In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Plaatsen in kamp Westerbork

Barak 65

Van: Kortoef, S. Aan: Truus Datum: 1942-07-16 Plaats: Dalfsen (Joods werkkamp De Vecht) Onderwerp: omstandigheden thuisfront.

Van: Kortoef, S. Aan: Truus Datum: 1942-07-16 Plaats: Dalfsen (Joods werkkamp De Vecht) Onderwerp: omstandigheden thuisfront.

Brief van S. Kortoef aan Truus Piket vanuit het Joodse werkkamp De Vecht

Mededeling Datum: 1943-10-22 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: matrassen

Mededeling Datum: 1943-10-22 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: matrassen

Mededeling over omgang met niet meer bruikbare of te repareren matrassen

Van: Praag, van, I.&nbsp; Aan: Swaak, A.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1942-12-08&nbsp; Onderwerp: mededeling dat ze in Westerbork zijn aangekomen.

Van: Praag, van, I.&nbsp; Aan: Swaak, A.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1942-12-08&nbsp; Onderwerp: mededeling dat ze in Westerbork zijn aangekomen.

Briefkaart van I. van Praag aan A. Swaak vanuit kamp Westerbork

Van: Stranders, Louis en Stranders-Hartog, Rosette, de Aan: Gosschalk, familie Datum: 1942-12-25 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: drie pakjes ontvangen. Na elk ontvangen pakketje verstuurd de schrijfster een briefkaart om te bedanken voor de inhoud. Het toegestane maximum is vijf woorden. Officieel mogen ze een keer per maand schrijven op een briefkaart (12 regels). De kinderen hebben mazelen. Selly ligt al 11 dagen in het ziekenhuis. Ze staart, slaapt en herkent haar ouders niet. ‘Als Bettie tegen haar zegt: "daar is mammie’’, reageert ze helemaal niet (hoge koorts en diarree erbij). ‘Louis is erg mager geworden (65 kilo). Zolang je gezond blijft en pakketjes ontvangt is het goed, maar als je hier iets mankeert, wordt je niet gauw de oude’….

Van: Stranders, Louis en Stranders-Hartog, Rosette, de Aan: Gosschalk, familie Datum: 1942-12-25 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: drie pakjes ontvangen. Na elk ontvangen pakketje verstuurd de schrijfster een briefkaart om te bedanken voor de inhoud. Het toegestane maximum is vijf woorden. Officieel mogen ze een keer per maand schrijven op een briefkaart (12 regels). De kinderen hebben mazelen. Selly ligt al 11 dagen in het ziekenhuis. Ze staart, slaapt en herkent haar ouders niet. ‘Als Bettie tegen haar zegt: "daar is mammie’’, reageert ze helemaal niet (hoge koorts en diarree erbij). ‘Louis is erg mager geworden (65 kilo). Zolang je gezond blijft en pakketjes ontvangt is het goed, maar als je hier iets mankeert, wordt je niet gauw de oude’….

Brief van Louis en Rosette Stranders aan de familie Gosschalk vanuit kamp Westerbork

Aan: Kortoef-Leijden van Amstel, Sara Datum: 1942-12-21 Plaats: Amsterdam Naar: Westerbork, kamp, barak 66 Onderwerp: verzenden van een pakket

Aan: Kortoef-Leijden van Amstel, Sara Datum: 1942-12-21 Plaats: Amsterdam Naar: Westerbork, kamp, barak 66 Onderwerp: verzenden van een pakket

Bewijs van verzending van een pakket aan Sara Kortoef-Leijden van Amstel in kamp Westerbork

Van: Polak-van Gelder, Vera Aan: Beste vader en moeder Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10-30 Onderwerp: Omstandigheden. Na twee weken verblijf werden de schrijfdagen geschrapt. Zonder het versturen clandestiene brieven zal het thuisfront niets horen. Schoonzus Henny is weer uit het ziekenhuis. Henny's man Philip slaapt een paar barakken verderop en de schoonvader van Vera, Simon, slaapt nog veel verderop; eenzijdig eten, wind, modder en regen; Kurt Haack van de Joodse Raad geeft hun 50% kans op ontslag; uit de trein gegooide briefkaart van een familielid; geen levensmiddelen meer sturen, want er wordt heel veel gegapt door de Duitsers; bezoek van mannen en vrouwen, Vera mag naar spertijd haar barak verlaten; organisatie in handen van Duitse Joden. Duitse bewakers zie je bijna niet.&nbsp;

Van: Polak-van Gelder, Vera Aan: Beste vader en moeder Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10-30 Onderwerp: Omstandigheden. Na twee weken verblijf werden de schrijfdagen geschrapt. Zonder het versturen clandestiene brieven zal het thuisfront niets horen. Schoonzus Henny is weer uit het ziekenhuis. Henny's man Philip slaapt een paar barakken verderop en de schoonvader van Vera, Simon, slaapt nog veel verderop; eenzijdig eten, wind, modder en regen; Kurt Haack van de Joodse Raad geeft hun 50% kans op ontslag; uit de trein gegooide briefkaart van een familielid; geen levensmiddelen meer sturen, want er wordt heel veel gegapt door de Duitsers; bezoek van mannen en vrouwen, Vera mag naar spertijd haar barak verlaten; organisatie in handen van Duitse Joden. Duitse bewakers zie je bijna niet.&nbsp;

Brief van Vera Polak-van Gelder aan haar ouders vanuit kamp Westerbork

Van: Velleman, W.&nbsp; Aan: Procee, fam.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp, barak 22 (OD) Datum: 1943-04-28 Onderwerp: beschrijving situatie en groeten aan familie en bekenden. Zijn vrouw ligt overspannen in bed. Ze heeft last van bloedarmoede.

Van: Velleman, W.&nbsp; Aan: Procee, fam.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp, barak 22 (OD) Datum: 1943-04-28 Onderwerp: beschrijving situatie en groeten aan familie en bekenden. Zijn vrouw ligt overspannen in bed. Ze heeft last van bloedarmoede.

Briefkaart van W. Velleman aan de fam. Porcee vanuit kamp Westerbork

Mededeling over toewijzing van textiel

A.E.F. D.P. Registration Record Van: Polak, Henriëtte Beatrice Afgegeven: 1945-07-26 te Amsterdam Onderwerp: in verband met repatriëring naar Nederland.&nbsp;

A.E.F. D.P. Registration Record Van: Polak, Henriëtte Beatrice Afgegeven: 1945-07-26 te Amsterdam Onderwerp: in verband met repatriëring naar Nederland.&nbsp;

Registratiekaart van Henriëtte Beatrice Polak terug in Nederland

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen aan het voetballen op de appelplaats van het kamp. De wedstrijd wordt bekeken door lotgenoten, jong en oud. Op de achtergrond barak 25.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen aan het voetballen op de appelplaats van het kamp. De wedstrijd wordt bekeken door lotgenoten, jong en oud. Op de achtergrond barak 25.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Rapportenboekje Openbaar Lager- en Uitgebreid Lager Onderwijs te Wijhe Rapportenboekje van Hertha Aussen Schooljaren: 1932-1933 klas 1; 1933-1934 klas 2; 1934 klas 3; 1935 klas 4; 1936 klas 5; 1937 klas 6; 1938 ULO 1; 1939-1940 ULO 2

Rapportenboekje Openbaar Lager- en Uitgebreid Lager Onderwijs te Wijhe Rapportenboekje van Hertha Aussen Schooljaren: 1932-1933 klas 1; 1933-1934 klas 2; 1934 klas 3; 1935 klas 4; 1936 klas 5; 1937 klas 6; 1938 ULO 1; 1939-1940 ULO 2

van Herta Aussen van de Lagere School en de ULO te Wijhe

Verklaring dat Meents, L. als waschmeester in het kamp werkzaam is geweest en dit tot volle tevredenheid heeft gedaan. Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1945-06-07

Verklaring dat Meents, L. als waschmeester in het kamp werkzaam is geweest en dit tot volle tevredenheid heeft gedaan. Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1945-06-07

voor Levie Meents dat hij als Waschmeester in kamp Westerbork werkzaam is geweest

Bevel Op bevel van de Duitse Weermacht moeten alle mannen in de leeftijd van 17 t/m 40 jaar zich melden voor de arbeidsinzet.

Bevel Op bevel van de Duitse Weermacht moeten alle mannen in de leeftijd van 17 t/m 40 jaar zich melden voor de arbeidsinzet.

Bevel betreffende de arbeidsinzet

Mededeling betreffende het voorkomen van geslachtsziekten.

Mededeling betreffende het voorkomen van geslachtsziekten.

Mededeling betreffende het voorkomen van geslachtsziekten

Kippen Getekend door Spier, J.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943 Op de wand van de kinderzaal van het ziekenhuis in barak 4 werd het ontwerp overgenomen.

Kippen Getekend door Spier, J.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943 Op de wand van de kinderzaal van het ziekenhuis in barak 4 werd het ontwerp overgenomen.

Tekening van Jo Spier als ontwerp voor een muurschildering

Van: de Vrijer, Dick Aan: de Vrijer-Fierlier, Miep Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-08-24 Onderwerp: met hem en zijn dochter gaat het goed; over hun…; hij zal volgende week wat goed opsturen…

Van: de Vrijer, Dick Aan: de Vrijer-Fierlier, Miep Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-08-24 Onderwerp: met hem en zijn dochter gaat het goed; over hun…; hij zal volgende week wat goed opsturen…

Brief van Dick de Vrijer aan zijn vrouw in kamp Westerbork vanuit Rotterdam

Van: Commissie voor Bijstand voor de vluchtelingenkampen Rotterdam en omstreken&nbsp; Aan:&nbsp; Plaats: Rotterdam&nbsp; Datum: 1939-11-02&nbsp; Onderwerp: verklaring t.b.v. Geismar, J. m.b.t. zijn verdiensten inzake werkzaamheden voor de Commissie.

Van: Commissie voor Bijstand voor de vluchtelingenkampen Rotterdam en omstreken&nbsp; Aan:&nbsp; Plaats: Rotterdam&nbsp; Datum: 1939-11-02&nbsp; Onderwerp: verklaring t.b.v. Geismar, J. m.b.t. zijn verdiensten inzake werkzaamheden voor de Commissie.

Brief over de verdienstelijke werkzaamheden van J. Geismar in het Vluchtelingenkamp Beneden Heyplaat

Oosterveen, G.&nbsp; Barak. Binnenkant van een C-barak met openstaande deur.&nbsp; Kamp Westerbork, 1939 Binnenkant van een barak tijdens de inrichting van het vluchtelingenkamp.

Oosterveen, G.&nbsp; Barak. Binnenkant van een C-barak met openstaande deur.&nbsp; Kamp Westerbork, 1939 Binnenkant van een barak tijdens de inrichting van het vluchtelingenkamp.

van een zaal van een barak met openstaande deur in het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork

Lagerbefehl No. 56&nbsp; Datum: 1943-11-13&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Ontsmetting van het waterleidingnet

Lagerbefehl No. 56&nbsp; Datum: 1943-11-13&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Ontsmetting van het waterleidingnet

Lagerbefehl No. 56

Van: Jannie Aan: Veer, familie Plaats: Utrecht Datum: Onderwerp: ze zal met haar dochter langskomen…

Van: Jannie Aan: Veer, familie Plaats: Utrecht Datum: Onderwerp: ze zal met haar dochter langskomen…

Briefkaart van Jannie Blog-Lam aan de familie Veer

Interieur van het laboratorium. Foto van een tekening van Otto Birman Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944.&nbsp;

Interieur van het laboratorium. Foto van een tekening van Otto Birman Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944.&nbsp;

Foto van een tekening van het interieur laboratorium door Otto Birman

Van: Sjouwerman, Louis Aan: de Groot, Hugo Datum: 1943-04-10 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: Sjouwerman bedankt voor het getuigschrift. Daarnaast geeft hij aan dat er in Westerbork een orkest actief is onder leiding van Heinz Neuberg. Sjouwerman vraagt of De Groot Neuberger raad/advies kan geven als deze Hilversum bezoekt.&nbsp;

Van: Sjouwerman, Louis Aan: de Groot, Hugo Datum: 1943-04-10 Plaats: Westerbork, kamp Onderwerp: Sjouwerman bedankt voor het getuigschrift. Daarnaast geeft hij aan dat er in Westerbork een orkest actief is onder leiding van Heinz Neuberg. Sjouwerman vraagt of De Groot Neuberger raad/advies kan geven als deze Hilversum bezoekt.&nbsp;

Brief van Louis Sjouwerman aan Hugo de Groot vanuit kamp Westerbork

Foto van Lena Cohen-Nijstad. Zij houdt een bord op waarop met krijt is geschreven: 2a en P6.

Foto van Lena Cohen-Nijstad. Zij houdt een bord op waarop met krijt is geschreven: 2a en P6.

van Lena Cohen-Nijstad

Van:&nbsp; Aan: Beste Mien en Benny&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum:&nbsp;1943-1944 Onderwerp: omstandigheden; sturen van geld; interneringslijst voor Vittel.

Van:&nbsp; Aan: Beste Mien en Benny&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum:&nbsp;1943-1944 Onderwerp: omstandigheden; sturen van geld; interneringslijst voor Vittel.

Brief van een onbekende aan Mien en Benny Lackrooy vanuit kamp Westerbork

Van: Kan, Herman Aan: Feldman, T. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-11 Onderwerp: post is het hoogtepunt van de dag; het gaat beter met de schrijver; spreekt in het kamp met veel bekenden…

Van: Kan, Herman Aan: Feldman, T. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-11 Onderwerp: post is het hoogtepunt van de dag; het gaat beter met de schrijver; spreekt in het kamp met veel bekenden…

Brief van Herman Kan aan zijn schoonzoon vanuit kamp Westerbork

Gezicht. Gezicht op het interneringskamp. Interneringskamp Westerbork, 1945. Het kamp, gezien in de richting van Amen. Links kantoren, rechts het jeugdkamp.

Gezicht. Gezicht op het interneringskamp. Interneringskamp Westerbork, 1945. Het kamp, gezien in de richting van Amen. Links kantoren, rechts het jeugdkamp.

Foto met zicht op het Interneringskamp Westerbork en een wachttoren

Kampboerderij Dochter van Gepko Huisman, Marianne, op paard voor de kampboerderij.&nbsp; Kamp Westerbork, 1944.&nbsp; (Zij staat ook op de Westerborkfilm.)

Kampboerderij Dochter van Gepko Huisman, Marianne, op paard voor de kampboerderij.&nbsp; Kamp Westerbork, 1944.&nbsp; (Zij staat ook op de Westerborkfilm.)

Marianne Huisman voor de kampboerderij bij kamp Westerbork

Van: Huisman, G.K. Aan: Kockx, Th. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-06-07 Onderwerp: rapport over de controle (door Van Hummelen) van tewerkgestelde geïnterneerden bij de boeren ten Gasselternijveen en hun onderkomen Gegeven instructies over schoonmaken, broodrantsoenen. Namen van de boeren: - J. Ellen - Akkerman - G. v. Sluis - J. Moesker - J. de Groot.

Van: Huisman, G.K. Aan: Kockx, Th. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-06-07 Onderwerp: rapport over de controle (door Van Hummelen) van tewerkgestelde geïnterneerden bij de boeren ten Gasselternijveen en hun onderkomen Gegeven instructies over schoonmaken, broodrantsoenen. Namen van de boeren: - J. Ellen - Akkerman - G. v. Sluis - J. Moesker - J. de Groot.

RoosjeGompers-Velleman

Roosje
Gompers-Velleman