In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

The following were our relative who did not come back from Auschwitz&nbsp; Betreft de familie de Haan, familie Vos en familie Noach / Zeehandelaar

The following were our relative who did not come back from Auschwitz&nbsp; Betreft de familie de Haan, familie Vos en familie Noach / Zeehandelaar

Lijst met oorlogsgetroffenen

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-03-21 Onderwerp: bewakers van het binnenkomende transport uit Vught; kampgevangenen uit Vught springen uit de wagon.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-03-21 Onderwerp: bewakers van het binnenkomende transport uit Vught; kampgevangenen uit Vught springen uit de wagon.

Foto van een still uit de Westerborkfilm

Arbeitskarte Van: Gerzon, Sigbert Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-07-10 Gerzon is ingedeeld bij DB 2 Gruppe 8 Garage, barak 76.

Arbeitskarte Van: Gerzon, Sigbert Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-07-10 Gerzon is ingedeeld bij DB 2 Gruppe 8 Garage, barak 76.

Arbeitskarte van Sigbert Gerzon in kamp Westerbork

Chaja Garbous was niet getrouwd met Jacob Swaab, maar samen hadden ze &nbsp;een dochter. Selma was in september 1935 door haar vader erkend. In 1956 werd de overlijdensdatum van Chaja door de rechtbank in Antwerpen vastgesteld, waarbij werd geconcludeerd dat ze vaderlandsloos was.&nbsp;

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1943-02-25, No. 10 Inhoud: Spertijd; plaatsvervangende dienstleiders; inleveren van vergunningen; inlichtingen (richtlijnen) van het woningbureau, Lippmann Rosenthal en de Joodse Raad… Blz.: 2

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1943-02-25, No. 10 Inhoud: Spertijd; plaatsvervangende dienstleiders; inleveren van vergunningen; inlichtingen (richtlijnen) van het woningbureau, Lippmann Rosenthal en de Joodse Raad… Blz.: 2

Lagerbefehl No. 10

Bevrijding kamp Westerbork

Repatriëring gevangenen kamp Westerbork

Briefkaart Van: Jong, de, Henk Aan: Jong-Cohen, de, Estella Plaats: Amsterdam Datum: 1943-07-19 Onderwerp: Henk stuurt suiker mee in het volgende pakje. Hij verwacht dat dit het laatste pakje is en dat Stella spoedig weer thuis zal zijn.&nbsp;

Briefkaart Van: Jong, de, Henk Aan: Jong-Cohen, de, Estella Plaats: Amsterdam Datum: 1943-07-19 Onderwerp: Henk stuurt suiker mee in het volgende pakje. Hij verwacht dat dit het laatste pakje is en dat Stella spoedig weer thuis zal zijn.&nbsp;

Briefkaart van Henk de Jong aan E. de Jong-Cohen vanuit Amsterdam

Van: Sterrenberg, P. (Militair Gezag, adviseur voor Arbeids- en Sociale Zaken) Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: te velde Datum: 1945-09-05 Onderwerp: tewerkstelling gedetineerden. Drie punten die in acht genomen moeten worden bij het tewerkstellen van gedetineerden. -vastgesteld tarief voor verrichten werkzaamheden; -alleen inzet van gedetineerden als er geen andere werkkrachten voor zijn; -prioriteit volgorde bij oogstwerkzaamheden.

Van: Sterrenberg, P. (Militair Gezag, adviseur voor Arbeids- en Sociale Zaken) Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: te velde Datum: 1945-09-05 Onderwerp: tewerkstelling gedetineerden. Drie punten die in acht genomen moeten worden bij het tewerkstellen van gedetineerden. -vastgesteld tarief voor verrichten werkzaamheden; -alleen inzet van gedetineerden als er geen andere werkkrachten voor zijn; -prioriteit volgorde bij oogstwerkzaamheden.

Instructie van P. Sterrenberg aan J. G. Buijvoets over tewerkstelling gedetineerden

Aan: Stertzenbach, Werner Van: Buijvoets, J.P. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-08-07 Onderwerp: inzage archief van kamp Westerbork dat volgens Buijvoets is vernietigd of overgedragen aan de gemeente Westerbork; persoonsbewijzen zijn ter vernietiging naar Den Haag gezonden door de Duitse bezetter. Er zijn ook geen bezittingen van kampgevangenen meer aanwezig; Buijvoets zou Werner graag willen spreken over de door hem aangedragen onderwerpen, waaronder het crematorium.

Aan: Stertzenbach, Werner Van: Buijvoets, J.P. Plaats: Westerbork, Interneringskamp Datum: 1945-08-07 Onderwerp: inzage archief van kamp Westerbork dat volgens Buijvoets is vernietigd of overgedragen aan de gemeente Westerbork; persoonsbewijzen zijn ter vernietiging naar Den Haag gezonden door de Duitse bezetter. Er zijn ook geen bezittingen van kampgevangenen meer aanwezig; Buijvoets zou Werner graag willen spreken over de door hem aangedragen onderwerpen, waaronder het crematorium.

Brief van commandant Buijvoets aan Werner Stertzenbach

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-01-29 Onderwerp: over oudjes (bekenden of familie) in barak 67, de groeten van Stella overgebracht; ook de familie Hes bezocht. Zij bevinden zich ook in barak 67; ook Stella's tante Voogje bezocht, die nog in het ziekenhuis ligt, communicatie alleen via de ramen van de barak; er zijn meerdere barakken ontoegankelijk door quarantaine maatregelen…Werner heeft van Sal, die reeds vertrokken is een machtiging gekregen om zijn pakketjes in ontvangst te nemen.&nbsp;

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1943-01-29 Onderwerp: over oudjes (bekenden of familie) in barak 67, de groeten van Stella overgebracht; ook de familie Hes bezocht. Zij bevinden zich ook in barak 67; ook Stella's tante Voogje bezocht, die nog in het ziekenhuis ligt, communicatie alleen via de ramen van de barak; er zijn meerdere barakken ontoegankelijk door quarantaine maatregelen…Werner heeft van Sal, die reeds vertrokken is een machtiging gekregen om zijn pakketjes in ontvangst te nemen.&nbsp;

Brief van Werner Stertzenbach aan Stella Pach vanuit kamp Westerbork

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1943-10-21, No. 53 Inhoud: Beëindiging ziekentransporten naar Groningen in verband met ontvluchtingen; drankverbod; het koken en bakken in de centrale keuken wordt voor kampgevangenen verboden.

Lagerbefehl Westerbork, kamp 1943-10-21, No. 53 Inhoud: Beëindiging ziekentransporten naar Groningen in verband met ontvluchtingen; drankverbod; het koken en bakken in de centrale keuken wordt voor kampgevangenen verboden.

Lagerbefehl No. 53

Barakken in kamp Westerbork&nbsp; Kamp Westerbork,&nbsp;1948-1949 Overzicht kampterrein, op voorgrond links en rechts barakken, op de achtergrond een wachttoren.

Barakken in kamp Westerbork&nbsp; Kamp Westerbork,&nbsp;1948-1949 Overzicht kampterrein, op voorgrond links en rechts barakken, op de achtergrond een wachttoren.

Zicht op barakken en een wachttoren

Van: Campen, van, Herman&nbsp; Aan: Schöne, A.E.&nbsp; Plaats: Nunspeet&nbsp; Datum: 1942-09-27&nbsp; Onderwerp: omstandigheden in het Joodse werkkamp De Bruine Enk in Nunspeet. De kamp discipline vult een leemte aan op zijn opvoeding. Naast het werk heeft hij niet meer dan een uur vrije tijd, meestal ingevuld met kleine huishoudelijk werk voor hemzelf. Er waren nog spullen uit zijn huis te halen.&nbsp;

Van: Campen, van, Herman&nbsp; Aan: Schöne, A.E.&nbsp; Plaats: Nunspeet&nbsp; Datum: 1942-09-27&nbsp; Onderwerp: omstandigheden in het Joodse werkkamp De Bruine Enk in Nunspeet. De kamp discipline vult een leemte aan op zijn opvoeding. Naast het werk heeft hij niet meer dan een uur vrije tijd, meestal ingevuld met kleine huishoudelijk werk voor hemzelf. Er waren nog spullen uit zijn huis te halen.&nbsp;

Brief van Herman van Campen aan A. E. Schöne vanuit het Joodse werkkamp de Bruine Enk

Lagerbefehl No. 39&nbsp; Datum: 1943-07-07&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: Reorganisatie van het kamp met aantal gevangenen werkzaam bij de verschillende Dienstbereiche. De kinderen &nbsp;2-14 jaar oud van de kampgevangenen die aan het werk zijn worden door de Kindergarten verzorgt. Blz.: 3

Lagerbefehl No. 39&nbsp; Datum: 1943-07-07&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Onderwerp: Reorganisatie van het kamp met aantal gevangenen werkzaam bij de verschillende Dienstbereiche. De kinderen &nbsp;2-14 jaar oud van de kampgevangenen die aan het werk zijn worden door de Kindergarten verzorgt. Blz.: 3

Lagerbefehl No. 39

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen (vrouwen) aan het werk in de kabelsloperij.

Maker: Breslauer, W.R. Still uit de Westerborkfilm Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944 Onderwerp: kampgevangenen (vrouwen) aan het werk in de kabelsloperij.

Broche&nbsp; Door Rita (Lensink) Bosman illegaal in kamp Westerbork gemaakt.&nbsp; Een vierkante broche met gekleurde letters erop.

Broche&nbsp; Door Rita (Lensink) Bosman illegaal in kamp Westerbork gemaakt.&nbsp; Een vierkante broche met gekleurde letters erop.

Beschilderde broche van hout

Van: Meyers, K.&nbsp; Aan: Meyers, A.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1944-06-25&nbsp; Onderwerp: beschrijving situatie en vraag om pakketten; Joden uit gemengde huwelijken; voorlopig uitstel van transport.

Van: Meyers, K.&nbsp; Aan: Meyers, A.&nbsp; Plaats: Westerbork, kamp&nbsp; Datum: 1944-06-25&nbsp; Onderwerp: beschrijving situatie en vraag om pakketten; Joden uit gemengde huwelijken; voorlopig uitstel van transport.

Brief van Karl Meijers aan zijn moeder

Van: Lies en Jules Aan: Corrie en Piet Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-18 Onderwerp: bedankt voor de pakketjes; Jules begint aan te sterken en voelt zich langzamerhand beter; het weer is goed, de zon schijnt door de open ramen van de barak; Lies brengt vader een thermosfles met thee of chocolade; de koffer van Jules is nog niet terecht; pakketpost…

Van: Lies en Jules Aan: Corrie en Piet Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1943-06-18 Onderwerp: bedankt voor de pakketjes; Jules begint aan te sterken en voelt zich langzamerhand beter; het weer is goed, de zon schijnt door de open ramen van de barak; Lies brengt vader een thermosfles met thee of chocolade; de koffer van Jules is nog niet terecht; pakketpost…

briefkaart van Jules en Lies aan het echtpaar den Haan-Palache vanuit kamp Westerbork

Binnenkomend of vertrekkend transport Mensen met bagage bij de trein. Hooghalen, 1942.

Binnenkomend of vertrekkend transport Mensen met bagage bij de trein. Hooghalen, 1942.

Mensen met bagage bij de trein in Hooghalen

Uittreksel uit persoonsbewijs van: Gudema-Meijer, J.&nbsp; Datum: 1944-03-27 Plaats: Westerbork, kamp De pasfoto is in kamp Westerbork gemaakt

Uittreksel uit persoonsbewijs van: Gudema-Meijer, J.&nbsp; Datum: 1944-03-27 Plaats: Westerbork, kamp De pasfoto is in kamp Westerbork gemaakt

van Johanna Gudema-Meijer in kamp Westerbork

Plaatsen in kamp Westerbork

Barak 55

Vertrek van een deportatietrein Kampgevangenen op weg naar de deportatietrein. Bij het transport betrokken personen staan op de foto afgebeeld. Still uit Westerbork-film Kamp Westerbork, 1944-05-19 Joodse man met Davidster op voorgrond.

Vertrek van een deportatietrein Kampgevangenen op weg naar de deportatietrein. Bij het transport betrokken personen staan op de foto afgebeeld. Still uit Westerbork-film Kamp Westerbork, 1944-05-19 Joodse man met Davidster op voorgrond.

Vertrek van een deportatietrein

Van: Visser, Ennie Elivire (dochter van Asser) Aan: Visser, A. Plaats: Amsterdam Datum: 1942-08-09 Onderwerp: Omstandigheden thuis, telefoon is afgesloten Blz.: 2

Van: Visser, Ennie Elivire (dochter van Asser) Aan: Visser, A. Plaats: Amsterdam Datum: 1942-08-09 Onderwerp: Omstandigheden thuis, telefoon is afgesloten Blz.: 2

Brief van Ennie Elivire Visser aan Asser Visser vanuit Amsterdam

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-12-05 Onderwerp: het is Sinterklaasavond, voor Werner de ruimte om een langere brief te schrijven; herinneringen (van ook kerst en nieuwjaar) komen naar boven, samen zijn met familie; vergelijking met Chanoeka; &nbsp;in verschillende barakken worden kleine Chanoeka-feestjes georganiseerd en de vele kinderen die zich in het kamp bevinden krijgen een kleinigheid. Een feestje dat de dag ervoor werd gehouden, werd bezocht door de Duitse commandant, hij verbleef er minstens een uur en liet alles tot zich komen… De bewoners waren door het bezoek verrast…; er is weer een strafcompagnie wegens te laat komen, roken of het niet bij zich hebben van een legitimatiekaart en dat samen met prikkeldraad, wachttorens appel en verbod op schrijven; de kampleiding wil verschillende werkplaatsen opzetten, er zullen daardoor meer kampgevangenen kunnen blijven; het ziekenhuis is uitgebreid (500 patiënten), er sterven ook mensen, wekelijks ziet men de lijkenwagen (koets) heen en weer gaan (naar de Joodse begraafplaats te Assen); spoedig zal dat niet meer nodig zijn, er komt een crematorium; de school is ook uitgebreid. Het Westerbork getto wordt langzaam compleet; tegenstellingen tussen Nederlandse en Duitse Joden. Scheldwoorden als ‘Rotmoffen’ en ‘Kaaskoppen’; terwijl de achtergrond, het Joods zijn hetzelfde is.

Van: Stertzenbach, Werner Aan: Stella Plaats: Westerbork, Kamp Datum: 1942-12-05 Onderwerp: het is Sinterklaasavond, voor Werner de ruimte om een langere brief te schrijven; herinneringen (van ook kerst en nieuwjaar) komen naar boven, samen zijn met familie; vergelijking met Chanoeka; &nbsp;in verschillende barakken worden kleine Chanoeka-feestjes georganiseerd en de vele kinderen die zich in het kamp bevinden krijgen een kleinigheid. Een feestje dat de dag ervoor werd gehouden, werd bezocht door de Duitse commandant, hij verbleef er minstens een uur en liet alles tot zich komen… De bewoners waren door het bezoek verrast…; er is weer een strafcompagnie wegens te laat komen, roken of het niet bij zich hebben van een legitimatiekaart en dat samen met prikkeldraad, wachttorens appel en verbod op schrijven; de kampleiding wil verschillende werkplaatsen opzetten, er zullen daardoor meer kampgevangenen kunnen blijven; het ziekenhuis is uitgebreid (500 patiënten), er sterven ook mensen, wekelijks ziet men de lijkenwagen (koets) heen en weer gaan (naar de Joodse begraafplaats te Assen); spoedig zal dat niet meer nodig zijn, er komt een crematorium; de school is ook uitgebreid. Het Westerbork getto wordt langzaam compleet; tegenstellingen tussen Nederlandse en Duitse Joden. Scheldwoorden als ‘Rotmoffen’ en ‘Kaaskoppen’; terwijl de achtergrond, het Joods zijn hetzelfde is.

Breslauer, Werner Rudolf&nbsp; Kinderen werken op het land.&nbsp; Kamp Westerbork, 1943-1944 De jongen staande in het midden met een zak met stro en bril is Stefan Breslauer, de zoon van de fotograaf.

Breslauer, Werner Rudolf&nbsp; Kinderen werken op het land.&nbsp; Kamp Westerbork, 1943-1944 De jongen staande in het midden met een zak met stro en bril is Stefan Breslauer, de zoon van de fotograaf.

Kinderen werken op het land bij kamp Westerbork

Gebeurtenissen kamp Westerbork

Vliegtuigaanvallen kamp Westerbork

Ausweiskarte van Abraham Querido Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-12-13 Deel van de Ausweiskarte.

Ausweiskarte van Abraham Querido Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-12-13 Deel van de Ausweiskarte.

Ausweiskarte (deel) van Abraham Querido in kamp Westerbork

Rechtsgang van samenwerking met de nazi's verdachte personen

Berechting oorlogsmisdadigers

Bergen-Belsen proces

Gemmeker-proces

Auschwitzprocessen

Drie van Breda

Eichmann-proces

Uittreksel uit persoonsbewijs van: Gudema, A.L.&nbsp; Datum: 1944-03-27 Plaats: Westerbork, kamp De pasfoto is in ka p Westerbork gemaakt.

Uittreksel uit persoonsbewijs van: Gudema, A.L.&nbsp; Datum: 1944-03-27 Plaats: Westerbork, kamp De pasfoto is in ka p Westerbork gemaakt.

van Aron Gudema in kamp Westerbork

Van: Vecht, C. Aan: Blaauw, den heer Plaats: trein Datum: 1942-10-09 Onderwerp: Afscheidsgroet vanuit de trein op weg naar Polen. ‘We zijn alle vier in een groep van circa 2000 personen’.

Van: Vecht, C. Aan: Blaauw, den heer Plaats: trein Datum: 1942-10-09 Onderwerp: Afscheidsgroet vanuit de trein op weg naar Polen. ‘We zijn alle vier in een groep van circa 2000 personen’.

JosephineCohen

Josephine
Cohen