In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: Baer-Sax, Judith Aan: Baer, Paul Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-01-10 Onderwerp: schrijft vanuit de barak; ze hoort dat er van zondag op maandag een trein zal vertrekken en ze weet niet of ze erbij zal zijn; 'valse doodsberichten uit Polen; wacht het einde van de oorlog af; toekomst hangt aan een zijden draad, wel of niet op transport; regel de huishouding, zie en oude vrouw te krijgen voor een paar uur; &nbsp;als ze mag blijven, zal ze zo snel mogelijk een telegram toesturen; geen pakket meer reeds vertrokken…ik kom terug…

Van: Baer-Sax, Judith Aan: Baer, Paul Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-01-10 Onderwerp: schrijft vanuit de barak; ze hoort dat er van zondag op maandag een trein zal vertrekken en ze weet niet of ze erbij zal zijn; 'valse doodsberichten uit Polen; wacht het einde van de oorlog af; toekomst hangt aan een zijden draad, wel of niet op transport; regel de huishouding, zie en oude vrouw te krijgen voor een paar uur; &nbsp;als ze mag blijven, zal ze zo snel mogelijk een telegram toesturen; geen pakket meer reeds vertrokken…ik kom terug…

Brief van Judith Baer-Sax aan Paul Baer vanuit kamp Westerbork

Van: Visser, E. Aan: Visser, A. Plaats: Amsterdam Datum: 1942-08-11 Onderwerp: Omstandigheden thuis. Pogingen om een vrijlating te bewerkstelligen. Alles berust op een vergissing. Houd goede moed. Kampcommandant Deppner wilde geen bezoek ontvangen en was alleen telefonisch vanuit het kamp bereikbaar.

Van: Visser, E. Aan: Visser, A. Plaats: Amsterdam Datum: 1942-08-11 Onderwerp: Omstandigheden thuis. Pogingen om een vrijlating te bewerkstelligen. Alles berust op een vergissing. Houd goede moed. Kampcommandant Deppner wilde geen bezoek ontvangen en was alleen telefonisch vanuit het kamp bereikbaar.

Brief van E. Visser aan Asser Visser vanuit Amsterdam

Informatie uit andere archieven

Van: Kok, Leo (en medewerkers van de Polikliniek) Aan: Dr. Bial, Arthur Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-08-21 Onderwerp: pentekening(en) van Leo Kok met handtekeningen van medewerkers van de polikliniek ter gelegenheid van de verjaardag van Dr. A. Bial, hoofd van de polikliniek in kamp Westerbork; schetsjes van taferelen in de polikliniek.

Van: Kok, Leo (en medewerkers van de Polikliniek) Aan: Dr. Bial, Arthur Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-08-21 Onderwerp: pentekening(en) van Leo Kok met handtekeningen van medewerkers van de polikliniek ter gelegenheid van de verjaardag van Dr. A. Bial, hoofd van de polikliniek in kamp Westerbork; schetsjes van taferelen in de polikliniek.

Tekening(en) van Leo Kok ter gelegenheid van de verjaardag van Dr. Herbert Mannheim

Van: Ies (Cardozo) Aan: Vader en moeder Plaats: Westerbork, kamp, barak 61 Datum: 1943-02-06 Onderwerp: Beschrijving situatie in kamp, Ies is bezig met de aanleg van leidingen in de wasserij. Binnenkort zullen de leidingen voor proef onder stoom worden gezet. Er zijn mensen uit Vught aangekomen (29 januari).

Van: Ies (Cardozo) Aan: Vader en moeder Plaats: Westerbork, kamp, barak 61 Datum: 1943-02-06 Onderwerp: Beschrijving situatie in kamp, Ies is bezig met de aanleg van leidingen in de wasserij. Binnenkort zullen de leidingen voor proef onder stoom worden gezet. Er zijn mensen uit Vught aangekomen (29 januari).

Brief van Ies Cardozo aan vader en moeder vanuit kamp Westerbork

Betreft: Saneringsplan woonoord Schattenberg.&nbsp; Het bouwen van woningen type B4&nbsp; Schaal: 1:100 - 1:20&nbsp; Datum: oktober 1958 Opmerking: Om de woon- en leefomstandigheden te verbeteren is er gedacht aan nieuwbouw en een nieuwe inrichting van het woonoord Schattenberg, waarbij een deel van het oorspronkelijke kamp Westerbork intact zou blijven. Uiteindelijk is de keuze gemaakt het kamp bijna volledig te slopen en de bewoners onder te brengen in speciale Molukse wijken in onder andere Appingedam, Assen en Bovensmilde . Het gebouw op de bouwtekening is een voorbeeld van een nieuwe woonlocatie voor de bewoners van het woonoord.

Betreft: Saneringsplan woonoord Schattenberg.&nbsp; Het bouwen van woningen type B4&nbsp; Schaal: 1:100 - 1:20&nbsp; Datum: oktober 1958 Opmerking: Om de woon- en leefomstandigheden te verbeteren is er gedacht aan nieuwbouw en een nieuwe inrichting van het woonoord Schattenberg, waarbij een deel van het oorspronkelijke kamp Westerbork intact zou blijven. Uiteindelijk is de keuze gemaakt het kamp bijna volledig te slopen en de bewoners onder te brengen in speciale Molukse wijken in onder andere Appingedam, Assen en Bovensmilde. Het gebouw op de bouwtekening is een voorbeeld van een nieuwe woonlocatie voor de bewoners van het woonoord.

Bouwtekening van een gebouw als onderdeel van de nieuwe opzet van het woonoord Schattenberg

Van: Wijnberg, Simon Datum: 1944-09-10 Plaats: Theresienstadt Onderwerp: Arbeitsausweis

Van: Wijnberg, Simon Datum: 1944-09-10 Plaats: Theresienstadt Onderwerp: Arbeitsausweis

Ausweiskarte van Simon Wijnberg

Bewijs van vrijstelling van transport.&nbsp; Van: Tabaksblatt, Alida&nbsp; Datum: 1943-06-04 Onderwerp: vrijstelling van transport in verband met status van gedoopte Jood.&nbsp;

Bewijs van vrijstelling van transport.&nbsp; Van: Tabaksblatt, Alida&nbsp; Datum: 1943-06-04 Onderwerp: vrijstelling van transport in verband met status van gedoopte Jood.&nbsp;

Bewijs van vrijstelling voor transport voor Alida Tabaksblatt

Van: Hans Aan: Hanneke Plaats: Amstelveen Datum: 1943-09-20 Onderwerp: de schrijver is pas sinds een week weer naar school in verband met de uitbraak van kinderverlamming; de schrijver heeft meegedaan aan zwemwedstrijden, hij zit bij de lokale poloclub; bij gebrek aan medailles heeft hij als eerste prijs een boek gekregen…

Van: Hans Aan: Hanneke Plaats: Amstelveen Datum: 1943-09-20 Onderwerp: de schrijver is pas sinds een week weer naar school in verband met de uitbraak van kinderverlamming; de schrijver heeft meegedaan aan zwemwedstrijden, hij zit bij de lokale poloclub; bij gebrek aan medailles heeft hij als eerste prijs een boek gekregen…

Brief van Hans aan Hanneke vanuit Amstelveen

Van: Wijnberg, Simon&nbsp; Plaats: Theresienstadt Datum: 1945-01

Van: Wijnberg, Simon&nbsp; Plaats: Theresienstadt Datum: 1945-01

Etenskaart van Simon Wijnberg

Van: Ghetto Theresienstadt Gesundsheitswesen Aan: Wijnberg, Walter Plaats: Theresienstadt&nbsp; Onderwerp: Walter is tegen buiktyfus ingeënt op 1944-09-06 en 1944-12-30.&nbsp;

Van: Ghetto Theresienstadt Gesundsheitswesen Aan: Wijnberg, Walter Plaats: Theresienstadt&nbsp; Onderwerp: Walter is tegen buiktyfus ingeënt op 1944-09-06 en 1944-12-30.&nbsp;

Louis Jean Simonvan Daelen

Louis Jean Simon
van Daelen