wat er rond de school in Amsterdam plaatsvindt en wat er door de hoofdjes van de kinderen gaat; namen van kinderen en collega's; twee sprookjes over Kamp Westerbork geschreven voor haar jongere zus Clara; schets van het dagelijkse leven in het kamp.

Geschreven door Adèle L. Pinkhof. Dagboek van een kleuterleidster (Trenshuis, Fröbelschool); over het lesgeven, over kinderen in haar klas en collega's, wat er rond de school in Amsterdam plaatsvindt en wat er door de hoofdjes van de kinderen gaat; namen van kinderen en collega's; twee sprookjes over Kamp Westerbork geschreven voor haar jongere zus Clara; schets van het dagelijkse leven in het kamp.

Dagboek en sprookje geschreven door Adèle L. Pinkhof

Wachttoren met bewaker en afrastering Getekend door: Metz-Baumgarten, Herta&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-1944&nbsp; Op andere zijde tekening T 02-02 Vermoedelijk gaat het om de wachttoren schuin achter barak 85.

Wachttoren met bewaker en afrastering Getekend door: Metz-Baumgarten, Herta&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-1944&nbsp; Op andere zijde tekening T 02-02 Vermoedelijk gaat het om de wachttoren schuin achter barak 85.

Tekening van Herta Metz-Baumgarten in kamp Westerbork

Verklaring afgegeven door het Militair Gezag&nbsp; Bestemd voor: Stad, Meijer Datum: 1945-07-16&nbsp; Betreft verklaring dat M. Stad een ex-politieke gevangene is, die zich verdienstelijk heeft gemaakt met illegaal werk. Het verzoek is om hem alle mogelijke faciliteiten te verlenen.

Verklaring afgegeven door het Militair Gezag&nbsp; Bestemd voor: Stad, Meijer Datum: 1945-07-16&nbsp; Betreft verklaring dat M. Stad een ex-politieke gevangene is, die zich verdienstelijk heeft gemaakt met illegaal werk. Het verzoek is om hem alle mogelijke faciliteiten te verlenen.

Verklaring Militair Gezag voor Meijer Stad

Disclaimer

In die context werden ook de nationale paviljoens in Auschwitz opnieuw ingericht in de barakken die daarvoor op het voormalige kampterrein ter beschikking werden gesteld. Een groep Nederlandse deskundigen ontwikkelde een nieuwe tentoonstelling voor het Nederlandse paviljoen, en de bestaande tentoonstelling werd ontmanteld. In die tentoonstelling bevond zich zo’n bijzonder en uniek object, dat de conservatoren van het museum in Auschwitz contact opnamen met de Ambassade. Wat was de veiligste manier om het originele treinbord Westerbork-Auschwitz naar Nederland te transporteren?

We kozen voor een pragmatische oplossing. Een koerier bracht het treinbord naar de Ambassade, wij zouden het verder met de diplomatieke post naar Westerbork laten versturen. En zo gebeurde het dat ik op een dinsdagmiddag een dikke enveloppe van een koerier in ontvangst nam en de inhoud ervan voorzichtig tevoorschijn haalde. Ineens stond ik met het originele treinbord in mijn blote handen. Nog voel ik de randen van het metaal, nog ruik ik de wat roestige geur, nog schrik ik van de minuscule witte verfdeeltjes op mijn vingers. Het was een historische sensatie die ik nooit ben vergeten.

Het treinbord is veilig in Herinneringscentrum Kamp Westerbork aangekomen en wordt daar met zorg omringd. Het is nu op de plek waar het hoort te zijn. Alleen al vanuit kamp Westerbork vertrokken vanaf 15 juli 1942 93 treinen naar onder meer Auschwitz, met 107.000 Joodse landgenoten en Roma en Sinti, van wie 102.000 de deportaties niet overleefden.

Als je het Herinneringscentrum nu bezoekt, kun je het treinbord zelf bekijken. In de tentoonstelling Westerbork-Auschwitz wordt het verhaal van het nazikamp verteld, dat symbool staat voor de vernietiging van de Joden in het door de nazi’s bezette Europa, en zijn overlevenden. Ook worden er persoonlijke verhalen verteld en beelden en foto’s van het kamp getoond: van toen en nu.

Ga kijken. We mogen het nooit vergeten.

Treinbord Westerbork - Auschwitz

Van: de Burgerlijke Stand Aan: de aanvrager Plaats: Delfzijl Datum: 1952-01-23 Onderwerp: overlijden Lazarus Sleutelberg

Van: de Burgerlijke Stand Aan: de aanvrager Plaats: Delfzijl Datum: 1952-01-23 Onderwerp: overlijden Lazarus Sleutelberg

Uittreksel uit het Register van Overledenen over het overlijden van Lazarus Sleutelberg

Van: Acohen-de la Bella, Esther en Acohen-Maurits Aan: Leny, Ru en Tom Plaats: Westerbork, kamp, barak 62. Datum: 1943-12-18 Onderwerp:&nbsp; Maurits: over ontvangen pakketten en de verpakking ervan; &nbsp;van de V (Voorzorg) een oude broek gekregen; ‘s morgens werken, niet samen met zijn vrouw in de erwtenlezerij. Zij werkt nu bij de zilverpapierafdeling; inhoud van een pakketje aan ’Raf' gegeven; zondag is de schrijver het heertje in zijn kostuum; als maagpatiënt krijgt Maurits als extra pap; het wil heel wat zeggen als je alleen op het kamprantsoen kan leven; deze brief door een kennis meegenomen die op zakenreis voor het kamp was; er gaat het verhaal dat gemengd-gehuwden op Schiphol puin moeten ruimen; aan de tafel waar Maurits zit te werken (erwtenlezerij) ontvangt hij elke morgen een tot twee boterhammen met kaas of suiker… Esther: over ontvangen pakketjes; afgelopen donderdag waren er 20.000 pakketten, deze worden allemaal opengemaakt; er gaan geruchten dat de Quarantaine is afgelopen; ' morgens om half zes op, met haar schort naar het werk….

Van: Acohen-de la Bella, Esther en Acohen-Maurits Aan: Leny, Ru en Tom Plaats: Westerbork, kamp, barak 62. Datum: 1943-12-18 Onderwerp:&nbsp; Maurits: over ontvangen pakketten en de verpakking ervan; &nbsp;van de V (Voorzorg) een oude broek gekregen; ‘s morgens werken, niet samen met zijn vrouw in de erwtenlezerij. Zij werkt nu bij de zilverpapierafdeling; inhoud van een pakketje aan ’Raf' gegeven; zondag is de schrijver het heertje in zijn kostuum; als maagpatiënt krijgt Maurits als extra pap; het wil heel wat zeggen als je alleen op het kamprantsoen kan leven; deze brief door een kennis meegenomen die op zakenreis voor het kamp was; er gaat het verhaal dat gemengd-gehuwden op Schiphol puin moeten ruimen; aan de tafel waar Maurits zit te werken (erwtenlezerij) ontvangt hij elke morgen een tot twee boterhammen met kaas of suiker… Esther: over ontvangen pakketjes; afgelopen donderdag waren er 20.000 pakketten, deze worden allemaal opengemaakt; er gaan geruchten dat de Quarantaine is afgelopen; ' morgens om half zes op, met haar schort naar het werk….

SalomonHamburger

Salomon
Hamburger