In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: De Graaf, W.F., Inspecteur in Algemene Dienst Aan: Hoofd Dienst Gebouwen (Afdeling Bijzondere Rechtspleging) Plaats: 's-Gravenhage Datum: 1946-06-24 Onderwerp: wat gebeurt er met het Heidekamp. Er zal een advies komen het kamp niet af te breken en voor de legering van de buitenbewaking te behouden.

Van: De Graaf, W.F., Inspecteur in Algemene Dienst Aan: Hoofd Dienst Gebouwen (Afdeling Bijzondere Rechtspleging) Plaats: 's-Gravenhage Datum: 1946-06-24 Onderwerp: wat gebeurt er met het Heidekamp. Er zal een advies komen het kamp niet af te breken en voor de legering van de buitenbewaking te behouden.

Afschrift van een brief van W.F. de Graaf aan het Hoofd Dienst Gebouwen over het Heidelager

Moses Mechel Horschowski wordt geboren op 22 juni 1905 in Dolina, Polen, als zoon van Mordekai-Aron Horschowski en Racheli Selzer. Hij heeft drie broers: Max, Abraham en Hersch. Op 17 jarige leeftijd verhuist Moses met zijn ouders naar het Duitse Hamborn, een deelgemeente van de stad Duisburg. Hij werkt als verkoper in het meubelbedrijf van Abraham en trouwt op 15 oktober 1931 met Lea Felder. De uitgebreide Joodse gemeenschap in Duisburg krijgt in de loop van de jaren ’30 steeds vaker te maken krijgt met antisemitische incidenten en anti-joodse maatregelen. Waarschijnlijk is deze groeiende joden haat voor Mozes en Lea aanleiding om in april 1933 naar Amby te vluchten, samen met Moses’ broers Abraham en Hersch, Lea’s ouders en een groot deel van haar broers en zussen. Lea is dan ongeveer 5 maanden zwanger. Na aankomst in Amby start Moses een bedrijf in textiel waar op afbetaling gekocht kan worden. In Amby worden ze worden geregistreerd als ‘vreemdelingen’ en krijgen tijdelijke verblijfsvergunningen die telkens verlengd worden. Hoewel Lea en Moses aanvankelijk gehuisvest worden aan de Bergerstraat 12, wonen ze in 1939/1940 de Hoofdstraat 63 in Amby. Moses’ zwager Leo gaat niet mee naar Amby maar vlucht naar Parijs, in 1934 gevolgd door schoonzus Adèle. Maar ook in Amby wacht Moses en Lea tegenspoed want op 8 augustus 1933 wordt hun kindje dood geboren. Twee jaar later is er een lichtpunt: op 27 maart 1935, komt zoon Marcus-Aaron ter wereld. Toch gaat het niet goed met Moses; hij wordt met psychische klachten opgenomen in het ziekenhuis tussen augustus 1935 en mei 1936. Om aan de joden vervolging te ontkomen vluchten Moses en Lea in 1941/1942 naar Brussel. Waarschijnlijk wonen ze daar bij Moses’ broer Abraham die Amby in 1938 heeft verruilt voor Brussel. In deze onveilige tijden en steeds op de vlucht, besluiten Lea en Moses om hun zoon Marcus toe te vertrouwen aan de zorgen van Lea’s zus Adèle die ondertussen samen met haar man in Périgeux woont, een stad in een onbezet deel van Frankrijk. Maar op 14 december 1943 is er een inval in huis waar ze verblijven in Brussel. Ze zijn verraden. Ze worden opgepakt, samen met Abrahams vrouw Rifka Dacks en haar dochter Frieda, en overgebracht naar de 18e eeuwse kazerne Dossin, dat destijds functioneerde als verzamel- en doorgangskamp. Na één maand gevangenschap in zeer moeilijke omstandigheden, worden ze op 15 januari 1944 op transport gezet naar Auschwitz-Birkenau. Moses wordt na aankomst geregistreerd onder nummer 172334 en gestuurd naar het werkkamp MonowitzBuna, onderdeel van Auschwitz. Ergens tussen medio januari en mei 1944 wordt hij kennelijk ziek; zijn naam komt voor op een lijst van kampgevangenen die in mei 1944 zijn weggevoerd vanuit het kampziekenhuis naar Auschwitz-Birkenau. Aangenomen wordt dat Moses in juni/juli 1944 overlijdt op 39 jarige leeftijd. De precieze datum van zijn overlijden is niet bekend. Na aankomst in Auschwitz op 17 januari 1944, wordt Lea in de rij van ‘geselecteerde personen’ geduwd en waarschijnlijk direct daarna vermoord.&nbsp; zie https://www.struikelsteentjes-maastricht.nl/namenlijst/horschowski-moses-mechel/

Standbeeld Getekend door: Metz-Baumgarten, Herta Plaats: Theresienstadt Datum: 1944-1945.&nbsp;

Standbeeld Getekend door: Metz-Baumgarten, Herta Plaats: Theresienstadt Datum: 1944-1945.&nbsp;

Tekening van Herta Metz-Baumgarten in Theresienstadt

Bewijs van crematie&nbsp; Datum: 26-05-1943 Nr. 317 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van:&nbsp; Koopmans, Adriana geb. 12-04-69 overleden te Westerbork op 24-05-1943 op: 26-05-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie&nbsp; Datum: 26-05-1943 Nr. 317 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van:&nbsp; Koopmans, Adriana geb. 12-04-69 overleden te Westerbork op 24-05-1943 op: 26-05-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Adriana Koopmans

Bekendmaking Door: Joodsche Raad voor Amsterdam Datum: 1942-01-13 Onderwerp: alle mannelijke joden in Amsterdam tussen 18 en 65 jaar die geen arbeid of vaste bezigheid hebben, worden opgeroepen hiervan mededeling te doen bij de Joodsche Raad te Amsterdam

Bekendmaking Door: Joodsche Raad voor Amsterdam Datum: 1942-01-13 Onderwerp: alle mannelijke joden in Amsterdam tussen 18 en 65 jaar die geen arbeid of vaste bezigheid hebben, worden opgeroepen hiervan mededeling te doen bij de Joodsche Raad te Amsterdam

Bekendmaking van Joodsche Raad voor Amsterdam

Van: Aan: Lieve familie Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1942-1943 Onderwerp: sturen van levensmiddelen, waarschijnlijk doorgestuurd, vreselijk zenuwachtig.

Van: Aan: Lieve familie Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1942-1943 Onderwerp: sturen van levensmiddelen, waarschijnlijk doorgestuurd, vreselijk zenuwachtig.

Briefkaart van een onbekend persoon aan familie vanuit kamp Westerbork

Van: Militair Commissaris voor de Provincie Drenthe Aan: Den heer Provincialen Voedselcommissie voor Drenthe Plaats: Te Velde Datum: 1945-05-17 Onderwerp: fouilleren kampbevolking, inbeslagname levensmiddelen, opmerking van Samuel Dresden.

Van: Militair Commissaris voor de Provincie Drenthe Aan: Den heer Provincialen Voedselcommissie voor Drenthe Plaats: Te Velde Datum: 1945-05-17 Onderwerp: fouilleren kampbevolking, inbeslagname levensmiddelen, opmerking van Samuel Dresden.

Brief van Militair Commissaris voor de Provincie Drenthe aan den heer Provincialen Voedselcommissie voor Drenthe

Bewijs van crematie Datum: 13-05-1943 Nr. 263 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van:&nbsp; Corper, Hartog geb. 22-02-78 overleden te Westerbork op 07-05-1943 op: 10-05-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie Datum: 13-05-1943 Nr. 263 De Ambtenaar van den Burgerlijken Stand in het Lager Westerbork verklaart, er van kennis te hebben genomen, dat het lijk van:&nbsp; Corper, Hartog geb. 22-02-78 overleden te Westerbork op 07-05-1943 op: 10-05-1943 is gecremeerd.

Bewijs van crematie in kamp Westerbork betreffende Hartog Corper

Waslijst Van: Gerzon, S.A.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-08-24 Het betreft te wassen spullen van Sigbert en zijn vrouw Nora.

Waslijst Van: Gerzon, S.A.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-08-24 Het betreft te wassen spullen van Sigbert en zijn vrouw Nora.

Rikada Costa Senior-Elte

Rika
da Costa Senior-Elte