In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

Van: Houtvester Assen&nbsp; Aan: Directeur Staatsbosbeheer&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1939-06-17&nbsp; Onderwerp: Werkverschaffing Vluchtelingenkamp; inzet werklozen voor het in orde maken van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork.

Van: Houtvester Assen&nbsp; Aan: Directeur Staatsbosbeheer&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1939-06-17&nbsp; Onderwerp: Werkverschaffing Vluchtelingenkamp; inzet werklozen voor het in orde maken van het Centraal Vluchtelingenkamp Westerbork.

Brief van Houtvester Assen aan de directeur van Staatsbosbeheer

Van: Hartog, Henri Aan: Gelder, van, L. (leon) Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-10-16 Onderwerp: Omstandigheden, pakketten en aankomst in Westerbork.

Van: Hartog, Henri Aan: Gelder, van, L. (leon) Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-10-16 Onderwerp: Omstandigheden, pakketten en aankomst in Westerbork.

Briefkaart van Henri Hartog aan L. van Gelder vanuit kamp Westerbork

Van: Gudema, A.&nbsp; Datum: 1942-09-15&nbsp; Bewijs dat Gudema bij de OD is ingedeeld. Bijzonderheden: voorzien van een in kamp Westerbork gemaakte pasfoto en een ‘Lager Westerbork’ stempel.

Van: Gudema, A.&nbsp; Datum: 1942-09-15&nbsp; Bewijs dat Gudema bij de OD is ingedeeld. Bijzonderheden: voorzien van een in kamp Westerbork gemaakte pasfoto en een ‘Lager Westerbork’ stempel.

van indeling van Aron Gudema bij de Joodse Ordedienst

Tandarts Een patient wordt door tandarts H. Wolf behandeld. De tandartsassistente is zijn vrouw Edith Wolf-Rosianski. Kamp Westerbork, 1943-1944.

Tandarts Een patient wordt door tandarts H. Wolf behandeld. De tandartsassistente is zijn vrouw Edith Wolf-Rosianski. Kamp Westerbork, 1943-1944.

Tandheelkundige zorg in het kamp

Van: Houtvester Assen&nbsp; Aan: Directeur Staatsbosbeheer&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1950-08-09&nbsp; Onderwerp: huur terrein kamp Schattenberg en aanleg schietbanen. Het kampterrein met barakken is in gebruik gegeven aan de Dienst Maatschappelijke Zorg van het Ministerie van Sociale Zaken in verband met de komst van Indische Nederlanders in kamp Schattenberg.

Van: Houtvester Assen&nbsp; Aan: Directeur Staatsbosbeheer&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1950-08-09&nbsp; Onderwerp: huur terrein kamp Schattenberg en aanleg schietbanen. Het kampterrein met barakken is in gebruik gegeven aan de Dienst Maatschappelijke Zorg van het Ministerie van Sociale Zaken in verband met de komst van Indische Nederlanders in kamp Schattenberg.

Brief

Van: Minister van Sociale Zaken&nbsp; Aan: Staatsbosbeheer Utrecht&nbsp; Plaats: Den Haag&nbsp; Datum: 1939-09-19&nbsp; Onderwerp: Werkverschaffing Vluchtelingenkamp, subsidie voor uitvoerende ontginningswerkzaamheden in en- rond het kampterrein.

Van: Minister van Sociale Zaken&nbsp; Aan: Staatsbosbeheer Utrecht&nbsp; Plaats: Den Haag&nbsp; Datum: 1939-09-19&nbsp; Onderwerp: Werkverschaffing Vluchtelingenkamp, subsidie voor uitvoerende ontginningswerkzaamheden in en- rond het kampterrein.

Brief van de Minister van Sociale Zaken aan Staatsbosbeheer Utrecht

Van: Directeur Staatsbosbeheer&nbsp; Aan: Houtvester Assen&nbsp; Plaats: Utrecht&nbsp; Datum: 1949-11-16&nbsp; Onderwerp: huurovereenkomst kamp Schattenberg aan het Ministerie van Oorlog. aanwezigheid van zo'n honderd militairen (Genie).

Van: Directeur Staatsbosbeheer&nbsp; Aan: Houtvester Assen&nbsp; Plaats: Utrecht&nbsp; Datum: 1949-11-16&nbsp; Onderwerp: huurovereenkomst kamp Schattenberg aan het Ministerie van Oorlog. aanwezigheid van zo'n honderd militairen (Genie).

Brief van de directeur van Staasbosbeheer aan de Houtvester Assen

Portrettekening van een lid van de Koninklijke Marechaussee.&nbsp; Getekend door: Kok, L.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-03.&nbsp; Portrettekening van C. van den Bogert.&nbsp;

Portrettekening van een lid van de Koninklijke Marechaussee.&nbsp; Getekend door: Kok, L.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-03.&nbsp; Portrettekening van C. van den Bogert.&nbsp;

C. van den Bogert, marechaussee in kamp Westerbork, getekend door Leo Kok

Van: Prov. Elektr. bedrijf Groningen&nbsp; Aan: Ingenieur der Genie&nbsp; Plaats: Groningen&nbsp; Datum: 1952-11-08&nbsp; Onderwerp: Stroomlevering Kamp Schattenberg&nbsp; Overeenkomst + begeleidende brief

Van: Prov. Elektr. bedrijf Groningen&nbsp; Aan: Ingenieur der Genie&nbsp; Plaats: Groningen&nbsp; Datum: 1952-11-08&nbsp; Onderwerp: Stroomlevering Kamp Schattenberg&nbsp; Overeenkomst + begeleidende brief

Brief, Overeenkomst Prov. Elektr. bedrijf Groningen aan de Ingenieur der Genie

Betreft riolering Schattenberg&nbsp; Schaal:&nbsp; Datum: 1958-09-17 Eind jaren vijftig was er sprake van de oude vervallen barakken te vervangen voor nieuwbouw. De plannen zijn nooit uitgevoerd, omdat in 1959 werd besloten dat de Molukse bevolking in de woonoorden naar woonwijken in omringde steden en dorpen zouden worden overgeplaatst. In Schattenberg is hiermee in 1960 begonnen tot het vertrek van de laatste gezinnen in 1971.&nbsp;

Betreft riolering Schattenberg&nbsp; Schaal:&nbsp; Datum: 1958-09-17 Eind jaren vijftig was er sprake van de oude vervallen barakken te vervangen voor nieuwbouw. De plannen zijn nooit uitgevoerd, omdat in 1959 werd besloten dat de Molukse bevolking in de woonoorden naar woonwijken in omringde steden en dorpen zouden worden overgeplaatst. In Schattenberg is hiermee in 1960 begonnen tot het vertrek van de laatste gezinnen in 1971.&nbsp;

Plattegrond van de riolering van de toekomstige nieuwe opzet van het woonoord Schattenberg

Wachttoren en afrastering in het kamp Westerbork Kamp Westerbork, 1942-1944&nbsp; Op de voorgrond van de foto is een deel van de kampgracht te zien met op de achtergrond een kale heidevlakte.&nbsp; &nbsp;

Wachttoren en afrastering in het kamp Westerbork Kamp Westerbork, 1942-1944&nbsp; Op de voorgrond van de foto is een deel van de kampgracht te zien met op de achtergrond een kale heidevlakte.&nbsp; &nbsp;

Een wachttoren en prikkeldraadversperring in kamp Westerbork

Overzicht Schattenberg&nbsp; Schaal:&nbsp; Datum: 1959-1960

Overzicht Schattenberg&nbsp; Schaal:&nbsp; Datum: 1959-1960

Plattegrond van het woonoord Schattenberg

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: Generaal Majoor (namens hem kolonel P.G.C.A v. d. Speck Obreen)&nbsp; Aan: Houtvesterij Assen&nbsp; Plaats: Groningen&nbsp; Datum: 1951-02-16&nbsp; Onderwerp: over het niet voldoen van het oefenterrein, wat er moet worden veranderd en uitbreiding ervan. Daarnaast duurt de oplevering van alle terreinen in 1961 te lang.

Van: Generaal Majoor (namens hem kolonel P.G.C.A v. d. Speck Obreen)&nbsp; Aan: Houtvesterij Assen&nbsp; Plaats: Groningen&nbsp; Datum: 1951-02-16&nbsp; Onderwerp: over het niet voldoen van het oefenterrein, wat er moet worden veranderd en uitbreiding ervan. Daarnaast duurt de oplevering van alle terreinen in 1961 te lang.

Brief P.G.C.A. van der Speck Obreen aan Houtvester Assen

Van: Schrijver, H.&nbsp; Datum: 1944-07-01&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Werkzaam voor Dienstbereich 6, groep 3 (batterijen)

Van: Schrijver, H.&nbsp; Datum: 1944-07-01&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Werkzaam voor Dienstbereich 6, groep 3 (batterijen)

Arbeitskarte van H. Schrijver in kamp Westerbork

Van: Houtvester in de houtvesterij Assen&nbsp; Aan: College van B&amp;W Westerbork&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1951-02-06&nbsp; Onderwerp: crematorium te Westerbork; bewoners Schattenberg; toekomstige militairen; behoud als monument of sloop.

Van: Houtvester in de houtvesterij Assen&nbsp; Aan: College van B&amp;W Westerbork&nbsp; Plaats: Assen&nbsp; Datum: 1951-02-06&nbsp; Onderwerp: crematorium te Westerbork; bewoners Schattenberg; toekomstige militairen; behoud als monument of sloop.

Brief van houtvester in de houtvesterij Assen aan het College van B&W Westerbork

Van: Buijvoets, J.G.&nbsp; Aan: Staatsbosbeheer Assen&nbsp; Plaats: Westerbork&nbsp; Datum: 1945-07-23&nbsp; Onderwerp: wegkappen van kreupelhout in verband met bewakingsmogelijkheden (strook van 10 meter).

Van: Buijvoets, J.G.&nbsp; Aan: Staatsbosbeheer Assen&nbsp; Plaats: Westerbork&nbsp; Datum: 1945-07-23&nbsp; Onderwerp: wegkappen van kreupelhout in verband met bewakingsmogelijkheden (strook van 10 meter).

Brief van J. G. Buijvoets aan Staatsbosbeheer Assen

Portrettekening Cahen, B.J. Getekend door: Kok, Leo Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10/11 Portrettekening van Cahen als broeder, terwijl hij kijkt naar een foto van zijn vriendin, Wiepke (Mariette) Jilderda.&nbsp; Getekend op een briefkaart.&nbsp; Op achterkant staat geschreven: ‘Nog hartelijk gefeliciteerd en veel liefs’.

Portrettekening Cahen, B.J. Getekend door: Kok, Leo Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1942-10/11 Portrettekening van Cahen als broeder, terwijl hij kijkt naar een foto van zijn vriendin, Wiepke (Mariette) Jilderda.&nbsp; Getekend op een briefkaart.&nbsp; Op achterkant staat geschreven: ‘Nog hartelijk gefeliciteerd en veel liefs’.

Portret van B. (Bob) J. Cahen getekend door Leo Kok

Van: Barnstijn, M. (Barnstijn-van den Berg, Sientje) Aan: Coelingh-Barnstijn, A.&nbsp; Plaats: Leiden&nbsp; Datum: 1943-03-17&nbsp; Onderwerp: opgehaald voor transport naar Westerbork; wacht in de wachtkamer van het station in Leiden, vele stadsgenoten zijn opgepakt; regelen pensioen.

Van: Barnstijn, M. (Barnstijn-van den Berg, Sientje) Aan: Coelingh-Barnstijn, A.&nbsp; Plaats: Leiden&nbsp; Datum: 1943-03-17&nbsp; Onderwerp: opgehaald voor transport naar Westerbork; wacht in de wachtkamer van het station in Leiden, vele stadsgenoten zijn opgepakt; regelen pensioen.

Briefkaart van Sientje (Moes) Barnstijn-van den Berg aan haar dochter vanuit het station in Leiden

Van: Boswachter Aan: Houtvester Assen Plaats: Hooghalen Datum: 1946-05-25 Onderwerp: over het gebruik van de schietbanen ten oosten en Noordoosten van kamp Westerbork door personeel van het Interneringskamp.

Van: Boswachter Aan: Houtvester Assen Plaats: Hooghalen Datum: 1946-05-25 Onderwerp: over het gebruik van de schietbanen ten oosten en Noordoosten van kamp Westerbork door personeel van het Interneringskamp.

Brief van de boswachter (Hooghalen) aan Houtvester Assen

Tussenblad Gemeente Politie Assen, Bureau Opsporing&nbsp;Oorlogsmisdrijven Behorend bij proces-verbaal 414B Bijlage 10

Tussenblad Gemeente Politie Assen, Bureau Opsporing&nbsp;Oorlogsmisdrijven Behorend bij proces-verbaal 414B Bijlage 10

SimonFranken

Simon
Franken