In het Herinneringscentrum Kamp Westerbork vertellen we de verhalen van meer dan honderdduizend Joden en Sinti en Roma die vanuit Nederland naar vernietigings- en concentratiekampen werden gedeporteerd. Ook de naoorlogse functies van de historische plek komen aan bod.

Kamp Westerbork bestaat sinds 1939 en heeft door de jaren heen verschillende functies gehad. Ontdek hieronder welke dit waren.

Toen de nazi’s begin 1942 tot systematische uitroeiing van de Joden overgingen, had dat gevolgen voor het kamp. Het werd uitgebreid met een groot aantal barakken en kleinere gebouwen. Op 1 juli werd het kamp aangewezen als Polizeiliches Judendurchgangslager. Er werden prikkeldraadomheiningen en zeven wachttorens geplaatst. 

Door&shy;gangs&shy;kamp

Doorgangskamp

Toen vanaf 1938 de situatie voor Joden in Duitsland steeds gevaarlijker werd, vluchtten velen van hen naar Nederland. Om deze stroom mensen te reguleren, besloot de regering een centraal vluchtelingenkamp op te richten. Een stuk braakliggend terrein aan de rand van Westerbork bleek een geschikte locatie.  In augustus 1939 werd begonnen met de bouw van de barakken, in oktober van datzelfde jaar kwamen de eerste bewoners aan. 

Vluch&shy;te&shy;lin&shy;gen&shy;kamp

Vluchtelingenkamp

Tussen 24 april 1945 en 1 december 1948 was kamp Westerbork een interneringskamp voor NSB’ers, SS’ers en andere personen, die van samenwerking met de nazi’s werden verdacht. Op het moment dat de eerste ‘foute’ personen het kamp betraden, werd Westerbork nog door ongeveer 850 bevrijde Joden bewoond.   

In&shy;ter&shy;ne&shy;rings&shy;kamp

Interneringskamp

In 1949 nam het Ministerie van Oorlog kamp Westerbork tijdelijk over. De politionele acties in het voormalige Nederlands-Indië waren in volle gang, met als gevolg een groot gebrek aan militaire kampementen in Nederland. Westerbork werd een opleidingskamp voor soldaten, die onder meer naar Nederlands-Indië zouden vertrekken.  

Mi&shy;li&shy;tair kamp

Militair kamp

De meeste Indische Nederlanders hadden de oorlog in Japanse interneringskampen doorgebracht.  Velen van hen voelden zich na de bevrijding niet meer veilig en besloten noodgedwongen naar Nederland te vertrekken. Als opvanglocaties werd gekozen voor een aantal kampen die in de oorlog door de nazi’s waren gebruikt, zoals kamp Westerbork. De locaties werden anders genoemd: voortaan waren het ‘woonoorden’ en ‘opvangcentra’. Westerbork werd ‘De Schattenberg’ genoemd.   

Re&shy;pa&shy;tri&shy;ë&shy;rings&shy;kamp

Repatriëringskamp

Vanaf 1951 werd het voormalige kamp een woonoord voor enkele duizenden Molukkers. KNIL-militairen en hun gezinnen zouden hier tijdelijk gehuisvest worden, omdat de situatie voor hen door de onafhankelijkheidsstrijd op de Molukken gevaarlijk werd. De laatste bewoners vertrokken uiteindelijk in 1971.   

Schat&shy;ten&shy;berg

Schattenberg

Hoe ervaar je iets dat niet meer bestaat? Het terrein van het voormalige kamp Westerbork heeft sinds het begin van de jaren zeventig verschillende aanpassingen ondergaan om de historische plek herkenbaarder te maken. In 1983 opende koningin Beatrix officieel het Herinneringscentrum.   

Plek van her&shy;in&shy;ne&shy;ring

Plek van herinnering

Het kamp door de jaren heen

Onze collecties in beeld

Westerbork Digitaal

We zijn druk bezig met het toevoegen en aanvullen van informatie op deze website. We voegen dagelijks nieuwe collectiestukken toe en vullen persoonsgegevens aan, dus kom zeker nog eens terug!

Platform in ontwikkeling

Van: Hoofdinspecteur Arbeidsinspectie Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Groningen Datum: 1946-12-02 Onderwerp: Verslag van het gesprek van 21/11.&nbsp; Op- en aanmerkingen over de verschillende besproken onderwerpen na inspectie hiervan. Dit met het oog op de toepassing van bepalingen van het Veiligheidsbesluit voor Fabrieken of Werkplaatsen 1938. Het gaat om de verschillende werkplaatsen in het kamp als de Centrale keuken, de timmerwerkplaats, de wasserij, smederij…

Van: Hoofdinspecteur Arbeidsinspectie Aan: Buijvoets, J.G. Plaats: Groningen Datum: 1946-12-02 Onderwerp: Verslag van het gesprek van 21/11.&nbsp; Op- en aanmerkingen over de verschillende besproken onderwerpen na inspectie hiervan. Dit met het oog op de toepassing van bepalingen van het Veiligheidsbesluit voor Fabrieken of Werkplaatsen 1938. Het gaat om de verschillende werkplaatsen in het kamp als de Centrale keuken, de timmerwerkplaats, de wasserij, smederij…

Verslag van de Hoofdinspecteur Arbeidsinspectie aan J.G. Buijvoets na zijn bezoek aan Interneringskamp Westerbork

Van: Ben Aan: van der Sluis, mevrouw Plaats: Apeldoorn Datum: 1942-08-18 Onderwerp: ‘moet naar een werkkamp in Holland, moeder blijft voorlopig hier’. Met potlood op de achterkant: Lager Westerbork, Post Hooghalen, barak 3A, zaal 2.

Van: Ben Aan: van der Sluis, mevrouw Plaats: Apeldoorn Datum: 1942-08-18 Onderwerp: ‘moet naar een werkkamp in Holland, moeder blijft voorlopig hier’. Met potlood op de achterkant: Lager Westerbork, Post Hooghalen, barak 3A, zaal 2.

Telegram van Ben aan mevrouw van der Sluis

Brief van het Informatiebureau van het Nederlandsche Roode Kruis Verklaring dat: Salomon Mendes Monteiro geboren 06-01-1899 op 11 januari 1944 van Westerbork naar Auschwitz is gedeporteerd. De gegevens kloppen niet. Salomon is op 11 januari 1944 naar Bergen-Belsen gedeporteerd en van hieruit op 9 oktober 1944 naar Auschwitz.

Brief van het Informatiebureau van het Nederlandsche Roode Kruis Verklaring dat: Salomon Mendes Monteiro geboren 06-01-1899 op 11 januari 1944 van Westerbork naar Auschwitz is gedeporteerd. De gegevens kloppen niet. Salomon is op 11 januari 1944 naar Bergen-Belsen gedeporteerd en van hieruit op 9 oktober 1944 naar Auschwitz.

Brief van het Nederlandsche Roode Kruis betreffende Salomon Mendes Monteiro

Van: Aussen, Hertha&nbsp; Aan: Netty&nbsp; Plaats: Wijhe Datum: augustus 1942 Onderwerp: belevenissen. Van Zwolle lopend naar Wijhe gegaan. Het een na het andere akelige bericht komt binnen. Hans en Benno zouden naar Polen zijn vertrokken. In werkelijkheid zijn zij in onderduik gegaan. Vader is gekeurd voor een Joods werkkamp.

Van: Aussen, Hertha&nbsp; Aan: Netty&nbsp; Plaats: Wijhe Datum: augustus 1942 Onderwerp: belevenissen. Van Zwolle lopend naar Wijhe gegaan. Het een na het andere akelige bericht komt binnen. Hans en Benno zouden naar Polen zijn vertrokken. In werkelijkheid zijn zij in onderduik gegaan. Vader is gekeurd voor een Joods werkkamp.

Brief van Herta Aussen aan Netty vanuit Wijhe

Tekening. Tekening van woonwagens in kamp Westerbork. Getekend door J.H. Gosschalk Kamp Westerbork, (januari) 1944.

Tekening. Tekening van woonwagens in kamp Westerbork. Getekend door J.H. Gosschalk Kamp Westerbork, (januari) 1944.

Foto

Van: Feldman-Kan, Lotte Ruth Aan: Feldman, T. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-07-15 Onderwerp: het smokkelen van de brief uit het kamp; verleden week gingen er geruchten over een transport. Er is er inderdaad sprake van geweest; even een uitstel, omdat er 400 personen (strafgevangenen) in de batterijen moeten gaan werken, een voorstel van Gemmeker zelf; er was even en rust van geen transporten, angst dat op een gegeven moment iedereen weg moet; een eindje achter haar barak (67), vlak bij het prikkeldraad staan en aantal lege woonwagens, ze slaap er met een paar anderen, van de rust komt ze helemaal bij, weinig ruchtbaarheid aan geven, anders maken vrijende paartjes hier gebruik van; bij Dr. Spanier geweest, ze mag naar Groningen (21 juli), ondanks haar ‘S’; misschien kan haar man haar in Assen bij de bus komen ophalen; de bus gaat om 7 of 7.15 uur uit het kamp weg. ze zal worden begeleid door een Zwarte (Schalkhaarder), tegen 9 uur in het Academisch Ziekenhuis; broeder Adler doet haar twee nachten uit de wacht; ze telt af; Herbert Levie was kort in Amsterdam; Lotte was bij Einhorn, Susie kan is zo verliefd op hem; Dr. Spanier op nachtbezoek. Hij moest even iets uit de ijskast halen; iemand uit het kamp ontsnapt, die buiten het kamp werkte en net van zijn ‘S’ was ontdaan; als straf moeten 66 ongehuwden die uit de strafbarakken waren ontslagen weer terug naar de ‘S’; vrijkomen uit de ‘S’ voorlopig weer voorbij; Oberländer is weer de man hier; enkele kampgevangenen die in Zeist hebben gewerkt zijn weer terug; verschillende gemengd-gehuwden weer in Schutzhaft, Todtmann vertelde het; Lotte zal naar de Antragstelle gaan en vragen hoe het met haar zit; verloven van gemengd-gehuwden die in Havelte zitten zijn ingetrokken; Tannenbaum in de ‘S’ of in barak 51 (gevangenis); vergeten haar vaders tanden eruit te nemen met alle gevolgen van dien; over een humoristische act in de zaal; een gemengd gehuwde was op verlof. Hij kreeg thuis een feestelijk ontvangst; W. kwam bij Lotte in de ziekenhuiskeuken zitten, hij slaapt zo slecht, hij heeft heimwee; bij de een lukt een bezoek aan het kamp wel, bij de ander niet, relaties…; mensen zijn optimistisch of pessimistisch over de duur van de oorlog…

Van: Feldman-Kan, Lotte Ruth Aan: Feldman, T. Plaats: Westerbork, kamp Datum: 1944-07-15 Onderwerp: het smokkelen van de brief uit het kamp; verleden week gingen er geruchten over een transport. Er is er inderdaad sprake van geweest; even een uitstel, omdat er 400 personen (strafgevangenen) in de batterijen moeten gaan werken, een voorstel van Gemmeker zelf; er was even en rust van geen transporten, angst dat op een gegeven moment iedereen weg moet; een eindje achter haar barak (67), vlak bij het prikkeldraad staan en aantal lege woonwagens, ze slaap er met een paar anderen, van de rust komt ze helemaal bij, weinig ruchtbaarheid aan geven, anders maken vrijende paartjes hier gebruik van; bij Dr. Spanier geweest, ze mag naar Groningen (21 juli), ondanks haar ‘S’; misschien kan haar man haar in Assen bij de bus komen ophalen; de bus gaat om 7 of 7.15 uur uit het kamp weg. ze zal worden begeleid door een Zwarte (Schalkhaarder), tegen 9 uur in het Academisch Ziekenhuis; broeder Adler doet haar twee nachten uit de wacht; ze telt af; Herbert Levie was kort in Amsterdam; Lotte was bij Einhorn, Susie kan is zo verliefd op hem; Dr. Spanier op nachtbezoek. Hij moest even iets uit de ijskast halen; iemand uit het kamp ontsnapt, die buiten het kamp werkte en net van zijn ‘S’ was ontdaan; als straf moeten 66 ongehuwden die uit de strafbarakken waren ontslagen weer terug naar de ‘S’; vrijkomen uit de ‘S’ voorlopig weer voorbij; Oberländer is weer de man hier; enkele kampgevangenen die in Zeist hebben gewerkt zijn weer terug; verschillende gemengd-gehuwden weer in Schutzhaft, Todtmann vertelde het; Lotte zal naar de Antragstelle gaan en vragen hoe het met haar zit; verloven van gemengd-gehuwden die in Havelte zitten zijn ingetrokken; Tannenbaum in de ‘S’ of in barak 51 (gevangenis); vergeten haar vaders tanden eruit te nemen met alle gevolgen van dien; over een humoristische act in de zaal; een gemengd gehuwde was op verlof. Hij kreeg thuis een feestelijk ontvangst; W. kwam bij Lotte in de ziekenhuiskeuken zitten, hij slaapt zo slecht, hij heeft heimwee; bij de een lukt een bezoek aan het kamp wel, bij de ander niet, relaties…; mensen zijn optimistisch of pessimistisch over de duur van de oorlog…

BenjaminCohen

Benjamin
Cohen